تجارت فردا: هفته گذشته وزیر نفت از مازاد نیروی ۱۰۰ هزار نفری در وزارتخانه تحت مدیریتش خبر داد. پیش از آن هم رئیس مجلس از مازاد ۱۲ هزار نفری نیرو در صداوسیما انتقاد کرده بود. اما راهکار حل مشکل نیروهای مازاد دولتی چیست و دولت با این مازاد نیرو چه باید کند؟

علی نقی مشایخی، اقتصاددان در مورد راهکار دولت برای حل مشکل نیروهای مازاد می‌گوید: اگر لازم باشد دولت باید مازاد نیروهای خود را بازنشسته کند و برای آنکه این افراد با مشکل معیشتی مواجه نشوند، باید بخشی از هزینه معیشت نیروهای مازاد را بپردازد. به گفته مشایخی این بخشی از هزینه‌های اقتصادی است که دولت باید بپردازد تا بتواند از هزینه‌های آینده جلوگیری کند.

این استاد دانشگاه می‌گوید: دولت برای آغاز کار کاهش نیروی مازاد خود ابتدا طرحی تهیه کند. در این طرح دولت باید وضعیت موجود و مطلوب خود را به درستی ترسیم کند. به عبارتی دولت باید در تهیه این طرح چهار سوال اساسی از خود بپرسد. اول اینکه هر کدام از این سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها چرا هستند و باید چه کاری انجام دهند، یعنی ماموریت و فلسفه وجودی سازمان‌ها باید بازتعریف شود. دوم اینکه با ورود تکنولوژی‌های جدید اداره و فرآیند کاری در سازمان‌ها چگونه است؟ سوم اینکه با چه ساختار ساده و کارآمدی می‌توانند وظایف خود را انجام دهند؟ و دست آخر آنکه هر سازمانی به چه نیروهایی و با چه کیفیتی نیاز دارد؟

وی می‌افزاید: به عبارتی علت وجودی، ساختار مناسب با توجه به تکنولوژی موجود، فرآیندهایی که باید جاری شود و تعداد و کیفیت نیروها چهار سوال اصلی است که دولت باید برای تجدید ساختار خود به آن جواب دهد. اگر این سوالات جواب داده شود بازطراحی از ساختارهای تشکیلاتی دولت به وجود می‌آید و آن وضع مطلوب ترسیم می‌شود.

البته به گفته مشایخی دولت قطعا نگران تبعات سیاسی و اقتصادی چنین تصمیمی است. برای همین این اقتصاددان تاکید می‌کند که دولت باید برای حذف نیروهای مازاد خود طرحی داشته باشد تا هم راحت‌تر بتواند نیروهای مازاد را کاهش دهد و هم آنکه جامعه را برای این کار توجیه کند. اما اگر طرح منسجم و منطقی وجود نداشته باشد کم کردن نیروها به لحاظ مدیریتی و سیاسی سخت می‌شود. به گزارش اقتصادنیوز، مشایخی تاکید می‌کند که دولت در هر صورت باید هزینه‌های اقتصادی و سیاسی چنین طرحی را بپذیرد. به خصوص اکنون که دولت با کاهش درآمدهای نفتی هم مواجه شده و بودجه جاری کشور به‌طور وحشتناکی نسبت به بودجه کل بالاست و نزدیک ۹۹ درصد این بودجه جاری هم صرف پرداخت حقوق و دستمزد کارمندان می‌شود.

این اقتصاددان می‌گوید: با کاهش نیروهای مازاد شاید دولت مجبور شود نیروهای مازاد را بازنشسته کند و حقوق بازنشستگی آنان را بپردازد، اما در قبال این کاهش نیرو، مکان‌های فیزیکی که این نیروهای مازاد گرفته‌اند آزاد می‌شود. چند میلیون متر مربع فضا در اختیار دولت است. اگر دولت نیروی مازاد خود را کنار بگذارد حدود دوسوم فضای کنونی آزاد می‌شود. هزینه‌های رفت‌وآمد، نگهداری نیرو، انرژی سرمایشی و گرمایشی و ... آزاد می‌شود و اینها از هزینه‌های دولت کم می‌کند. در کنار این وقتی دولت حجم نیروی خود را کم می‌‌کند، کارآمدتر می‌شود در نتیجه رشد اقتصادی کشور بیشتر می‌شود. وقتی رشد اقتصادی دولت بیشتر شود درآمدهای دولتی بیشتر می‌شود و این افزایش درآمد می‌تواند موثر باشد. دولت راهی جز این ندارد و دیر یا زود باید در این راه قدم بگذارد و هزینه‌های اقتصادی و غیراقتصادی آن را هم بپردازد.

اما مشکل به گفته مشایخی این است که طراحی سیستم و طرحی که دولت نیروهای مازاد خود را حذف کند، نیاز به یک قوه فکری و تخصصی دارد. یعنی قوه فکری که یک سیستم مدیریت تغییر پیچیده را طراحی و مشخص کند که دولت باید عمل انتقال نیروهای مازاد را چگونه انجام دهد. وی تاکید می‌کند اما مشکل این است که وقتی بدنه دولت ضعیف شده این بدنه غیرکیفی نمی‌تواند این بازطراحی را انجام دهد پاسخ دادن به این سوالات کلیدی فکر، تخصص و توان می‌خواهد. بدنه‌ دولت ضعیف شده و نمی‌تواند پاسخ مناسبی به این سوالات بدهد. پس یک عامل اینکه دولت نمی‌تواند نیروهای مازاد را کم کند ناتوانی دولت برای حل این مشکل است، اما عامل دومی هم در این امر دخیل است و آن نگرانی دولت از هزینه‌های سیاسی و اجتماعی کاهش نیروهای مازاد است.

اما مشایخی باز هم تاکید می‌کند که اگر دولت می‌خواهد از این شرایط خارج شود مستلزم پرداخت هزینه‌های تغییر است تا دولت از این شرایط بیرون برود و در مسیر جدید بیفتد.