محسن پروان

چند وقتی است که در شبکه‌های اجتماعی تصویری بین کاربران به اشتراک گذاشته می‌شود با این عنوان که «دستگاه‌های ارتباطی در چه زمانی توانستند به ۵۰ میلیون مشترک برسند»، عددی که بسیار متفاوت است؛ مثلا برای تلفن ثابت دستیابی به این تعداد مشترک ظرف ۷۵ سال محقق شده است، رادیو ۳۶ سال و شبکه‌های مجازی چون تلگرام تنها در ۱۶ ماه به این رکورد دست یافتند.

اما این پایان ماجرا نیست. کار تا جایی پیش می‌رود که در بازی مانند Angry Birds تنها ظرف ۳۵ روز به ۵۰ میلیون کاربر می‌رسد، حال این سوال مطرح است که این تفاوت معنی‌دار از ۷۵ سال تا ۳۵ روز از کجا ناشی می‌شود؟

پس از انقلاب صنعتی عواملی که باعث رشد و توسعه در زمینه‌های مختلف اقتصادی و صنعتی شده است عبارتند از: جمعیت، منابع انسانی، سرمایه‌گذاری و سرمایه‌پذیری، مدیریت و... عواملی که ترکیب بهینه آن در هر صنعتی می‌تواند موجبات رشد و توسعه آن را فراهم کند، اما به واقع کدام یک از این عوامل کلیدی باعث شده است که سرعت رشد ارتباطات تا به این حد برسد؟ با نگاهی کلی می‌توان گفت که هیچ یک از این عوامل به تنهایی نمی‌تواند چنین تحولی را ایجاد کند؛ چراکه هیچ کدام از این عوامل چنین تغییری را تجربه نکرده‌اند که بتوانند به موتور محرک این تغییر عظیم تبدیل شوند، تنها عاملی که می‌تواند منجر به این دگرگونی شود و کمتر در مباحث کلان، خصوصا مباحث مدیریت به آن توجه شده است و می‌توان از آن به‌عنوان «شاه‌کلید» توسعه نام برد، بحث زیرساخت است، آنچه از زمان اختراع تلفن در سال ۱۸۷۸ تا به امروز دچار تحول اساسی شده و زمینه را برای رشد صنایع تا به این حد فراهم کرده، انواع زیرساخت‌های مختلف است که در سطح جهان گسترش یافته است. ذکاوت اولیه مخترعان شبکه جهانی اینترنت نیز از همین موضوع نشات می‌گیرد، آنها اینترنت را که در سال ۱۹۹۰ اختراع شد به‌وسیله تلفن ثابت گسترش دادند؛ در آن سال‌ها تلفن ثابت صدها میلیون مشترک داشت و زیرساختی مطلوب برای توسعه اینترنت بود.این موضوع مشخص می‌کند که بهترین راه توسعه ، رشد زیرساخت‌ها است.

برای توسعه زیرساخت باید به چند نکته توجه کرد، در حال حاضر ما دو نوع زیرساخت داریم:

۱- زیرساخت نرم ( قوانین و مقررات، امنیت اجتماعی و سرمایه‌گذاری، آزادی حق انتخاب و آزادی ورود به کسب‌و‌کارهای جدید)

۲- زیرساخت‌ سخت مانند زیرساخت‌های ارتباطی از جمله شبکه‌ فیبر نوری، راه آهن، جاده، فرودگاه، بندر، انرژی شامل آب، برق، گاز و ...

مسلما توسعه زیرساخت ابتدا باید در زیرساخت نرم به‌وجود آید تا زمینه را برای توسعه‌های سخت فراهم کند. در سال‌های گذشته دولت‌های مختلف تلاش کرده‌اند تا با استفاده از توسعه صنایع مختلف، توسعه اقتصادی در کشور ایجاد کنند حال آنکه از توسعه زیرساخت‌های اصلی در دو حوزه نرم و سخت غافل بوده است.

دولت بهتر است در فرصت باقی مانده از عمر خود در گام نخست به توسعه زیرساخت‌های نرم از طریق اصلاح قوانین و مقررات دست‌وپاگیر و آزاد‌سازی فضای کسب‌و‌کار از رانت، تصویب قوانین به روز، کارآمد و همسان با قوانین جهانی بپردازد و پس از آن است که می‌تواند از فرصت طلایی پسابرجام برای استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی در توسعه زیرساخت‌های سخت استفاده کند. اگر فرودگاه‌های کشور توسعه یابند و به استانداردهای بین‌المللی یا حتی منطقه‌ای نزدیک شوند.

دیگر دغدغه خرید هواپیما نخواهیم داشت، آن هنگام هواپیماسازان و خطوط هوایی به فکر استفاده از این ظرفیت‌ها خواهند افتاد. از هر دریچه‌ای به اقتصاد امروز نگاه شود، نیاز است سرعت رشد را افزایش دهیم، حتی اگر نتوانیم به رکورد ۵۰ میلیونی در ۳۵ روز برسیم، اما بی‌تردید باید از ۷۵ سال نیز فاصله گرفت و در مسیر رشد زیرساخت‌ها حرکت کرد و استراتژی کشور را به این سمت تغییر داد.