واکاوی اختلافات مصر و عربستان در خاورمیانه

صباح زنگنه
کارشناس مسائل خاورمیانه

مصر به‌عنوان یک کشور مهم و بزرگ در جهان عرب و با تاریخی از تمدن قدیمی و ریشه‌هایی از اسلام، شرایطی دارد که برای بسیاری از کشورها ارتباط با آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این میان عربستان یکی از کشورهایی است که در منطقه تلاش دارد تا این کشور را به سمت خود بکشاند و نوعی ائتلاف با آن داشته باشد.

طبیعی است وقتی محورهای این ائتلاف و همکاری مشخص شود، شکنندگی آن نیز هویدا خواهد شد. ائتلافی که عربستان به‌دنبال آن است، استفاده از توان، قدرت و بزرگی مصر و جامعه مصر در موضوعاتی مانند حمله به یمن یا کمک به گروه‌های مسلح در سوریه است. اما وقتی مصر مواضعش را بر مبنای منافع ملی خودش تنظیم می‌کند این مساله برای عربستانی که خواهان ورود به عرصه رهبری کشورهای منطقه است، طبعا مایه ناخشنودی است و به شکست سیاست‌های ریاض منجر خواهد شد. مصر هم در موضوع جنگ‌های طایفه‌ای عملا موضع روشنی گرفت و با مشارکت رهبران و علمای الازهر در اجلاس چچن، رسما توطئه‌های جنگ طایفه‌ای عربستان را ناکام گذاشت؛ مصر در مورد یمن، به سیاست‌های عربستان روی خوشی نشان نداده و آماده حمایت و کمک به عربستان نیست. در مورد سوریه نیز مواضعش را به روشنی بیان کرده مبنی بر اینکه مصر با سیاست ساقط کردن حکومت سوریه و اسد موافق نیست. این سه شکست کفایت می‌کند تا عربستان به عقلانیت بازگردد و از سیاست‌های بلندپروازانه و خام خود دست بکشد.اخیرا ملاقاتی میان وزرای خارجه ایران و مصر در نیویورک انجام گرفت که این دیدار با واکنش منفی و عصبانیت ریاض مواجه شد؛ زیرا در ملاقات دو وزیر خارجه تمام این موضوعات درج شده بود و طبیعتا حضور دو مقام ایران و مصر حول این مباحث معنای رسمی‌تری به جهت‌گیری‌های جدید قاهره می‌دهد و بیانگر آن است که مصر تمایل دارد از حالت انزوا و گوشه‌گیری خارج شود که این مساله خوشایند ریاض نیست. بنابراین در این برهه عربستان باید یک گام از توقعات و اهدافی که برای خود درخصوص جهان عرب تعریف کرده، عقب‌نشینی کند. در رابطه با آینده روابط تهران و قاهره نیز باید توجه داشت که معیارهای جمهوری اسلامی ایران مشخص است و برای تصمیم‌گیری نیز عجله‌ای ندارد. به عبارت دیگر ایران، فرصت کافی برای مصر و مقامات مصر ایجاد کرده تا آنها با شناختی که از شرایط داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی دارند، در این رابطه تصمیم‌گیری کنند.