دنیای اقتصاد: بانک مرکزی با صدور اطلاعیه‌ای، برخی از گزارش‌های اخیر مبنی بر افزایش نرخ سود بازار بین بانکی به بالای ۲۰ درصد را رد کرد و از نقش یک عامل فصلی و چهار عامل اقتصادی در افزایش نرخ بازار بین بانکی خبر داد. طبق این اطلاعیه، در پنج ماه نخست سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، تعداد بانک‌های حاضر در بازار بین‌بانکی از ۲۷ بانک به ۳۱ بانک رسیده و تعداد و ارزش معاملات هم به ترتیب حدود ۳۵ و ۷۹ درصد افزایش یافته است. در حالی که بازه نوسان نرخ در بازار از ۲۴ تا ۳۰ درصد به حدود ۱۷ تا ۲۲ درصد کاهش یافته و متوسط نرخ هم از ۱/ ۲۷ درصد به ۲/ ۱۸ درصد کاهش یافته است.

بانک مرکزی با اشاره به ورود خود به بازار بین‌بانکی در فاصله شهریور تا دی‌ماه سال گذشته که به کاهش نرخ در این بازار انجامید، وقوع عوامل فصلی در تیرماه و مردادماه هر سال را در کنار مسائلی مثل «تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط»، «خرید تضمینی گندم»، «روند بهبود فعالیت‌های اقتصادی و خروج از رکود» و «تعدیل نرخ سود بانکی» را در تحولات اخیر بازار بین بانکی موثر دانسته است. با وجود اینکه اقدامات اخیر بانک مرکزی درخصوص «توضیحات مستدل و آماری نسبت به موضوعات اقتصادی روز» قابل‌تقدیر است، ولی جای خالی یک سامانه آماری جامع که تحولات شاخص‌های مختلف را به‌صورت منظم و به روز منتشر کند همچنان خالی است و توصیه می‌شود مسوولان بانک مرکزی، ضرورت برداشتن این گام نهادی مهم برای شفافیت اطلاعاتی در حوزه مسوولیت خود را بیشتر جدی بگیرند.

ارزش و مدت معاملات

بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای با رد افزایش میانگین نرخ سود در بازار بین بانکی به بالای ۲۰ درصد بر مدیریت نرخ ذیل این سطح تاکید کرد.

بر اساس این اطلاعیه، تعداد اعضای فعال بازار بین بانکی ریالی از ۲۷ بانک در پنج‌ماهه اول سال ۱۳۹۴ به ۳۱ بانک در مدت مشابه سال ۱۳۹۵ رسیده است. در پنج ماهه اول سال ۱۳۹۵، میانگین روزانه تعداد و ارزش معاملات انجام شده بازار به ترتیب با ۱/ ۳۵ و ۹/ ۷۸ درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۱۰۰ فقره و ۲/ ۱۲۴هزار میلیارد ریال رسیده است که این عملکرد در روز کاری ۲۰ شهریورماه ۱۳۹۵ برابر با ۱۱۸ فقره و ۳/ ۱۵۰ هزار میلیارد ریال بوده است. متوسط ارزش هر معامله در بازار بین‌بانکی ریالی با افزایش ۵/ ۳۲ درصدی از ۹۳۹ میلیارد ریال در دوره مشابه سال قبل به ۱۲۴۴ میلیارد ریال در پنج‌ماهه اول ۱۳۹۵ رسید که بیانگر فعالیت قابل توجه بانک‌های فعال در بازار بین‌بانکی ریالی است. همچنین بررسی معاملات بازار در پنج‌ماه آغازین سال ۱۳۹۵ به تفکیک نوع معاملات بیانگر آن است که به ترتیب ۹۷ و ۲/ ۹۶ درصد از تعداد و ارزش معاملات مربوط به معاملات یک‌شبه است که با فلسفه تامین مالی کوتاه‌مدت بازار بین‌بانکی سازگار است. در کل، بانک‌ها برای احتراز از پرداخت جریمه‌های سنگین به بانک مرکزی بابت اضافه برداشت و محدودیت‌های متعاقب آن در سامانه چکاوک، عمده نیازهای نقدینگی آنی و کوتاه‌مدت خود را از بازار بین بانکی تامین کرده که این امر در توسعه حجم و ارزش مبادلات بازار بسیار موثر بوده است.

