به یاد ساعی، بنیان‌گذار جنگلداری
درخت و زندگی
حسن فرازمند- وقتی از کنار درخت‌ها رد می‌شوم احساس می‌کنم درخت‌ها به احترام من از جای برمی‌خیزند و دست روی سینه می‌گذارند و با من احوالپرسی می‌کنند و من هم به احترام درخت‌ها کلاه را از سر برمی‌دارم و با لبخندی سرشار از عشق به آنها می‌گویم سلام درخت عزیزم. . . حالت چطوره؟ اینها بخشی از عباراتی است که یکی از بنیان‌گذاران و چهره‌های سبز مملکت‌مان در مصاحبه‌اش با نشریه جنگلبانی در ۶۰ سال پیش به زبان آورده است و بعد از آن بود که کم‌کم جامعه جنگلکاران و دوستداران محیط زیست و درختکاری از او به عنوان پدر جنگل‌ها یاد کردند و از تجربیات و علومی که در نهادش همیشه سبزی و سبز زیستن را آموخته بود، بهره‌های زیادی گرفتند.
حسن فرازمند- وقتی از کنار درخت‌ها رد می‌شوم احساس می‌کنم درخت‌ها به احترام من از جای برمی‌خیزند و دست روی سینه می‌گذارند و با من احوالپرسی می‌کنند و من هم به احترام درخت‌ها کلاه را از سر برمی‌دارم و با لبخندی سرشار از عشق به آنها می‌گویم سلام درخت عزیزم... حالت چطوره؟
اینها بخشی از عباراتی است که یکی از بنیان‌گذاران و چهره‌های سبز مملکت‌مان در مصاحبه‌اش با نشریه جنگلبانی در ۶۰ سال پیش به زبان آورده است و بعد از آن بود که کم‌کم جامعه جنگلکاران و دوستداران محیط زیست و درختکاری از او به عنوان پدر جنگل‌ها یاد کردند و از تجربیات و علومی که در نهادش همیشه سبزی و سبز زیستن را آموخته بود، بهره‌های زیادی گرفتند. او مرحوم مهندس کریم ساعی بود که سال‌های سال است یکی از بزرگ ترین و زیباترین پارک‌های تهران را که به دست خودش ساخت، به نامش کرده‌اند و شهرداران زیادی در تهران به دیدار مجسمه او که سال‌ها است در وسط این پارک نصب شده است، می‌روند و به او ادای احترام می‌کنند.
مردی که باعث و بانی توسعه جنگل‌های اطراف تهران و غرس درختان چنار در دوسوی خیابان ولی‌عصر امروزی (پهلوی سابق) بوده و در طول ۱۷ کیلومتر و ۹۰۰ متر حدفاصل میدان راه‌آهن تا میدان تجریش، سبزی را به ارمغان آورد به این وسیله نام طولانی‌ترین خیابان خاورمیانه را و البته زیباترین خیابان جهان را برای تهران و تهرانیان آن روزها به ثبت رسانید.
او فقط ۴۲ سال داشت و بسیاری از کارشناسان و اساتید به او امید فراوان داشتند و مسوولان علوم زیست محیطی وقت نیز روی او سرمایه‌گذاری زیادی کرده بودند که از او در مدیریت توسعه جنگل‌ها و فضای سبز کشور و پارک‌های درون‌شهری بهره زیادی ببرند، اما ناگهان با چاپ یک خبر دردناک در روزنامه اطلاعات (البته در صفحه حوادث) روز ۴ دی‌ماه ۱۳۳۱ به مردم اطلاع داده شد که او نیز یکی از سرنشینان هواپیمایی بوده است که بر اثر نقص فنی مجبور به فرود اضطراری در اطراف تهران شده بود. حادثه‌ای که در آن خبر گفته شده بود، جمعی از تحصیلکردگان و بهترین فرزندان این آب و خاک کشته شدند و دوستان او که دوستان جنگل‌های این مملکت بودند، پیکر نیم سوخته او را با اندوه فراوان در جنگل کاجی که خودش در محوطه دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران ایجاد کرده بود، به خاک سپردند تا همیشه محلی برای احترام گذاشتن به روح سرسبز او باشد.
