شمخانی: خروج روسیه از سوریه غیرمنتظره نبود

گروه دیپلماسی: تصمیم ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه برای خروج بخشی از نیروهای کشورش از سوریه، با واکنش‌هایی از سوی مقامات ایرانی روبه‌رو شد. در نخستین واکنش‌ها محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه که در سفر به استرالیا به سر می‌برد گفت که اقدام روسیه در خروج بخشی از نیروهای خود باید به‌عنوان «نشانه مثبتی» برای آتش‌بس در سوریه تلقی و دیده شود. او تاکید کرد که اعلام روسیه برای خروج بخشی از نیروهایش از سوریه نشان می‌دهد که آنها نیاز فوری و قریب‌الوقوع برای توسل به گزینه نظامی برای حفظ آتش‌بس نمی‌بینند. شامگاه دوشنبه هفته جاری بود که رئیس‌جمهوری روسیه اعلام کرد که کشورش از روز سه‌شنبه خروج نیروهای اصلی خود را از سوریه آغاز خواهد کرد. در شرایطی که برخی معتقد بودند این اقدام روس‌ها غیرمنتظره بوده است اما علی شمخانی، نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی روز گذشته تاکید کرد که خروج روسیه از سوریه بر اساس هماهنگی و برنامه‌های از پیش تعیین‌شده صورت گرفته و به هیچ عنوان غیرمنتظره نبوده است.

به گزارش «ایسنا» علی شمخانی با بیان اینکه مقابله با تروریسم متوقف نشده و این روند همچنان ادامه دارد، تاکید کرد: «پیشروی ارتش سوریه در مناطقی که گروه‌های تروریستی همچنان امنیت مردم و منطقه را تهدید می‌کنند با کمک‌های مستشاری ایران و روسیه و در چارچوب مشترک استمرار خواهد داشت.» شمخانی افزود: «تعیین آینده و سرنوشت سوریه صرفا توسط مردم سوریه انجام می‌شود و هرگونه طرحی که این مساله مهم را نادیده بگیرد همانند گذشته محکوم به شکست است.» به گفته عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، تضعیف نظام سوریه از ابتدا یک طرح آمریکایی و اسرائیلی برای تضعیف مقاومت در منطقه بود که تعدادی از کشورهای منطقه هم با آن همراهی کردند و ارتباطی با دموکراسی ندارد. شمخانی در گفت‌وگو با خبرگزاری صداوسیما تاکید کرد: «هم اکنون که تروریسم به اروپا و فراتر از منطقه نیز گسترش یافته متاسفانه باز هم شاهد ادامه سیاست اشتباه گذشته در قبال سوریه هستیم.»او با بیان اینکه تفکیک تروریسم و رویکردهای دوگانه مقابله با آن راهبرد مخالفان امنیت منطقه است، تاکید کرد: «تمام گروه‌های تروریستی و وجوه مختلف آن باید مورد تمرکز و مقابله قرار گیرد و مشروعیت بخشیدن سیاسی به آنها موجب تثبیت تروریسم در منطقه خواهد شد که عواقب خطرناک آن متوجه اروپا و دیگر همسایگان می‌شود.»

نسبت به آینده امیدواریم

همچنین پیش‌تر علی‌اکبر ولایتی، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در حاشیه دیدار خود با فیصل‌المقداد، قائم مقام وزیر امور خارجه سوریه در پاسخ به سوالی درباره خروج نیروهای روسیه از سوریه و انتشار اخباری مبنی بر جایگزینی آنان با نیروهای ایرانی گفت: «آنچه در اخبار درباره تقلیل نیروهای روسیه در سوریه منتشر شده است، در حقیقت تغییری در کلیات همکاری بین ایران، روسیه، سوریه و نیروهای متحد حزب‌الله نخواهد داد.» به گزارش خبرگزاری فارس، او ادامه داد: «روس‌ها تاکید داشتند که پایگاه‌های خودشان را دارند و نیروی هوایی ممکن است تقلیل پیدا کند اما حسب مورد برداشت ما این است که هرجا لازم باشد مجددا در این مبارزه بسیار مهم علیه تروریست‌ها شرکت می‌کنند و هرجا لازم باشد آن را تشدید می‌کنند که این موضوع را ما از مسوولان بلندپایه‌ای از جمله آقای پوتین شنیده‌ایم.»ولایتی تاکید کرد: «با توجه به پیشرفت نیروهای متحد سوریه در جبهه ضدتروریسم و آغاز یک آتش‌بس و مذاکرات ژنو باید بگویم که سوریه و متحدانش از جمله روسیه و ایران دست بالا را دارند و ما نسبت به آینده امیدواریم.»

