گروه تاریخ‌اقتصاد- خلاصه‌ای از مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی را در روز شنبه 16 آبان 1286 شمسی می‌خوانید:
وکیل الرعایا: مساله درخصوص تبعه دولت ایران در مملکت عثمانى هیچ رعایت و سرپرستى از آنها نمی‌شود، حالا که اینطور است، خوب است از آنهایی که می‌روند جلوگیرى شود! از هیات کابینه هم استدعا می‌شود که یک توجهى در حال آنها مبذول دارند.
رییس: البته نهایت رعایت در حق آنها خواهد شد و همین‌طور است که گفته شد، تاکنون حقوق آنها محفوظ نبوده است و علت آن همین اغتشاش و بى‌ترتیبى داخله ما بوده است، همین‌قدر داخله ما منظم شد حقوق آنها محفوظ خواهد بود، اما در باب نرفتن زوار فعلا نمی‌شود همچون حکمى بشود، مگر اینکه حجج اسلام در این باب چیزى بفرمایند.
آقا سید حسن تقى‌زاده: بنده هم از قراری که اطلاع حاصل کرده‌ام و مخصوصا در روزنامه حبل‌المتین، کلکته بعضى تلگرافات را دیده چنین معلوم می‌شود که حجج اسلام عتبات عالیات خیلى در این باب ساعى هستند که از دولت و مجلس بخواهند که جلوگیرى شود.
رییس: چون وزیر امور خارجه حضور دارند، خوب است در این باب از ایشان استفسار شود.
وزیر امور خارجه: در این باب جواب فورى نمی‌توانم بدهم، باید اطراف کار را ملاحظه کرد، بعد از مشاوره جواب عرض کنم.
حاج میرزا على آقا: ما باید دولت خود را تقویت نماییم؛ قوت دولت قوت ما است قدرت دولت قدرت ما است، نه اینکه درباره هر یک سوءظنى به هم رسانیده تیشه به ریشه خود بزنیم؛ این است که مملکت ما ناخوشى عمومى پیدا کرده است و آن سوءظن است که هر یک پیدا کرده‌ایم و با این ترتیب هیچ کار ما پیشرفت نخواهد کرد و بعضى مندرجات جراید هم مبنى بر همین سوءظن است، از این به بعد باید سوءظن را مبدل به حسن‌ظن نماییم.
رییس‌الوزرا: بلى امروز از جمله چیزهایی که اهم مقاصد ما است رعایت حفظ روابط بین دول است؛ امروز تمام اقتدارات دولت به واسطه رعایت ارتباطات آنها با یکدیگر است. این است که ما باید خیلى دقت کنیم تا بتوانیم، روابط خودمان را با دول همجوار زیاد و محکم نماییم، نه اینکه برخلاف آن اظهار و ابرازى کنیم در این موضوع وزیر امور خارجه بیان خواهند فرمود.
وزیر امور خارجه: نزاکت بین‌الملل از چیزهایى است که در همه جا معمول است و دول همجوار را همه طور محترم می‌دانند، بعضى اوقات ملاحظه می‌شود که در پاره‌ای از روزنامه ها پاره‌ای عنوانات می‌شود که احتمال می‌رود اسباب رنجش گردد، همچنین در مجلس مکرر خواستیم که خواهش کنیم از طرف مجلس در این باب مراقبتى شود، می‌دانید که مجلس واضع قوانین است و اجراى آن با قوه مجریه است، پس همیشه باید رعایت شرایط اجرا ملحوظ گردد.
آقا میرزا ابوالحسن خان: خوب است این نزاکت بین‌الملل را توضیح کنند و حدى از براى آن معین نمایید به عقیده بنده اگر یک وکیلى مثلا در باب معاهده دولت روس و انگلیس عقیده‌اش بر این باشد که این معاهده مضر به حال مملکت است و تقسیم آن است، اگر اظهار نکند اداى تکلیف خود را نکرده است و در هر پارلمان این گونه مذاکرات می‌شود وکیل هم باید در این گونه موارد عقاید خود را بگوید.
وزیرامور خارجه: مقصود آن مساله معاهده و این‌گونه مطالب نبود آن معاهده را خود وزارت امور خارجه به مجلس پیشنهاد نمود و در آن باب البته هر وکیل عقاید خود را اظهار می‌نماید. بلکه مقصود این است که اگر در خارج چیزى شنیدند بدون تحقیق در مجلس مطرح نکنند و در این باب از وزارت امور خارجه توضیح بخواهند، اگر صحت دارد آنوقت مطرح کنند، مثلا از قراری که شنیدم در مجلس گفته شده بود که یک سفیرى مراسله تهدیدآمیزى به کابینه وزرا نوشته است، باید این گونه مطالب را توضیح بخواهند و بدون توضیح و تحقیق مطرح قرار ندهند که تولید اشکال از براى وزرا نشود.
مستشارالدوله: مطالب دو نوع است؛ یکى راجع به پلتیک دول، هر کس حق دارد که تفتیش نماید و اظهار راى کند، تا چه رسد به وکیل ملت و هیچ کس حق ندارد که ایرادى به آن وکیل نماید، ولى بعضى مطالب راجع به شخصیات است، مثل سفیر و غیره در این صورت نباید بى‌تحقیق تعرض شود به علت اینکه شخص سفیر محترم است و نماینده دولت معظم خودش است، هیچ‌کس حق ندارد بدون تحقیق اظهارى که مخالف پلتیک شخصى او باشد، بنماید.
وزیر امور خارجه: روزی که قانون اساسى به صحه رسید مجلس یک تکلیفى دارد و هیات وزرا یک تکلیفى؛ چیزى که راجع به مجلس است مجلس باید اقدام کند و همچنین هیات وزرا باید کارى را که لازم می‌دانند پیشنهاد مجلس نمایند، اما در باب امور خارجه چون خیلى مهم است، صحیح است که مجلس باید نظارت در وزارتخانه داشته باشد، ولى باید وزیر امور خارجه خیلى دقت کرده توضیحات بدهد شما وزیر امور خارجه دارید باید او را طرف اطمینان خود قرار بدهید. اگر اطمینانتان از او سلب شد باید استعفاى او را بخواهید، والا باید اطمینان به او داشته باشید که هر چیزى را او در هر موقع صلاح بداند افشا نماید؛ مقصود من این است که به پلتیکات خارجه خیلى دقت بشود و این‌طور که فرمودید حسبات ملى خیلى خوب است، اما خودتان می‌دانید که همین حسبات ملى هم یک وقتى تولید خیلى اشکالات می‌کند و باید همین‌طور که معمول است، نزاکت بین‌الدول ملاحظه شود.