تیغ دو لبه رابطه ایران و عربستان برای روسیه

حسن بهشتی‌پور
کارشناس مسائل بین‌الملل

با توجه به همکاری‌های راهبردی ایران و روسیه در برهه فعلی از یک سو و تشدید اختلافات ایران و عربستان سعودی از سوی دیگر و همچنین دیدار محمد بن سلمان جانشین ولیعهد عربستان با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه در محل برگزاری نشست سران گروه 20 و ارائه طرح افزایش قیمت نفت در ازای پرونده سوریه با هدف مقابله با نفوذ تهران در جهان عرب اکنون این پرسش مطرح می‌شود که نگاه روسیه به روابط تهران و ریاض چیست و آیا منافع روسیه در بهبود روابط این دو کشور است یا در تنش مناسبات ایران و سعودی.

باید توجه داشت همکاری‌های میان ایران و عربستان سعودی هم به نفع روسیه است و هم به ضرر آن؛ اگر ایران و عربستان سعودی اختلاف داشته باشند روسیه نیز مانند آمریکا، فرانسه، آلمان و انگلیس از این اختلافات به نفع خود بهره‌برداری خواهد کرد یعنی به عربستان سلاح بیشتری می‌فروشد و از طرف ایرانی نیز راجع به امور مختلف طلب امتیازهای بیشتری می‌کند. اما وقتی تهران و ریاض با هم مشکل نداشته باشند کشورهای دیگر همچون روسیه ناچار هستند هم ملاحظه ایران را داشته باشند و هم ملاحظه عربستان را. از سوی دیگر وقتی تولیدکننده‌های عمده بازار نفت دنیا با یکدیگر همکاری کنند کشورهایی که مصرف‌کننده نفت هستند مجبورند خودشان را با شرایط تطبیق دهند. پس اگر ایران و عربستان با یکدیگر مشکل نداشته باشند به شرطی که با روسیه هماهنگ عمل کنند، به نفع مسکو خواهد بود. یعنی در زمینه بازار نفت و مقدار نفتی که به بازار عرضه می‌شود، هماهنگ باشند. ولی اگر در اوپک و بدون مشورت با روسیه هماهنگی میان تهران و ریاض صورت بگیرد و این امر در راستای منافع روسیه نباشد، طبیعتا این کشور از چنین اقدامی استقبال نخواهد کرد. بنابراین باید توجه داشت که در زمینه‌ها و شرایط مختلف پاسخ به این سوال که نگاه روسیه به روابط ایران و عربستان سعودی چیست، متفاوت می‌شود. در شرایط فعلی روسیه از حل اختلافات میان ایران و عربستان سعودی به‌عنوان مثال در موضوع نفت استقبال می‌کند زیرا به نفع این کشور است و در نهایت می‌توانند با هم هماهنگ باشند و به‌عنوان تولیدکننده‌های عمده نفت در بازار دنیا تاثیر بگذارند و قیمت نفت را تکان دهند. ولی در بحث مربوط به سوریه مشخص نیست که حل‌وفصل اختلافات میان ایران و عربستان سعودی بتواند به جنگ در سوریه پایان دهد. زیرا تنها یک طرف این موضوع، بازیگران منطقه‌ای قرار دارند و در طرف دیگر بازیگران عمده بین‌المللی مانند روسیه، آمریکا، انگلیس و فرانسه هستند. بنابراین تهران و ریاض نمی‌توانند به تنهایی راجع به آینده سوریه تصمیم بگیرند یا گمان کنیم اگر اختلافات میان این دو کشور حل شود، مسائلی همچون بحران سوریه نیز به‌طور کامل حل‌وفصل خواهد شد. البته به این نکته نیز باید توجه کرد که مسکو همواره نگران فعالیت‌ سلفی‌ها در داغستان، چچن، اینگوشتیا و کلا قفقاز شمالی بوده است زیرا هزینه این‌گونه فعالیت‌ها را عمدتا عربستان سعودی، قطر و امارات تامین می‌کردند. این در شرایطی است که گرو‌ه‌های تکفیری به‌عنوان یک خطر جدی برای روسیه محسوب می‌شوند و مسکو آگاه است که حامی این گروه‌ها، عربستان سعودی است.