همکاری نزدیک بین دانشمندان ایرانی و روس در فردو

حمید بعیدی‌نژاد
مدیرکل سیاسی و بین‌الملل وزارت خارجه

در اعماق 100 متری زیر زمین در کویر در تاسیسات فردو که برخی فکر می‌کنند تعطیل است، یک زیرساخت هسته‌ای در همکاری نزدیک میان دانشمندان ایرانی و روسی در حال احداث است که با تکمیل، به یکی از مهم‌ترین شاخه‌های پیشرفته صنعت هسته‌ای ایران مبدل خواهد شد.

کاخ کرملین نیز در بیانیه‌ای که روز جمعه در آستانه دیدار سه‌جانبه روسای جمهوری ایران، روسیه و آذربایجان صادر کرده است بر اهمیت همکاری دو کشور ایران و روسیه درخصوص تولید ایزوتوپ‌های پایدار در سایت هسته‌ای فردو تاکید کرده است. ایزوتوپ‌های پایدار، دسته‌ای از مواد هسته‌ای هستند که با برخی تغییرات نسبت به مواد هسته‌ای موجود در طبیعت پدید می‌آیند و مصارف مهمی در صنایع گوناگون و کاربردهای متعدد در درمان و علم پزشکی دارند. در دنیا فقط چندین کشور هستند که به تولید این ایزوتوپ‌های پایدار می‌پردازند. کشور ما نیز هر ساله برای تامین نیازهای صنعتی و درمانی کشور ده‌ها میلیون دلار برای واردات این ایزوتوپ‌های پایدار هزینه می‌کند.

با تولید ایزوتوپ‌های پایدار در سایت فردو نه تنها ایران از واردات این مواد مستغنی می‌شود بلکه خود به کشور صادرکننده این مواد هسته‌ای در دنیا تبدیل می‌شود. تولید ایزوتوپ‌های پایدار در ایران قرار است از طریق به‌کارگیری چند صد سانتریفیوژ مدرن انجام گیرد، تولید سانتریفیوژهایی که در کشورمان بومی شده است و دانشمندان هسته‌ای ایران با همکاری دانشمندان روسی برای اولین بار این فناوری را علاوه بر انجام غنی‌سازی، با انجام تغییراتی برای تولید ایزوتوپ‌های پایدار به‌کار خواهند گرفت.

در کنار تولید این مواد در این تاسیسات، سایت هسته‌ای فردو به دلیل ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد فنی خود، محل مناسبی برای تحقیقات و آزمایش‌های بسیار پیشرفته فیزیک هسته‌ای است. بر همین اساس قرار است از طریق همکاری‌های بین‌المللی، سایت فردو به یک مرکز توسعه و تحقیقات عالی فیزیک هسته‌ای مبدل شود. مذاکرات مقدماتی این امر با کشورهای پیشرفته صنعتی هسته‌ای جهان از جمله کشورهای اروپایی در جریان است که امید می‌رود در آینده‌ای نزدیک وارد مرحله اجرایی شود.