ترسیم نقشه روابط سه‌جانبه

گروه دیپلماسی: بیانیه مشترک روسای‌جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و جمهوری آذربایجان که دیروز در باکو به امضا رسید، بر همکاری متقابل سودمند، از جمله ارائه تسهیلات ویزایی، تصویب هرچه سریع‌تر کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر، مقابله موثر با تروریسم، توسعه کریدورهای انرژی و حمل‌ونقل بین‌المللی «شمال - جنوب» و حمایت از برنامه جامع اقدام مشترک تاکید دارد. این بیانیه که به امضای حسن روحانی، ولادیمیر پوتین و الهام علی‌اف، روسای جمهوری ایران، روسیه و آذربایجان رسید، می‌تواند فصل نوینی را در همکاری‌های مشترک سه کشور بگشاید.

«هاب ترانزیتی» و تبدیل ایران به مرکز گذر کریدورهای حمل‌ونقل منطقه‌ای و به‌تبع آن کانون تحولات اقتصادی منطقه، از جمله موضوعاتی است که در دستور کار این نشست سه‌جانبه قرار داشت. همزمان با امضای این بیانیه، وزیر امور خارجه ایران تاکید کرد که دیدار آتی سران و وزیران امور خارجه سه کشور به ابتکار حسن روحانی در ایران برگزار خواهد شد. نشست سه‌جانبه باکو که از روز یکشنبه با دیدار دوجانبه حسن روحانی و الهام علی‌اف، روسای جمهور ایران و آذربایجان برگزار شد و در روز دوشنبه با دیدار سه‌جانبه سران سه کشور ادامه یافت، توسعه همکاری‌های چندجانبه از جمله توسعه حمل‌ونقل و کریدور شمال-جنوب، بحران قره‌باغ و سوریه را در دستور کار خود قرار داد. روحانی در این نشست از تمامیت ارضی آذربایجان و حل مسالمت‌آمیز مناقشه قره‌‌باغ دفاع کرد. او با پوتین درباره حل بحران سوریه و فروش سلاح‌های پیشرفته روسی به ایران نیز مذاکره کرد. رئیس‌جمهوری ایران در نخستین روز سفرش به باکو درباره مناقشه قره‌باغ صریحا اعلام کرد: «ایران خواستار حفظ تمامیت ارضی کشورها از جمله آذربایجان و تغییرناپذیری مرزها در منطقه است.» روحانی همچنین تاکید کرد: «مشکلات و اختلافات میان کشورها باید از طریق گفت‌وگو و مذاکره به حل‌وفصل نهایی» برسد. تحلیلگران این سفر و اظهارات رئیس‌جمهوری ایران در دفاع از تمامیت ارضی آذربایجان را سرفصل جدیدی در روابط تهران-باکو می‌دانند که در چند سال گذشته در مسیر برخی تنش‌ها قرار گرفته بود. امضای شش سند همکاری بین دو کشور و تسهیل ویزا میان ایران و آذربایجان از دیگر دستاوردهای سفر روحانی به باکو در بخش مربوط به روابط دوجانبه بود. بعد دیگر اهمیت نشست سه‌جانبه باکو ملاقات میان ولادیمیر پوتین و حسن روحانی بود. در این دیدار که درباره طیف وسیعی از موضوعات رایزنی و گفت‌وگو شد، پوتین بر عزم سه کشور برای اجرای طرح‌های مختلف دوجانبه، سه‌جانبه و منطقه‌ای در حوزه انرژی حمل‌ونقل تاکید کرد. در این میان، رسانه‌های روسی نیز از علاقه طرف ایرانی به خرید مدرن‌ترین تسلیحات روسی خبر دادند. اسپوتنیک خبرگزاری روسی از قول کارشناسان نوشت که توافق‌نامه هسته‌ای راه را برای خرید تسلیحات روسی هموار کرده است.

بندهای مهم بیانیه مشترک

در متن بیانیه مشترک که به امضای روسای سه کشور رسید، شاهد ترسیم نقشه راه روابط دو و سه‌جانبه هستیم. در این بیانیه گفته شده: «روسای‌جمهور با توجه به تمایل خود برای همکاری متقابل سودمند در آینده و حفظ اعتماد سطح بالا در امور منطقه‌ای و بین‌المللی، مصمم به توسعه هر چه بیشتر روابط بین دولت‌های خود براساس اصول برابری، احترام متقابل، عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر، با تاکید بر پایبندی خود به منشور سازمان ملل متحد، اصول و موازین جهانی شناخته شده حقوق بین‌الملل، با یادآوری اهمیت همکاری در جهت مقابله با چالش‌ها و تهدیدها به منظور تامین امنیت و ثبات منطقه‌ای، با در نظر گرفتن ناروایی کاربرد تحریم‌های نامشروع اقتصادی، با تاکید بر ضرورت ترویج و توسعه همکاری اقتصادی و بازرگانی، با تایید اینکه کریدورهای ترانزیتی امن و قابل اعتماد، ایجاد فرصت‌های جدید جهت توسعه منطقه و رفاه مردم آن را تسهیل خواهد کرد، با تاکید مجدد بر تعهد خود بر متنوع‌سازی مسیرهای حمل‌ونقل و وسایل ارسال کالا براساس اصول اقتصاد بازار، رقابت آزاد و منافع متقابل، موارد زیر را اعلام می‌دارند:

۱. همکاری متقابل سودمند، برابر و همه‌جانبه نسبت به تحکیم و توسعه گفت‌وگوی سیاسی در سطوح مختلف و موضوعات مورد علاقه متقابل.

