حضور دقیقه نودی ایران در اجلاس سوریه عکس: ایلنا

دنیای اقتصاد- کامران کرمی: بین‌المللی شدن ابعاد بحران در سوریه که هم‌اکنون بر سر شهر راهبردی حلب به یک جنگ تمام‌عیار بین قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی انجامیده است، بازیگران درگیر را به سمت گفت وگوی سیاسی آن هم در شهر زیبای لوزان ترغیب کرده تا بتوان همچنان در رسیدن به یک چارچوب توافقی برای خاتمه دادن به بحران فرسایشی سوریه امیدوار بود. در این میان جمهوری اسلامی که از مدت‌ها پیش همگان را به انتخاب راهکار سیاسی، آتش بس فراگیر و مبارزه با تروریسم ترغیب کرده بود، این‌بار در دقیقه ۹۰ در این نشست بین‌المللی شرکت کرد تا به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای ذی‌نفوذ، وزن ائتلاف روسیه به‌علاوه جبهه مقاومت را تقویت کند. ائتلافی که با تمایل مصر برای همراهی در این نشست و اختلافات اخیرش با عربستان بیش از پیش تقویت شده است. در همین ارتباط محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه به‌همراه حسین جابری انصاری معاون عربی و آفریقای این وزارتخانه ظهر دیروز تهران را به مقصد لوزان برای شرکت در نشست بین‌المللی سوریه ترک کردند. این نشست بعد از ظهر دیروز به وقت محلی با مشارکت وزرای امور خارجه ایران، روسیه، آمریکا، ترکیه، عربستان، عراق، مصر و قطر برگزار شد.

اواسط هفته گذشته برخی از منابع خبری بین‌المللی اعلام کردند که قرار است نشست بین‌المللی سوریه روز شنبه در لوزان سوئیس برگزار شود، اما پس از انتشار این خبر برخی از منابع خبری در داخل کشور اعلام کردند که ایران قصد شرکت در این نشست را ندارد. در حالی که ایران بر تصمیم خود جهت شرکت نکردن در این اجلاس تاکید داشت، رایزنی‌هایی از سوی مقامات برخی از کشورها و سازمان‌های موثر در حل بحران سوریه با ایران آغاز شد. در همین راستا در هفته گذشته سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه دو بار به‌صورت تلفنی با محمدجواد ظریف در ارتباط با آخرین تحولات سوریه رایزنی کرد.از دیگر کسانی که در هفته گذشته با ظریف در ارتباط با بحران سوریه رایزنی و گفت‌وگوی تلفنی انجام داد فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود. در پی انتشار اخبار این رایزنی‌ها و تاکید ایران بر دیدگاه‌های خود در ارتباط با حل بحران سوریه برخی این گمانه را مطرح کردند که این تماس‌ها در راستای قانع‌ کردن ایران برای حضور در این نشست و یکسری اقدامات در این چارچوب انجام شده است. ایران همواره و در تمام نشست‌هایی که تاکنون برای حل بحران سوریه برگزار شده است، بر این نکته تاکید داشته است که سرنوشت سوریه تنها باید به دست مردم این کشور رقم بخورد. درخصوص دلایل اصلی تغییر تصمیم ایران برای حضور در نشست بین‌المللی سوریه در لوزان سه دیدگاه مطرح شده است:

1-متقاعد کردن ایران برای دستیابی به راه‌حل

وزن ژئوپلیتیک ایران و همچنین مناسبات سیاسی-تاریخی تهران با نظام سیاسی سوریه برخی از تحلیلگران و رسانه‌های منطقه‌ای از جمله روزنامه الاخبار را در تحلیل‌های خود به این نتیجه رسانده است که حضور ایران در اجلاس لوزان اهمیت بسیار زیادی دارد، به ویژه اینکه مشارکت تهران در ملاقات‌ها برای دستیابی به راه‌حل‌های سیاسی ضروری است. با توجه به حجم اختلافات میان بازیگران درگیر در بحران سوریه می‌توان گفت که اجلاس لوزان اگرچه در چنین فضایی نمی‌تواند به یک راه‌حل سیاسی برای حل بحران سوریه ختم شود، اما مشارکت وسیع طرف‌ها مانند ایران، روسیه، آمریکا، مصر و عراق تاکیدی است بر اینکه آنها یافتن راه‌حل‌هایی سیاسی برای پایان بحران سوریه را با وجود تنش بین روسیه و آمریکا ضروری می‌دانند.

2-پذیرش برخی شروط ایران

در تحلیل دیدگاه دوم برخی از منابع دیپلماتیک معتقدند با توجه به نقش مهم، حساس و استراتژیک ایران در حل بحران سوریه، اگر این اجلاس بدون حضور ایران برگزار می‌شد، به مانند اجلاس‌های پیشین از قبل شکست خورده بود. به همین خاطر دست‌اندرکاران برگزارکننده از جمله طرف روسی با پذیرش برخی از دیدگاه‌های ایران تلاش کردند زمینه را برای جلب رضایت ایران فراهم کنند تا تهران با رغبت بیشتری در این اجلاس یک‌روزه شرکت کند. در همین ارتباط معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران درخصوص سفر ظریف به لوزان با بیان اینکه حضور ظریف در این نشست منوط به تحقق شروط ایران درباره سوریه بود، گفت: «شاید یکی از دلایل شکست نشست‌های پیشین، تعداد زیاد کشورهای عضو این گروه بوده است. بنابراین تصمیم گرفته شد در جمع کوچک‌تری این جلسه برگزار شود، از ایران نیز دعوت به عمل آمد که بعد از اینکه شرایط ما محقق شد، آقای ظریف تصمیم گرفت در این جلسه شرکت کند.» همزمان سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز گفت با توجه به تغییری که در ترکیب دعوت‌کنندگان در اجلاس ایجاد شد، تصمیم گرفتیم به‌دلیل اهمیتی که برای سوریه و مسائل انسان‌دوستانه در این کشور قائلیم در نشست لوزان شرکت کنیم.

3-تقویت مواضع متحدان ایران

دیدگاه سوم هم بر این نظر است که نشست لوزان اگرچه ظرفیت تحقق بخشی به یک راه‌حل سیاسی را ندارد، اما برگزاری آن در پرتو تنش بی‌سابقه روابط مسکو و واشنگتن معانی و مفاهیم زیادی را در دل خود جا داده است. آنچه جریان دارد اینکه بقای اسد عملا تا برگزاری انتخابات محقق شده، روسیه بر ثبات مواضع خود تاکید و آمریکا هم از تهدیدهای خود به‌طور موقت عقب‌نشینی کرده و در حال بازگشت به مسیر سیاسی است. در این میان مصر و عربستان دچار اختلاف‌نظر شده‌اند و عملا دست عربستان در یارگیری سیاسی عقیم مانده است. مضاف بر اینکه سطح روابط سیاسی بغداد و ریاض نیز به‌دلیل مداخله سفیر عربستان در امور داخلی عراق به کاردار تنزل یافته است. جبهه تروریست‌ها در حال تضعیف بیشتر است و ترکیه نیز از مواضع سفت و سخت خود عقب‌نشینی کرده است؛ بنابراین در چنین شرایطی ایران به این ارزیابی رسیده که دیدگاه‌های خود را در چنین فضای مساعدتری به پیش ببرد.