روسای جمهور ایران، روسیه و آذربایجان فردا دیدار می‌کنند
کریدور شمال-جنوب؛ محور نشست باکو
گروه دیپلماسی: روسای جمهور ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان فردا در باکو نشستی سه‌جانبه را برگزار خواهند کرد؛ البته مهم‌تر از این نشست سه‌جانبه، دیدار دوجانبه ولادیمیر پوتین و حسن روحانی در حاشیه نشست باکو است. نشستی که بنابر اعلام کاخ کرملین قرار است دو طرف در آن پیرامون «گسترش همکاری‌های دفاعی-امنیتی» به‌ویژه برگزاری رزمایش‌های مشترک رایزنی کنند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی مطبوعاتی کاخ کرملین روز پنج‌شنبه اعلام کرد که گسترش همکاری‌های فنی و دفاعی تهران و مسکو یکی از محورهای اصلی مذاکرات دوشنبه رئیسان جمهوری ایران و روسیه در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان است.
عکس: آرشیو
گروه دیپلماسی: روسای جمهور ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان فردا در باکو نشستی سه‌جانبه را برگزار خواهند کرد؛ البته مهم‌تر از این نشست سه‌جانبه، دیدار دوجانبه ولادیمیر پوتین و حسن روحانی در حاشیه نشست باکو است. نشستی که بنابر اعلام کاخ کرملین قرار است دو طرف در آن پیرامون «گسترش همکاری‌های دفاعی-امنیتی» به‌ویژه برگزاری رزمایش‌های مشترک رایزنی کنند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی مطبوعاتی کاخ کرملین روز پنج‌شنبه اعلام کرد که گسترش همکاری‌های فنی و دفاعی تهران و مسکو یکی از محورهای اصلی مذاکرات دوشنبه رئیسان جمهوری ایران و روسیه در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان است.
همچنین روز جمعه ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه در آستانه دیدار سه‌جانبه خود با روسای جمهور ایران و آذربایجان در مصاحبه‌ای با خبرگزاری دولتی آذربایجان، «آذرتاک»، با تاکید بر لزوم شکل‌گیری یک منطقه آزاد تجاری بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران گفت که چنین منطقه آزادی می‌تواند اثرات زیادی بر گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری‌های دوجانبه داشته باشد. به گزارش خبرگزاری رسمی روسیه، رئیس‌جمهوری روسیه افزود: «ما همچنین به تقویت همکاری‌هایمان با تهران در امور منطقه علاقه‌مندیم و آن را عاملی مهم در برقراری ثبات و امنیت در سرزمین پهناوری می‌دانیم که از آسیای مرکزی و منطقه خزر تا خاورمیانه گسترانده شده است. ما همچنان از عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای حمایت می‌کنیم.» از سوی دیگر همزمان با این نشست از آنجا که ایران به جنگ‌افزارهای جدید روسی علاقه دارد، درباره افزایش سطح روابط دو کشور در امور دفاعی از جمله برگزاری رزمایش‌های مشترک مذاکره می‌شود.
همزمان، حضور دیمیتری راگوزین معاون نخست‌وزیر روسیه در امور دفاعی با هیات ریاست جمهوری روسیه در سفر به باکو نشان می‌دهد که دو کشور برای افزایش همکاری‌ها در این حوزه اهمیت زیادی قائل هستند. ارتشبد سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه هم گفته است: «مسکو و تهران برای افزایش همکاری‌های دفاعی برنامه‌ریزی می‌کنند که یکی از زمینه‌های مورد توافق، برگزاری رزمایش‌های مشترک است.» تهران و مسکو در حال تجربه بهترین سطح روابط سیاسی و دفاعی پس از پیروزی انقلاب اسلامی هستند. چندین مرحله سفر متقابل شویگو و همچنین سردار حسین دهقان همتای ایرانی وی به‌ویژه مذاکرات بهمن ماه سال ۹۴ وزیر دفاع ایران با پوتین در کاخ کرملین نشان می‌دهد، روابط دفاعی به نفع دو کشور و منطقه در حال گسترش و تجربه زمینه‌های جدید است و سران ایران و روسیه نیز از آن حمایت می‌کنند. رئیس‌جمهوری روسیه در مذاکرات با سردار دهقان ضمن ابراز خرسندی از گسترش و تعمیق همکاری دفاعی و امنیتی بین تهران-مسکو، این روند را امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر در جهت منافع دو کشور تلقی و بر استمرار آن در چارچوب توافق‌های انجام شده تاکید کرد.