۲. همکاری سه‌جانبه در زمینه‌های فرهنگی، گردشگری، تجارت، امور جوانان، کنسولی و گمرکی و نیز گسترش مناسبات میان مناطق و استان‌ها و اهمیت ارائه تسهیلات ویزایی بیشتر برای اتباع سه کشور.

۳. مبارزه علیه تروریسم، افراط‌گرایی، جرایم سازمان یافته فراملی، تجارت غیرقانونی سلاح، مواد‌مخدر، قاچاق انسان و جرائم در حوزه فناوری‌های اطلاعاتی - ارتباطاتی با تاکید بر قطعنامه «جهان علیه خشونت و افراط‌گرایی» که به ابتکار جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل به تصویب رسید.

۴. اهمیت حل مسالمت‌آمیز هر چه سریع‌تر مناقشات از طریق مذاکره و مبتنی بر اصول و موازین حقوق بین‌الملل با تاکید بر اهمیت نهایی شدن و تصویب هر چه سریع‌تر کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر.

۵. حمایت و تشویق سرمایه‌گذاری و ارتقای همکاری‌های بانکی سه کشور.

۶. همکاری در حوزه انرژی و حمل‌ونقل در جهت توسعه کریدورهای انرژی و حمل‌ونقل منطقه‌ای و بین‌المللی در امتداد کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی «شمال - جنوب».

۷. تاکید بر نقش مهم ایران، آذربایجان و روسیه در کارکرد پایدار بازارهای منطقه‌ای و جهانی گاز‌طبیعی.

۸. امکان توسعه همکاری‌های دریایی در دریای خزر از جمله کشتیرانی و گردشگری دریایی.

۹. استقبال از برنامه جامع اقدام مشترک و اجرای کامل و پایدار این توافق.

برگزاری دیدار آتی سران در تهران

همزمان با این تحولات، وزیر امور خارجه ایران گفت بیانیه امضا شده از سوی روسای جمهوری ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان، به تعاملات سه کشور تحرک بیشتری خواهد بخشید. محمدجواد ظریف در نشست خبری در باکو تاکید کرد: «دیدار آتی سران و وزیران امور خارجه سه کشور به ابتکار دکتر حسن روحانی در ایران برگزار خواهد شد.» المار محمدیاراف وزیر امور خارجه آذربایجان نیز گفت: «در این دیدار سه جانبه، مسائل مربوط به تکمیل کریدور حمل‌ونقل شمال - جنوب مورد بررسی قرار گرفت.» محمد یاراف با اشاره به بیانیه مشترک سران روسیه، ایران و جمهوری آذربایجان، گفت: همان‌طوری که از این سند برمی‌آید، مذاکرات سه‌جانبه در سطح وزیران آغاز شده است و به‌طور حتم برگزاری دیدارهای مختلف به توسعه هرچه بیشتر روابط سه کشور منجر می‌شود.

مواضع همسان سه کشور

همزمان، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه نیز اعلام کرد، در بیانیه سران بر ضرورت توسعه هر چه بیشتر روابط سه کشور در همه حوزه‌ها تاکید شده است. به گفته او، مذاکرات انجام گرفته از سوی روسای جمهوری روسیه، ایران و جمهوری آذربایجان به نزدیکی هر چه بیشتر مواضع سه کشور کمک کرد. وزیر امور خارجه روسیه افزود: برنامه‌ریزی شده است سال آینده دیدار مسوولان نهادهای مختلف سه کشور برای بررسی چگونگی اجرای پروژه‌های مورد نظر، برگزار شود.

ارسال50 درصد محموله اس300

از سوی دیگر، معاون نخست‌وزیر روسیه در امور دفاعی با اعلام اینکه ۵۰ درصد محموله پدافند موشکی اس ۳۰۰ به ایران تحویل شده است، گفت تهران و جمهوری آذربایجان در چارچوب همکاری‌های دفاعی خواستار تسلیحات خوب روسی هستند که عملی شدن آن مقابله با تهدیدهای مشترک است. دیمیتری راگوزین شامگاه دوشنبه در حاشیه نشست سران ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان در باکو پایتخت این کشور به خبرنگاران گفت: «روند اجرای قرارداد
اس 300 و تحویل این سامانه به ایران ادامه دارد و طبق توافق عمل شده است.»