علت خروج روسیه از سوریه

از سوی دیگر خروج روسیه از سوریه موضوع بحث کارشناسان بسیاری نیز قرار گرفت؛ در این رابطه یک کارشناس مسائل روسیه توضیح داد که شاید تحلیل روسیه این بوده که قبل از اینکه بحران سوریه برای دولت روسیه پرهزینه شود تصمیمی بگیرد که افکار عمومی و منافع این کشور را لحاظ کرده باشد. دکتر جهانگیر کرمی استاد دانشگاه تهران و کارشناس مسائل روسیه در گفت‌وگو با فرارو تاکید کرد: «تصمیم اخیر پوتین برای خروج نیروهای روسی از سوریه را باید در شرایط کنونی دنبال کرد چرا که بعد از برقراری آتش‌بس در سوریه نیروی هوایی روسیه کار زیادی در سوریه نداشت.» او ادامه داد: «در چنین شرایطی به نظر می‌رسد دولت روسیه به دنبال این است که در وضعیتی از سوریه خارج شود که بحران کاهش پیدا کرده، آتش‌بس برقرار شده و مذاکرات در جریان است و به لحاظ تبلیغی در فضای رسانه‌ای مقامات روسیه می‌توانند بگویند به تمامی اهداف خود رسیده‌اند.» این استاد دانشگاه گفت: «بنابراین برای درک بهتر این تصمیم باید سراغ این رفت که چرا روسیه تصمیم به حضور نظامی در سوریه گرفت. در این باره روسیه سه هدف مهم داشت: اول آنکه دولت روسیه به دنبال نمایش قدرت در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی بود. دوم آنکه روسیه قصد داشت بتواند برای پایگاه نظامی خود در سوریه عمق دفاعی مناسب فراهم کند و سوم آنکه با کمک به نیروهای دولت سوریه معارضان را پای میز مذاکره بیاورد.» او ادامه داد: «از این منظر باید گفت دولت روسیه توانسته در هر سه هدف موفقیت‌های خوبی به‌دست آورد، بنابراین خروج نیروهای روسی در چنین شرایطی یک نمایش قدرت مجدد تلقی می‌شود. در این نمایش قدرت مجدد اولا شرایط آتش‌بس برقرار است و دیگر نیازی به نیروهای روس نیست. دوم اینکه بخش اعظمی از نیروهای روس و نه همه آنها از سوریه خارج می‌شوند و سوم اینکه روس‌ها گفته‌اند حضور خود در سوریه را با هماهنگی با آمریکا علیه داعش ادامه می‌دهند.» به گفته این کارشناس، مجموع این شرایط و دلایل باعث شده وزیر دفاع روسیه بگوید ماموریت نیروهای روس در سوریه تمام شده و به اهداف از پیش تعیین شده دست یافته‌اند.

نگرانی مسکو از تحریم‌ها

کرمی در پاسخ به این سوال که آیا این تصمیم پوتین به دلیل افزایش هزینه‌های ناشی از حضور در سوریه در شرایط بد اقتصادی این کشور نیست؟ گفت: «حضور نیروهای روسیه در سوریه دو نوع هزینه ایجاد کرده بود. یکی هزینه مستقیم بود که زیاد نبود چون زرادخانه‌های روسیه حجمی انبوه از تسلیحات و مهمات از گذشته داشتند و در بمباران گروه‌های تروریستی از این انباشت تسلیحاتی استفاده می‌کردند و هزینه‌های روزانه آنها هم خیلی زیاد نبود.» او ادامه داد: «اما هزینه‌های غیرمستقیم روسیه زیاد بود که به نوعی در تداوم تحریم‌های اروپا و غرب علیه روسیه تاثیر گذاشته بود و چشم انداز لغو تحریم‌ها علیه این کشور را تیره و تار کرده بود. بنابراین می‌توان گفت مقامات روس بیشتر نگران این نوع هزینه بودند و خروج نیروهای روس تا حدودی برای جلوگیری از تداوم هزینه‌های تحریم مرتبط با بحران اوکراین تلقی می‌شود نه هزینه‌های مستقیم.»

تصمیم به ضرر اسد است

کرمی در پاسخ به این سوال که خروج روسیه چه تاثیری بر شرایط دولت سوریه دارد، گفت: «به هر حال چنین خروجی با این شرایط و در این برهه زمانی می‌تواند نیروهای مخالف دولت سوریه را تشویق کند که شرایط خود را برای تفاهم با دولت سوریه سخت‌تر کنند چراکه دیگر ترسی از بمباران مجدد از سوی روسیه در صورت عدم توافق ندارند و از این منظر می‌توان گفت این تصمیم روسیه به ضرر بشار اسد تمام می‌شود.» او ادامه داد: «طبیعی است که در این موضوع باید دید چه توافقی میان آمریکا و روسیه و حتی روسیه و عربستان صورت گرفته است. مسلما خروج نیروهای روس بعد از مذاکره با طرف آمریکایی و عربستانی صورت گرفته و طبیعتا بر مذاکرات صلح سوریه تاثیر خواهد گذاشت.» او همچنین افزود: «اینکه این تصمیم روسیه به ضرر بشار اسد است به این معنا نیست که روسیه می‌خواهد به اسد لطمه بزند چون نفس حضور نظامی روسیه در سوریه به نفع اسد بود، اما مسلما این شکل از خروج در این وضعیت این تصور را ایجاد می‌کند که روسیه یک موازنه منافع در سوریه، منطقه و نظام بین‌الملل در نظر گرفته که در تحلیل نهایی باید به این سه مساله توجه کرد.»

ملاحظات روسی

کرمی درباره موضع ایران در برابر این تصمیم روسیه گفت: «ایران اعلام کرده از این موضوع و روند استقرار آتش‌بس و توافق استقبال می‌کند اما من فکر می‌کنم این نگرانی در نزد مقامات ایرانی وجود دارد که در چنین شرایطی اعلام خروج نیروهای روسیه از سوریه بیشتر ملاحظات دولت روسیه لحاظ شده تا متحدان آن.» این کارشناس در پاسخ به این سوال که آیا این تصمیم روسیه با طرح فدرالیسم سوریه یا ایجاد گروه مخالف جدید در سوریه که روز سه‌شنبه مقامات روسی خبر آن را دادند ارتباط دارد، گفت: «به نظر می‌رسد به‌طور مستقیم ارتباط نداشته باشد. موضوع فدرالیسم شدن سوریه که از سوی روسیه به‌عنوان یک راه حل بینابینی مطرح شده است در واقع می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای فشار بر ترکیه هم تلقی شود. چون فدرالیسم در سوریه با توجه به شرایط فدرالیسم در عراق موضوعی است که برای ترکیه پیامد جدی خواهد داشت.»