پوتین در ادامه با مهم ارزیابی کردن همکاری‌های راهبردی ایران و روسیه در مقابله و مهار بحران‌های منطقه‌ای، نقش دو کشور را در ایجاد امنیت پایدار در منطقه حائز اهمیت دانست. از سوی دیگر، حل پرونده معطل مانده سامانه اس ۳۰۰ و آغاز انتقال آن به ایران پس از ۸ سال، گام اصلی روسیه برای گشایش همکاری‌های بیشتر در این حوزه بود که توانست اعتماد ایران را به اجرای تعهدهای مسکو جلب کند. نشست سه‌جانبه چندی پیش وزیران دفاع ایران، روسیه و سوریه با موضوع مبارزه با تروریسم، ثبات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در تهران نیز از دیگر محورهای همکاری مسکو و تهران در این حوزه است که قرار شده برای برگزاری دوره‌ای آن برنامه‌ریزی شود.اکنون با تاکیدهای مسکو مبنی بر گسترش روابط دفاعی و امنیتی، زمینه لازم فراهم شده تا این حوزه بیشتر در کانون مذاکرات سران دو کشور در باکو قرار گیرد، زیرا تهران و مسکو ژانویه سال ۲۰۱۵ موافقت‌نامه دولتی همکاری‌های دفاعی را امضا کرده‌اند که ساختارهای حقوقی گسترش همکاری‌های درازمدت نظامی را فراهم کرده است.
مبارزه با تروریسم
ایران و روسیه باتوجه به مرزهای طولانی آبی و خاکی، اشتراک منافع منطقه‌ای در خاورمیانه، آسیای مرکزی و همچنین بحران‌های کنونی در سوریه، عراق، یمن و افغانستان، از دیرباز ضرورت همکاری‌های تنگاتنگ امنیتی و دفاعی را درک کرده‌اند و اکنون هم این مقوله به یکی از مهم‌ترین بخش‌های مناسبات تبدیل شده است. رئیس‌جمهوری روسیه نیز اخیرا با تاکید بر اهمیت مذاکرات گسترش همکاری‌های امنیتی این کشور، ایران و جمهوری آذربایجان و مبارزه با تروریسم در نشست سران در باکو گفت: «سه کشور اصول پرهیز از کاربرد معیارهای دوگانه در مبارزه با تروریسم را ترویج می‌کنند و سعی دارند تا به‌گونه حداکثری همکاری‌های چندجانبه و امنیتی را در سطح سیاسی و نهادهای مسوول این حوزه گسترش دهند.»
پوتین تاکید کرد: «اکنون می‌توان گفت که روسیه، ایران و جمهوری آذربایجان در این عرصه گفت وگوهای گسترده‌ای را آغاز کرده و همکاری‌های نزدیکی را شکل داده‌اند. از سوی دیگر مسکو و باکو به‌صورت دوجانبه و همچنین در چارچوب مرکز ضدتروریستی جامعه همسود (متشکل از چند جمهوری شوروی سابق) همکاری می‌کنند و رویکردهای نزدیک ضدتروریستی هم با تهران وجود دارد.»
