دنیای اقتصاد: گزارش جدیدی که از عربستان سعودی منتشر شده، حکایت از پایان عداوت این کشور با رژیم صهیونیستی دارد و این بخشی از برنامه‌های جدید موسوم به برنامه اصلاحات حکومت سعودی است و حالا عرب‌ها در انتظار پاسخ اسرائیل نشسته‌اند. در شماره جدید نشریه پولتیکو که در ۱۴ سپتامبر منتشر شده است، دیپلمات بازنشسته آمریکایی، زلمای خلیل‌زاد گزارشی را در مورد سفر اخیر خود به عربستان سعودی منتشر کرده است و در آن از تغییرات تکان‌دهنده و شگفت‌انگیزی که در عربستان روی می‌دهد، نوشته است. خلیل‌زاد که مدت زمانی طولانی را در خاورمیانه از جمله عربستان سعودی، اردن و کشورهای حوزه خلیج‌فارس سپری کرده، توانسته است این تغییرات را به‌وضوح مشاهده کند. او پیش از این سفیر آمریکا در عراق و افغانستان و سازمان ملل بوده است. او در سفر خود مانند دیگران با شاه، ولیعهد، معاون ولیعهد و بسیاری از وزرای عربستان دیدار داشته است. در گزارشی که خلیل‌زاد از این سفر در نشریه پولتیکو منتشر کرده است، این نکات برجسته را می‌توان یافت:

• در حال حاضر سعودی‌ها به این موضوع تمایل دارند که بپذیرند حکومتشان در گذشته حامی افراط‌گرایی عربی بوده است و فقط زمانی که فعالیت‌های جهادی خودشان را نشانه گرفت حاضر شدند سیاست خود را در قبال این موضوع تغییر دهند.

• حکومت سعودی ایدئولوژی مدرن‌سازی را در پیش گرفته است. این امر در شرایط کنونی که قیمت‌های نفت افت کرده‌اند و عربستان از سوی گروه‌های افراطی و قدرت ایران احساس خطر می‌کند، برای سعودی‌ها حیاتی شده است.

• اجرای برنامه بلندپروازانه اصلاحات اجتماعی در عربستان ابعاد گوناگونی را در بر می‌گیرد از جمله پاکسازی افراطیون از مناصب دولتی، انتصاب رهبران مذهبی جدید برای مقابله با اسلام افراطی، وضع محدودیت‌های جدید بر قدرت پلیس مذهبی و تغییر شکل حزب مسلم لیگ پاکستان از طریق انتصاب یک رهبر جدید و خاتمه دادن به حمایت از مدارس اسلامی در خارج. (عربستان از حامیان مالی حزب مسلم لیگ پاکستان شاخه نواز است.)

در حوزه مسائل اقتصادی طرح‌های جامعی برای گذار از یک اقتصاد وابسته به منابع طبیعی به یک اقتصاد دانش محور تدوین شده است. کاهش بوروکراسی اداری، کاهش یارانه،حذف تشریفات زائد، تشویق بخش خصوصی داخلی، جذب سرمایه‌های خارجی و افزایش نقش زنان در تحصیلات تکمیلی و نیروی کار، بخشی از جزئیات این طرح را تشکیل می‌دهند. یکی از بخش‌های مهم تغییرات در عربستان اما به رویکرد سعودی‌ها در قبال رژیم صهیونیستی مربوط می‌شود. نشریه اقتصادی صهیونیستی گلوبز در این باره نوشت: «سعودی‌ها با صراحتی غیرمعمول اعلام کرده‌اند که اسرائیل را دشمن خود نمی‌دانند... آنها بر پیشرفت مساله فلسطین تاکید دارند اما لحن آنها در این باره نسبت به گذشته از احساسات کمتری برخوردار است.»این خبر در شرایطی منتشر می‌شود که روزنامه هافینگتون پست چاپ آمریکا یکشنبه گذشته با انتشار مطلبی با عنوان «آخرین تانگو در ریاض» به قلم «حسین عسکری»،‌ اقتصاددان مقیم آمریکا و مشاور ویژه و پیشین در وزارت دارایی عربستان سعودی اعلام کرد که این کشور به دلیل وابستگی اقتصادی به نفت و شکست در اجرای اصلاحات نهادی و سیاسی، در آستانه «فروپاشی» قرار دارد.

وی همچنین پیش‌بینی کرد که در صورت فروپاشی عربستان سعودی، حامیان غربی آن به‌سرعت این کشور را تنها خواهند گذاشت. این در شرایطی است که سعودی‌ها بیش از هر زمان دیگری از قدرت ایران در هراسند. به گزارش خبرگزاری فارس، نیویورک‌تایمز در گزارشی دو دلیل تشدید درگیری بین ریاض و تهران در منطقه را «قدرت رو به گسترش ایران» و «پادشاه جدید جنگ‌طلب عربستان سعودی» خوانده است. نیویورک‌تایمز می‌نویسد: «ایران، اولین کشوری بود که برای تقویت بشار اسد، تجهیزات و مستشار فرستاد. ایران، سوریه را برای استراتژی امنیت خود، کشوری سرنوشت ساز و حساس می‌داند. سوریه برای ایران دسترسی به لبنان و در نتیجه حزب‌الله را فراهم می‌کند؛ گروهی که تهران از آن برای تاثیرگذاری منطقه‌ای و وزنه تقابل و تعادلی در مقابل اسرائیل استفاده می‌کند.» این رسانه غربی در ادامه گزارش، به نقش عربستان سعودی و دخالت آن در بحران سوریه و تداوم حمایت‌های آن از گروه‌های مختلف مخالف دولت سوریه اشاره می‌کند. روزنامه آمریکایی تصریح می‌کند: «عربستان سعودی به امید جایگزینی اسد با یک دولت نزدیک‌تر به عربستان سعودی و همچنین مقابله با نفوذ و تاثیرگذاری ایران، از شورشیان سوری حمایت کرد.» نیویورک‌تایمز درباره دلایل تشدید درگیری منطقه‌ای عربستان سعودی و ایران می‌نویسد: «قدرت رو به گسترش ایران، خلأ قدرت منطقه‌ای ناشی از سقوط صدام حسین در سال ۲۰۰۳ در عراق و خلأهای سیاسی بیشتر ایجادشده ناشی از بهار عربی، یک پادشاه جدید جنگ طلب در عربستان سعودی و ترس سعودی از کمتر شدن خصومت آمریکا در قبال ایران.»

اندیشکده «شورای آتلانتیک» نیز در مطلبی تحت عنوان «آمریکا و روسیه باید در تدارک گفت‌‌وگوهای صلح ایران و عربستان باشند» نوشت: رویکردهای منطقه‌ای ریاض به شدت ریشه در سیاست‌‌های داخلی این کشور دارد. به عبارت دیگر سعودی‌ها تهدیدهای خارجی را در چارچوب خطرهای داخلی می‌نگرند که ارکان قدرت نخبگان سیاسی این کشور را به خطر می‌اندازد. به‌عنوان مثال، ریاض نگاه خصومت آمیزی به ایران شیعی و جنبش اخوان‌المسلمین که سنی هستند، دارد. این امر به این دلیل است که هر دو قادرند سلسله آل‌سعود را به چالش بکشند.