سیگنال غیرمستقیم ریاض به تهران

کامران کرمی: در بحبوحه تنش‌ها میان تهران و ریاض، قائم مقام وزارت خارجه کویت از ارسال پیام شورای همکاری خلیج‌فارس خطاب به جمهوری اسلامی ایران در آینده نزدیک خبر داد. به گزارش خبرگزاری «کویت»، «خالد جارالله» طی اظهاراتی در مورد زمان اعزام نماینده شورای همکاری خلیج‌فارس به ایران گفت: «تماس‌های ما با برادران ایرانی با هدف تعیین موعد مناسب برای طرفین جهت تقدیم این پیام ادامه دارد و کویت مسوولیت انتقال این پیام را به مقامات ایرانی بر عهده دارد.»

پیش از این جارالله در حاشیه اجلاس سران شورای همکاری خلیج‌فارس در منامه گفته بود: «مسوولیت انتقال پیام این شورا به ایران، به کویت واگذار شده است و کویت عملا تماس با تهران برای تشریح دیدگاه و نظرات کشورهای عضو شورای همکاری در مورد انجام گفت‌وگوهای فی‌مابین را آغاز کرده است.» امیرنشین کویت از روابط بسیار خوب با ایران برخوردار است و در سال‌های اخیر در کنار سلطان نشین عمان، نقش میانجی میان ایران با دولت‌های عربی خلیج‌فارس به‌خصوص عربستان سعودی را ایفا کرده است. با توجه به این موضوع که برخی آن را سیگنال غیرمستقیم ریاض به تهران می‌دانند، این سوال مطرح شده که اهداف این پیام در فضای کنونی چیست و حاوی چه مفادی است؟

در پاسخ به این دو پرسش، ابتدا باید بین نگاه و رویکرد عمان و کویت در قبال ایران با دیگر اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس تفاوت قائل شد. کویت و سلطان‌نشین عمان همواره معتقد به اتخاذ یک رویکرد متوازن در مصاف با ایران بوده و معتقدند تعامل با تهران می‌تواند حجم تنش‌ها را کم کند و بر توسعه همکاری‌ها که در نهایت می‌تواند امنیت را تامین کند، موثر واقع شود. در واقع در اجلاس شورای همکاری که ماه گذشته در منامه برگزار شد، باز هم کویت برخلاف عربستان، بحرین و امارات، سخن از گفت‌وگو و مذاکره با ایران به میان آورد. بنابراین نکته در اینجاست که باید دید این اظهارات «خالد جارالله» همان خط فکری و تمایل همیشگی کویت به انجام گفت وگو است یا نه، ماموریت ویژه‌ای است که به نیابت از اعضای شورای همکاری به‌خصوص عربستان در مقطع کنونی پیدا کرده است. بعید است که در مقطع اخیر و به‌خصوص با توجه به برتری‌های میدانی ایران و متحدان آن در صحنه حلب که دست برتر ایران را در منطقه به دنبال داشته است، عربستان حاضر به مصالحه که نوعی پذیرش شرایط موجود است، باشد. بنابراین بیشتر امتداد همان خط فکری و همچنین باز نگه داشتن برخی کانال‌های تماس برای مواقع ضروری و کاستن از سطح تنش است که در این میان سعودی‌ها هم بی‌میل نیستند که در این فضا که پیشقدم شدن برای گفت وگو با ایران سخت است، این پیام را از طریق یک واسطه انتقال دهند.

همچنین نباید از این نکته غافل شد که بازیگران شورای همکاری به استثنای عمان که رویکرد مشخص و متعارفی دارد، قطر و تا حدی کویت همواره در تلاش بوده‌اند تا ظرفیت‌های بازیگری خود را از مجرای ایفای نقش‌های واسطه و میانجی گرایانه ارتقا دهند.

از سوی دیگر، خالد جارالله قائم مقام وزارت خارجه کویت درباره افتتاح مرکز پیمان آتلانتیک شمالی در کویت در آینده‌ای نزدیک نیز خبر داد و گفت فعالیت یکی از مقرهای ناتو در کویت حائز اهمیت است و بیانگر توجه و اهتمام ناتو به امنیت منطقه است. بنابراین در زمانی که شورای همکاری از ارسال پیام برای ایران خبر می‌دهد، همزمان از گسترش همکاری‌های امنیتی با آمریکا در چارچوب گسترش ناتو استقبال می‌کند. در چنین فضایی تحلیلگران معتقدند که گسترش ناتو به سمت خلیج‌فارس، تهدیدی علیه ایران است و همچنین می‌تواند مانع از ابتکار ایران و همسایگان جنوبی خلیج‌فارس در رسیدن به یک امنیت مشارکتی شود. بنابراین این موضوع باعث می‌شود تا ترسیم نقطه شروع گفت‌وگوها میان ایران و شورای همکاری خلیج‌فارس دشوار باشد، به‌خصوص که طیف موضوعات اختلافی میان طرفین کم نیست و می‌تواند مانع مذاکرات باشد. به‌خصوص که نشریه آمریکایی «فوربس» همزمان در گزارشی نوشت بسیاری از کشورهای عربی خلیج‌فارس، انتخاب «دونالد ترامپ» را به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا مثبت ارزیابی می‌کنند و امید دارند که سیاست‌های سخت‌تری در قبال ایران اتخاذ کند.