ایتالیا؛ دروازه ارتباط ایران با اروپا
علی خرم
سفیر سابق ایران در مقر اروپایی سازمان ملل

سفرهایی که از جانب رهبران کشورهای دیگر به ایران انجام می‌شود یا سفرهایی از سوی رئیس‌جمهور ایران به کشورهای دیگر صورت می‌پذیرد، در وهله نخست یک اعلام شرایط جدید است. علت این امر این است که نه‌تنها از سال 1384 به این طرف قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران اعمال شد حتی پیش از این سال نیز ایران مورد تحریم آمریکا بود؛ بنابراین کشورهای دیگر چون در ارتباط با آمریکا ملاحظه داشتند، دیدار با طرف ایرانی را در یک قالب محدود انجام می‌دادند. اما امروز با برداشته شدن قطعنامه‌هایی که در وهله اول طبق ماده 41 ایران را تحریم سیاسی کرده بودند و بعد تحریم اقتصادی، این شرایط در حال برطرف شدن است.

نکته‌ای که در ایران کمتر بدان توجه می‌شود این است که شاید بتوان گفت از دوران بعد از انقلاب تاکنون، امروز شکوفاترین شرایط سیاسی-بین‌المللی در ایران محسوب ‌می‌شود زیرا علاوه بر اینکه قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت شامل تحریم‌های سیاسی و اقتصادی برطرف شده است، تمام کشورها جایگاه جدیدی برای ایران در نظر گرفته‌اند و حتی آمریکا که به مدت 37 سال ایران را مورد تحریم قرار داده بود امروز بیش از 90 درصد تحریم‌های سیاسی علیه کشور ما را لغو کرده است. بنابراین این علامت به جهان مهم‌تر از لغو تحریم‌های اقتصادی است. اگر این مساله را درست متوجه شویم تفاوت شرایط فعلی با شرایط دولت‌های پیشین را متوجه خواهیم شد. در دولت‌های پیش از نهم نیز حتی باوجودی که تحریم‌های شورای امنیت هنوز علیه ایران اتخاذ نشده بود اما تحریم‌های آمریکا پابرجا بود. این در حالی است که در برهه کنونی نه تحریم‌های شورای امنیت باقی مانده و نه تحریم‌های آمریکا.

درواقع آمریکا از نظر سیاسی موانع پیش‌روی کشورهای اروپایی برای ارتباط با ایران را برداشته است که این مساله برای تهران از اهمیت بسزایی برخوردار است. در پی ایجاد این شرایط است که رهبران کشورهای اروپایی به راحتی با ایران وارد فاز همکاری شده‌اند و سفرهای متعددی را نیز طی این مدت از سوی کشورهای مختلف به ایران شاهد بودیم. بنابراین اگر ایران می‌تواند با بوئینگ و ایرباس قرارداد ببندد، به این خاطر است که نه ایران و نه کشورهای غربی و شرقی دیگر نگرانی از سوی آمریکا ندارند و تهران می‌تواند با دست باز آنچه را که می‌خواهد انتخاب کند. سفر روز گذشته دکتر حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران به ایتالیا و سپس به فرانسه نیز در همین راستا قابل ارزیابی است. البته در این خصوص باید توجه داشت که در اتحادیه اروپا یک حلقه نزدیک به ایران وجود دارد و برخی حلقه‌های دورتر. حلقه نزدیک که حتی در زمان تحریم‌ نیز سعی می‌کرد شرایط را مثبت ببیند شامل ایتالیا، اتریش، سوئیس و تاحدودی ایرلند بود. از این نظر ایتالیا عموما در جایگاه دوست ایران قرار داشته؛ حتی زمانی که ایران به لحاظ تحریم‌ها دستش بسته بود.

گرم شدن مجدد روابط ایران و ایتالیا در نگاه اول از محدوده خود اتحادیه اروپا قابل اهمیت و بررسی است زیرا ایتالیا می‌تواند از این پس راه ایران را برای تعاملات با کشورهای اروپایی دیگر هموار کند. به لحاظ اقتصادی نیز ایتالیا اگرچه تکنولوژی اول و دوم را ندارد ولی بعد از آمریکا، آلمان و فرانسه در جایگاه بعدی قرار دارد. بنابراین برخی تکنولوژی‌های مورد نیاز ایران را می‌توان از طریق ایتالیا تامین کرد. از یک بعد دیگر اهمیت رابطه با کشورهای اروپایی چون ایتالیا و فرانسه این است که ایران دیگر تمام تخم‌مرغ‌هایش را در سبد روسیه یا چین قرار نمی‌دهد. البته روسیه از نظر تکنولوژی‌های غیرنظامی در جهان مطرح نیست اما چین از این منظر رقیبی برای کشورهای اروپایی است. بنابراین از این زاویه نیز خیلی خوب است که تکنولوژی ایران متنوع شود و تنها محدود به چین نباشد. در این خصوص ایتالیا شرایط خوبی دارد و به جهت روابط دوجانبه خوب میان دو کشور ‌می‌تواند زمینه‌ همکاری‌های آموزشی و علمی را هم فراهم آورد. همچنین در بخش سیاسی با توجه به اینکه خانم موگرینی نیز یک سیاستمدار ایتالیایی است و نگاه مثبتی به ایران دارد، می‌تواند موجب شود که این کشور نقش کمک‌کننده‌ای ایفا کند و موگرینی یک نقش معنوی را عهده‌دار خواهد بود.