کارشکنی عربستان در روند حج زائران ایرانی
گروه خبر: ایران و عربستان این روزها برزخی‌ترین روزها را در روابطشان تجربه می‌کنند. «حج تمتع» این بار موضوع مورد اختلاف میان دو کشور است. موضوعی که به تعبیر مقامات ایران، ریاض بر سر آن کارشکنی می‌کند. ایران و عربستان تاکنون بارها دست به قطع روابط دیپلماتیک زده‌اند. سال 1322 موضوع گردن زدن یک ایرانی در عربستان منجر به قطع رابطه ایران و عربستان شد.

کشتار بی‌رحمانه حاجیان ایرانی در سال ۱۳۶۶ در مراسم «اعلام برائت از مشرکین» نیز یک بار دیگر شدیدترین ضربه را به روابط دوجانبه وارد کرد و روابط دو کشور یک بار دیگر با بسته شدن سفارتخانه‌هایشان قطع شد؛ اما پس از آن دو کشور تلاش کردند تا روابطشان را ترمیم کنند. با آغاز ریاست‌جمهوری هاشمی رفسنجانی، وی تلاش کرد روابط ایران و عربستان را اصلاح کند. رابطه خوب او با امیر عبدالله، پادشاه عربستان نیزبه آب شدن یخ‌های رابطه دوکشور کمک زیادی کرد. با روی کار آمدن دولت اصلاحات و نظریه گفت‌وگوی تمدن‌ها که اساس سیاست خارجی دولت اصلاحات را تشکیل می‌داد، روابط دوجانبه، بیش از گذشته تقویت شد؛ هرچند که این رابطه گاه به‌دلیل همان اختلافات دیرینه فرازو فرودهایی داشت و کاهش شدید قیمت نفت یکی از محرک‌های آن بود. روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد و سیاست خارجی دولتش در کنار اقدامات عربستان در قبال ایران، آغاز دوباره‌ای برای سرد شدن روابط تهران و ریاض بود. با روی کار آمدن دولت یازدهم دو کشور تلاش کردند تا از فرصت استفاده کنند و زخم‌های رابطه را التیام ببخشند. هرچند که این تلاش‌ها هم در حد سخن و دعوت از یکدیگر باقی ماند و نه‌تنها زخم‌های گذشته در مان نشد که زخم‌های تازه‌ای بر پیکر روابط دیپلماتیک تهران وریاض اضافه شد. موضوع سوریه، یمن و البته توافق هسته‌ای میان ایران با قدرت‌های بزرگ جهان به‌خصوص با آمریکا، عربستان را به‌دلیل احساس خطربرای از دست دادن نقش منطقه‌ای‌اش بیش از بیش از ایران دور کرد. در کنار تمام اینها موضع مقامات ایران در قبال زندانی شدن آیت‌الله شیخ نمر محمدباقر النمر، از رهبران برجسته شیعه این کشور از یک سو و پس از آن موضوع تعرض به دونوجوان ایرانی در فرودگاه جده و فاجعه منا که منجر به کشته شدن حدود ۵۰۰ تن از زائران ایرانی در مراسم حج تمتع سال گذشته شد، یک بار دیگر روابط دو کشور را تاریک کرد. با این حال پیگیری موضوع کشته‌شدگان حج، و سفر مقامات ایران به عربستان در این ارتباط هنوز راه را برای دو کشور باز گذاشته بود؛ اما اعدام شیخ نمر و حمله به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد ازسوی برخی عناصر خودسر در ۱۲ دی سال گذشته، آتش زیر خاکستر اختلافات را شعله ور کرد. به‌دنبال آن عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان، در یک کنفرانس خبری، حمله به سفارت، را نقض آشکار قوانین بین‌المللی دانست و از گزارش آن به شورای امنیت خبر داد. وی همچنین اعلام کرد که روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرده و از هیات دیپلماتیک ایرانی خواسته است تا ظرف ۴۸ ساعت خاک این کشور را ترک کنند. به‌دنبال این اقدام برخی از کشورهای عربی از جمله بحرین، سودان و جیبوتی رابطه دیپلماتیک خود را با ایران قطع کردند. این ماجراها حتی به عرصه ورزش و فوتبال هم کشیده شد و عربستان از حضور در ایران برای انجام بازی فوتبال سرباز زد و خواستار تغییر محل بازی شد.با تمام این اختلافات وزیر خارجه عربستان اواخر سال گذشته اعلام کرده بود که «با وجود تنش بین تهران و ریاض همچنان جایگاه زائران ایرانی در سفر به عربستان محفوظ است و آنان هیچ مشکلی برای ورود به عربستان نخواهند داشت.»در همین راستا چند روز پیش هیاتی از ایران برای مذاکره با عربستان به منظور گره گشایی از تعلیق سفر حج راهی عربستان شد. به گفته سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت گویا دو کشور درخصوص تامین امنیت حجاج ایرانی به راهکارهایی دست یافته‌اند. روز گذشته نیز علی جنتی در مصاحبه اختصاصی با خبرگزاری صدا و سیما، در این باره گفت: هیاتی که به ریاست اوحدی رئیس سازمان حج و زیارت به عربستان اعزام شد با تاخیری سه ـ چهار ماهه بود و در این مدت ما منتظر بودیم که بتوانیم با مقامات عربستان برای تدارک و تامین هتل و برنامه‌ریزی برای حمل‌و‌نقل و سایر موضوعات صحبت کنیم.وی گفت: ما معمولا چند ماه قبل از موسم حج مقدمات کار را انجام می‌دهیم و متاسفانه با اشکالات و کارشکنی‌هایی که دولت عربستان داشت خیلی دیر به این هیات روادید داده شد و همچنین به همه اعضای این هیات نیز روادید ندادند.


برخورد سرد عربستان

جنتی افزود: در مذاکراتی که با مقامات عربستان صورت گرفت، متاسفانه برخوردهای طرف سعودی برخوردهای بسیار سرد و در عین حال تحکم‌آمیز بوده است. وی گفت: ما به هیات سازمان حج و زیارت تاکید کرده‌ایم که بر اساس رهنمودهایی که مقامات عالی نظام داشته‌اند و همچنین همه انتظاراتی را که در سال‌های گذشته از دولت عربستان داشتیم از جهت تامین امنیت و احترام به زائران ایرانی و رعایت شأن آنها باید مورد توجه قرار گیرد و ما به هیچ وجه در این باره کوتاه نخواهیم آمد.جنتی افزود: امیدواریم که در ادامه مذاکرات بتوانیم مقامات عربستان را قانع کنیم که با فراهم آوردن امکانات لازم، زائران را به این کشور اعزام کنیم.


نتیجه نهایی مذاکرات مشخص نیست

وی در پاسخ به این پرسش که هنوز نتیجه نهایی مذاکرات مشخص نشده است، افزود:‌ حتی در مورد روادید نیز آنها اصرار زیادی دارند که ویزای زائران ایرانی در کشور ثالثی صادر شود که این کار بسیار سخت و مشکل است.جنتی افزود: تاکید ما بر این است که عربستان سعودی در ایران حافظ منافعی را تعیین کند که از طریق آن و در داخل کشور روادید زوار صادر شود. وی در پاسخ به این پرسش که آیا هیات سازمان حج و زیارت مجددا برای مذاکره به عربستان می‌روند، گفت: حتما باید برای مذاکره بروند، اما زمان آن هنوز تعیین نشده است.