داستان نفت به روایت مدیران

چینش اخبار، جواب قانع‌کننده‌ای نمی‌داد. گام دوم این پژوهش گفت‌وگو با وزرای نفت بعد از انقلاب تعریف شد تا رابطه نفت و جمهوری اسلامی تبیین شود. مبنا و محور گفت‌وگو همان اخبار منتشرشده در مطبوعات بود.  براساس این طرح پژوهشی گفت‌وگو با وزرای نفت بعد از انقلاب را با مرحوم معین‌فر در سال ۹۰-۸۹ شروع کردم. محور اصلی گفت‌وگو با آن مرحوم بررسی دلایل شکل‌گیری وزارت نفت بود. در گفت‌وگو با مهندس معین‌فر، نوع نگاه بنیان‌گذاران انقلاب به نفت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای بررسی دوره وزارت نفت مهندس غرضی سوال اصلی نحوه ورود ایشان به نفت و بررسی نگاه خاص ایشان به نفت قرار داده شد. از قِبل گفت‌وگو با مهندس غرضی به دنبال نگاه مهندس موسوی و سایر کارگزاران نظام درباره نفت بودم. گفت‌وگو با مهندس غرضی نکاتی بسیار جدید و بدیع درباره صنعت نفت و تاریخ معاصر ایران دارد. بررسی و پرداختن به دوره مهندس آقازاده با ۱۲سال وزارت می‌توانست به بسیاری از سوالات و سوال اصلی پژوهش پاسخ دهد. با مخالفت ایشان برای انجام گفت‌وگو موضوع را با دوست گران‌قدرم غلام‌حسین حسن‌تاش مطرح کردم و قرار شد دوره وزارت مهندس آقازاده را با ایشان به دلیل اینکه چند سالی مدیر کل دفتر وزارتی و سال‌هایی عضو هیات‌‌مدیره شرکت ملی نفت بوده است، بررسی کنیم.  اما همچنان یک سوال باقی ماند؛ چرا کسی که ۱۲ سال عهده‌دار یکی از مهم‌ترین وزارتخانه‌های کشور بوده است از تشریح و توضیح موضوعاتی که عمده آنها به‌صورت خبر و از زبان خود وی منتشر شده، سر باز می‌زند. برای گفت‌وگو با مهندس زنگنه از طریق مهندس سیدمهدی حسینی وارد شدم. مهندس زنگنه گفت‌وگو را به توضیح حضوری من موکول کرد. روزی در سال ۹۱ در یک دفتر پژوهشی، فرضیه اصلی تحقیق را برای ایشان تشریح کردم و مهندس زنگنه بسیار استقبال کرد. قرارمان با مهندس زنگنه این شد که بررسی دوره وزارت وی (۸۴-۷۶) براساس روند تاریخی (روزشمار اخبار) نباشد، بلکه گفت‌وگویمان موضوعی پیش رود. کتاب «انقلاب و نفت» روایت وزیران جمهوری اسلامی از اقتصاد سیاسی نفت از سوی انتشارات «دنیای اقتصاد» منتشر شده است. در جلد بعدی این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که «دولت‌های نهم و دهم، کارگزاران آن و رئیس دولت چه نگاهی به رابطه نفت و ساختار سیاسی داشتند.»