میانگین نزدیک به حداقل

از سوی دیگر، نرخ سود موزون بازار در پنج‌ماهه اول سال ۱۳۹۵ با ۹/ ۸ واحد درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۲/ ۱۸ درصد رسید. این نرخ در مردادماه سال جاری معادل ۷/ ۱۸درصد بوده است. بنابراین عملکرد بازار بین بانکی نشان می‌دهد که دامنه نرخ سود معاملات بازار از ۲۴ الی ۳۰ درصد در پنج‌ماهه اول سال ۱۳۹۴ به ۱۷ الی ۲۲ درصد در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۹۵ رسیده است. حداقل نرخ سود بازار، مربوط به معاملات یک‌شبه و به میزان ۱۷ درصد بوده است. اگرچه در این دوره، نرخ سود بازار بین بانکی ریالی در دامنه ۱۷ الی ۲۲ درصد حرکت کرده است، اما میانگین موزون نرخ سود درتاریخ مذکور ۷/ ۱۸ درصد بوده و بیانگر آن است که اغلب معاملات بازار با نرخ‌های نزدیک به حداقل (و نه حداکثر) نرخ سود بازار منعقد شده‌اند. بنابراین وجود نرخ ۲۲ درصدی در بازار از نظر حجم معاملات با این نرخ به‌عنوان مشاهده محدود و کم اثر است.

رشد حجم و نرخ در تیر و مرداد

در سال ۱۳۹۳، تنگنای اعتباری بانک‌ها، نرخ سود بازار بین‌بانکی ریالی را با افزایش مواجه کرد. بر این اساس در سال گذشته در بازه زمانی پنج ماهه شهریور الی دی‌ماه، بانک مرکزی با حضور فعالانه در بازار و انجام سپرده‌گذاری‌های جدید، تمدید سپرده‌گذاری‌های سابق، تجدید ساختار بدهی بانک‌ها و تبدیل اضافه‌برداشت برخی بانک‌ها به اعتبار در حساب‌جاری و همچنین تعدیل نسبت سپرده قانونی بانک‌های تجاری، مدیریت نقدینگی در بانک‌ها را تسهیل کرد. مجموعه اقدامات مزبور و کاهش فشار موجود بر بانک‌ها، به کاهش نرخ معاملات بازار در طول این دوره منجر شد و در ماه‌های بعد نیز استمرار یافت. لازم به یادآوری است که تحولات بازار بین بانکی و نرخ سود در این بازار متاثر از حجم معاملات و عرضه و تقاضای وجوه توسط بانک‌ها است. برای مثال در تیر و مرداد و نیز بهمن و اسفند هر سال عامل فصلی در جهت افزایش حجم و نرخ معاملات حرکت می‌کند. البته در پنج ماهه اول سال جاری ورود بانک‌های جدید و افزایش تعداد فعالان این بازار نیز بر این امر موثر بوده است. در مجموع بانک مرکزی با پایش روزانه بازار و تشکیل دو بار در هفته کمیته نظارت بر عملکرد بازار، رفتار بازیگران این بازار از نظر حجم معاملات و نرخ سود را به دقت مورد بررسی قرار داده و با برنامه‌ریزی و پیش‌بینی تقاضای نقدینگی بانک‌ها، از طریق هدایت موثر در بازار در جهت تعدیل نرخ سود بازار متناسب با اقتضائات اقتصاد کلان اقدامات لازم را انجام می‌دهد. در خاتمه لازم به ذکر است که در سال جاری برخی سیاست‌ها و برنامه‌ها از قبیل تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط، خرید تضمینی گندم، روند بهبود فعالیت‌های اقتصادی و خروج از رکود، تعدیل نرخ سود بانکی و نظایر آن بر تحولات بازار موثر بوده و این بانک با توجه به جمیع جهات و تاثیرات سایر سیاست‌ها بر بازار، نسبت به هدایت موثر و فعال بازار اقدام می‌کند.