طراح پارک ساعی
آن روزها که او تصمیم به ایجاد پارک و جنگل‌گاهی در حاشیه جاده خاکی عباس آباد- زعفرانیه تهران افتاد، این قسمت از تهران یعنی از خیابان کریم‌خان زند به بالا تا زعفرانیه تپه‌زارانی بیش نبود که فقط توسط یک جاده شنی- خاکی بی‌دار و درخت به هم متصل می‌شد و از آنجا نیز به میدان تجریش می‌رسید، میدانی که در دوران نخستین شهرداری تهران حاج کریم بوذرجمهری صاحب محدوده‌ای شده بود وسعت آن را شن‌پاشی کردند و این بهترین راه دسترسی کالسکه‌های اسب سواری شاهنشاهی و پس از آن بنزهای ۱۷۰ حامل مسوولان مملکتی از دربار تا محدوده مرکزی و مقر حکومت در تهران و کاخ گلستان بود؛ مسیری که امروز به آن می‌گوییم خیابان ولی‌عصر(عج)،خیابانی که سال‌ها به عنوان خیابان پهلوی شناخته می‌شد و مدتی کوتاه نیز در یکی دو سال بعد از انقلاب به نام «مصدق» نام‌گذاری شد و بعد از آن نیز به ولی‌عصر (عج) تغییر یافت؛ اما اینکه این خیابان و پارک ساعی چگونه ساخته شد؟ قصه و حکایتی شنیدنی و خواندنی دارد.
ساعی که بود؟
مهندس کریم ساعی در سال ۱۲۸۹ در مشهد متولد شد، تحصیلات دانشگاهی خود را در مدرسه دانشکده فلاحت دانشگاه تهران (واقع در کرج) گذراند و در سال ۱۳۱۰ با درجه عالی مهندسی فارغ‌التحصیل شد. با قبولی در چهارمین دوره اعزام محصلان به خارج از کشور برای مدت ۲ سال به مونبلیه در انستیتو اگرونومیک فرانسه رفت و با درجه ممتاز فارغ‌التحصیل شد. موفقیت‌های تحصیلی او باعث شد تا یک مجله علمی تخصصی در فرانسه، او را به‌عنوان یکی از چهره‌های شاخص علم جنگل در آن سال‌ها معرفی کند. پس از آن از دانشگاه برکلی کالیفرنیا فوق‌لیسانس خود را در رشته آمار جنگل در سال ۱۳۱۶ گرفت و به کشور بازگشت.
وقتی در ۱۳۱۷ «دایره جنگل» به‌عنوان اولین نهاد مدیریت جنگل‌ها در کشور راه‌اندازی شد، ساعی تصدی آن را برعهده گرفت و بر اثر اقدامات او یک سال بعد این نهاد کوچک به «اداره جنگلبانی» و بعدها به «اداره کل جنگل‌ها» ارتقا یافت. در همان سال‌ها او و همکارانش قوانین و مقررات جنگل را تدوین کردند و به تصویب مجلس آن زمان رساندند.
اما ریاست او بر این اداره‌کل دوام چندانی نداشت و برخی از سودجویان که قوانین و مقررات جنگل منافع اقتصادیشان را به خطر انداخته بود، با استفاده از نفوذ برخی افراد پرونده شکایتی از ساعی را به دیوان کیفری بردند و او را از کار برکنار کردند. با این حال ساعی خانه‌نشین نشد و پیشنهاد کرد تا در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران رشته جنگل ایجاد شود و خود نیز به‌عنوان استاد در این دانشکده مشغول به کار شد.
ساعی موفق شد تا در سال ۱۳۲۵ برای اولین بار مساحتی از جنگل‌های ایران را تخمین بزند. پس از آن در سال ۱۳۲۷ جلد اول و در سال ۱۳۲۹ جلددوم کتاب «جنگل‌‌شناسی» را منتشر کرد که با نشر این کتاب اساس اطلاعات علمی جنگلبانان کشور پی‌ریزی شد و با تاسیس بنگاه جنگل‌ها در سال ۱۳۲۸ او با سمت رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل این بنگاه مشغول فعالیت شد.در پانزدهم آذرماه ۱۳۲۸ نشریه مخصوص کارکنان بنگاه جنگل‌ها را با عنوان خبرنامه بنگاه جنگل‌ها منتشر کرد که اولین نشریه ایرانی در زمینه منابع طبیعی بود. این نشریه پس از سالیان دراز هنوز هم با نام فصلنامه جنگل و مرتع به حیات خود ادامه داده است.
دکتر شامخی از اساتید بازنشسته دانشگاه گفته است: مرحوم ساعی عمر کوتاهی داشت و عمر کاری او کوتاه‌تر، یعنی حدود ۱۴ سال بود و من برای این عمر کوتاهش بهتر از لغت عشق کلمه‌ای پیدا نکردم، عشق در فراگیری، عشق در خدمت به وطن، عشق در احیای منابع طبیعی، عشق به پیشرفت کشور، عشق به آبادانی کشور.
ارسال نظر