رئیس‌جمهوری روسیه درباره مبارزه با گروه‌های قاچاق مواد مخدر نیز گفت: «در حوزه تحکیم همکاری‌های ضدتروریستی چندجانبه در قالب سازمان همکاری شانگهای نیز امکانات بیشتری دیده می‌شود. از سوی دیگر به‌گونه مشترک با شرکای ایرانی عملیات بستن راهگذرهای قاچاق مواد مخدر را با نام «خزر پاک» اجرا می‌کنیم و گروه پنج ضدمواد مخدر این دریا (متشکل از کشورهای ساحلی) هم توانمندی زیادی در این عرصه دارد.» پوتین ادامه داد: «بر این باورم که دورنمای خوبی برای همکاری‌های ضدتروریستی و علیه قاچاق مواد مخدر در چارچوب همکاری‌های سه‌جانبه روسیه، ایران و جمهوری آذربایجان وجود دارد.»
چشم‌انداز نشست باکو
با توجه به همکاری و همگرایی‌های دفاعی و امنیتی تهران و مسکو و محورهای مذاکرات ولادیمیر پوتین، حسن روحانی و الهام علی اف در باکو، انتظار می‌رود نتیجه نشست‌های روز دوشنبه سران در بخش‌های دفاعی و امنیتی دوجانبه و سه‌جانبه، شکل‌دهی ساختار همکاری‌های چند دهه‌ای در این عرصه باشد. راهبرد ایران و روسیه در این زمینه، تحکیم همکاری‌های دفاعی و فنی دوجانبه، کاهش تنش‌های منطقه‌ای با اولویت حل سیاسی بحران سوریه، مبارزه با تروریسم در عراق، قطع فوری حمایت گروه کشورهای غربی -عربی از تروریسم در منطقه، ادامه مذاکرات گروه‌های یمنی، خودداری از مداخله خارجی در امور داخلی کشورهای خاورمیانه و پایان قدرت نمایی نظامی غرب در خلیج‌فارس است.
تاکنون، همگرایی‌های ایران و روسیه توانسته نقشه طراحی شده کشورهای غربی و عربی ضدسوری به‌ویژه آمریکا و عربستان را برای سرنگونی حکومت سوریه به شکست کامل بکشاند و این گروه که خود را برای تشکیل حکومت مورد علاقه در دمشق پس از ۶ ماه استفاده ابزاری از تروریست‌ها آماده کرده بود با تحمل ناکامی، مجبور به پذیرش پیشنهاد تهران و مسکو برای از سرگیری مذاکرات سوری - سوری شد. با توجه به این دستاورد و همچنین وجود زمینه‌های دیگر برای همگرایی‌های بیشتر ایران و روسیه و تاثیر مثبت آن بر معادلات بین‌المللی، مذاکرات سران در باکو، عرصه‌های گسترده‌تری را برای همکاری‌های دفاعی و امنیتی بین تهران و مسکو و همچنین با باکو فراهم می‌کند که تحکیم بخش امنیت سه کشور و منطقه در برابر چالش‌ها و تهدیدهای مشترک خواهد بود.
56 سال همکاری نظامی
از سال ۱۹۶۰ به بعد مسکو و تهران توسعه ارتباطات نظامی را به‌صورت برنامه ریزی شده در دستور کار قرار دادند و در بخش نیروی انسانی در فاصله سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ اعزام صدها متخصص نظامی ارتش سرخ به ایران و تحصیل ۵۰۰ افسر ایرانی در شوروی انجام شد. ارائه فناوری برای نیروی زمینی، مهندسی و توپخانه، فروش خودروهای زرهی و کامیون‌های نظامی، سامانه‌های ضدهوایی و موشکی کوتاه برد چند گانه، توپ، تانک‌های مخصوص پل گذر و تور مین جمع کن از جمله فروش‌های شوروی وقت به ایران بود. همچنین با کمک ارتش سرخ، کارخانه‌های تعمیر تجهیزات نظامی اصفهان و شیراز با استفاده از کارشناسان شوروی اعزامی به ایران و مرکز بزرگ بازسازی و نوسازی جنگ‌افزارهای توپخانه، فناوری زرهی و خودروهای نظامی نزدیک تهران شکل گرفت.
پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و پایان یافتن نقش تهران به‌عنوان ژاندارم خلیج‌فارس برای اردوگاه غرب، این فرصت را برای شوروی فراهم کرد که روابط خود را با ایران بهبود بخشد، ولی در کنار آمریکا و غرب حامی اصلی عراق بعثی در جنگ تحمیلی قرار گرفت. خارج شدن مستشاران آمریکایی از ایران و محروم شدن سازمان سیا از پایگاه‌های جاسوسی با مسوولیت رصد و شنود تقریبا تمامی فعالیت‌های نظامی شوروی نیز از دیگر رویدادهای تقویت‌کننده روابط دوجانبه به شمار می‌رفت. از ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۱ سال‌های پیش از فروپاشی شوروی، چهار توافق بین دولتی در زمینه همکاری فناوری - نظامی منعقد و جنگ‌افزارهایی به ارزش یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار به ایران ارسال شد و تهران همچنین ده‌ها بالگرد بهسازی شده و سامانه‌های موشکی ضد هوایی قابل حمله «ایگلا» خریداری کرد.
اهمیت راهگذر ۷۲۰۰ کیلومتری آسیا-اروپا در شرایطی که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه از اهمیت طرح راهگذر بین‌المللی پیوند دهنده شمال اروپا به جنوب آسیا به طول ۷۲۰۰ کیلومتر سخن گفته است، باید گفت که طرح راهگذر شمال-جنوب در راستای تکمیل راهگذر هلسینکی پایتخت فنلاند و بمبئی در هندوستان است که ارتباط ترانزیتی کشورهای شمال اروپا و روسیه را از طریق ایران و جمهوری آذربایجان به کشورهای حوزه اقیانوس هند و جنوب شرق آسیا برقرار می‌کند. کریدور شمال - جنوب، یک پروژه عظیم حمل و نقل است که از سوی تهران، باکو و مسکو حمایت می‌شود. این کریدور، سن پترزبورگ در روسیه و بمبئی در هند را در مسیری ۷ هزار کیلومتری به هم متصل می‌کند. اجرای کامل این پروژه با لغو تحریم‌های ایران میسر شد. به گزارش «ایرنا» افزون بر مسیر ۷۲۰۰ کیلومتری اصلی، شاخه‌های انشعابی این گذرگاه بین قاره‌ای به طول هزاران کیلومتر، ده‌ها کشور دورتر را در آسیا و اروپا به هم پیوند خواهد داد و یکی از اقتصادی ترین مسیرهای جاده‌ای بین‌المللی می‌شود.
رئیس‌جمهوری روسیه روز جمعه با اشاره به اینکه در مذاکرات باکو، گسترش همکاری‌های اقتصادی دو جانبه و سه‌جانبه در حوزه‌های مختلف از جمله محدوده دریای خزر، صنعتی و انرژی، بازرگانی و اجرای مشترک پروژه‌ها بررسی خواهد شد، افزود: «راهگذر آسیایی - اروپایی از کشورهای ایران و جمهوری آذربایجان به روسیه و سپس به اروپای شمالی و اسکاندیناوی می‌رسد که مورد گفت‌وگو قرار خواهد گرفت.» در صورت اجرای راهگذر شمال-جنوب، دو کشور ایران و روسیه افزون بر بهره برداری‌های اقتصادی سه‌جانبه و همچنین منطقه‌ای در مبادلات می‌توانند از مزیت‌های آن به‌عنوان پیونددهنده دو قاره آسیا و اروپا بهره بگیرند. با توجه به بازارهای گسترده و پرمصرف چند میلیارد نفری کشورهای مسیر راهگذر ۷۲۰۰ کیلومتری و نیازهای متفاوت، ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان امکان پیوند فعال‌تر با اقتصاد بین‌المللی را پیدا می‌کنند و می‌توانند با استفاده از این فرصت زمینه کاهش وابستگی خود به درآمدهای نفتی را فراهم کرده و از دیگر توانمندی‌های استفاده نشده بهره ببرند.
ارسال نظر