گروه تاریخ اقتصاد - مذاکرات روز سه‌شنبه ۳ شهریور ۱۲۸۶ شمسی درباره شکایات و عریضه‌های دادخواهی مردم از مجلسیان و وزرا و نابسامانی‌های اقتصادی که دامنگیر مردم شده است، چنین ادامه یافته است: احسن‌الدوله: متجاوز از هزار عریضه اینجا رسیده و جواب داده نشده، کرارا هم به وزارت داخله توصیه شده، تماما به مسامحه گذشته است. آقا شیخ حسین: عرض بنده این است که باید امنیت ولایات را با هرکس که هست از او خواست، اگر نمی‌تواند استعفا بدهد تا هرکس که می‌تواند روی کار بیاید. آقا شیخ ابراهیم: دو ماه بیشتر است که مثل سعدالسلطنه را کشته و عمارات دیوانی را خراب کردند و محبوسین را درآوردند؛ ایضا مجازات به میان نیامد و حاکمی هم معین نشد، حالا اشرار جری شده به‌حدی که کسی نمی‌تواند در بازار راه برود. امین‌التجار: چند روز قبل از انجمن خبازخانه به‌عنوان بنده نوشته بودند قریب به این مضمون خدمت ذی‌شرافت آقای امین‌التجار میرزا باقر خباز را از دست جناب عالی در انجمن عارض است که یک صد و کسری طلب دارد، گویا جناب‌عالی ادعایی دارید، اگر اقرار دارید او را ساکت نمایید، و الا خودتان یا یک نفر دیگر را بفرستید در انجمن تحقیق شود. آقا میرزا سیدمحمد مجتهد: انجمن خبازخانه معنی آن این است که درخصوص گندم و نان صحبت کنند، نه اینکه در عمل حکومت و عدلیه دخالت نمایند. آقا سیدحسین: حالا گفت‌وگو فقط درباره انجمن خبازخانه است، اغلب از انجمن‌ها کارخانه ترتیب داده، فعلا چیزی از آنها صادر نشده. مخبر‌الملک: چطور می‌شود یک نفر هم حاکم باشد و هم توپخانه و تلگرافخانه با او باشد؛ این چه قانونی است که کار درست نمی‌شود. دکتر ولی‌الله خان: بنده از اشخاصی هستم که از اول در اینجا بودم اگر کسی بپرسد که این چه مجلسی است می‌گویم مجلس پارلمان نیست. آقا سیدحسن تقی‌زاده: بنده با دکتر ولى الله خان هم عقیده هستم و می‌گویم این مجلس پارلمان نیست و خیلى هم گفته‌ام، شاید بعضى هم از من رنجیده‌اند و من هر وقت حرفى می‌زنم در عهده خودم لازم می‌دانم که از دو چیز تخطى نکنم؛ یکى از شرع و یکى از ترتیب مشروطیت. وقتى هم که من این دو ملاحظه را کردم اگر هر عنوانى بکنم سایرین حق اعتراض و هیاهو ندارند، بر فرض مخالف اکثریت هم باشد؛ اکثریت یک راى مانع آزادى اقل نیست. هرچه هست باید خارج از این دو ترتیب نباشد. روزنامه آزاد است مادامی که مخالف این دو نباشد. مخبرالملک: همه ماها الفاظ یاد گرفته‌ایم، ولى هیچ نمی‌دانیم مصلحت چیست، بنده هم می‌دانم مشروطه چیست. به یک جوان بیست و پنج ساله اجازه می‌دهند برود گردش کند، تجارت نماید، ولى به یک طفل پنج ساله اجازه نمی‌دهند به واسطه اینکه نمی‌داند. بلى این ملت ایران هنوز مشروطه را نمی‌دانند و بچه هستند نباید آنها را واگذارد به حال خود اینها لله لازم دارند. آقا سیدحسن تقى‌زاده: اگر سایرین هر چه می‌دانند الفاظ است از شما هم همین‌طور است، شما این‌طوری نمی‌توانید آزادى را از مردم بگیرید. مخبرالملک: من می‌گویم این مطالب که در روزنامه نوشته می‌شود در تمام ایلات رفته دیگر براى هیچ کس چیزى باقى نمى‌ماند، این است که همه جرى شده مملکت مغشوش گردیده، می‌خواهم بدانم روزنامه حبل‌المتین امروز عزل هیات وزرا و نصب هیات دیگر را خواسته است، از روى چه میزان بوده است. علاج این است که وزرا را بخواهند، اگر مانع اظهار کردند رفع نمایند و الا استعفا بدهند، ولى من مى‌گویم این آزادى که امروزه هست هیچ وزیرى نمى‌تواند کار بکند یک نفر روزنامه‌نویس حق ندارد که وزرا را عزل و نصب نماید، آزادى و مشروطه امروز باید به اندازه اسباب موجوده و اقتضاى وقت باشد، ما امروز آن اسباب را نداریم که مشروطه کامل داشته باشیم. آقا سید حسن تقى‌زاده: پس در اینجا نباید گفت که مشروطه است؛ زیرا که مشروطه تقدیرى و قرضى معلوم نیست. همه با شماها متفق هستند که مشروطه به اقتضاى مملکت باشد؛ ولى باید آن مشروطه مقتضیه را روى کاغذى نسخه کرده دست همه بدهند تا بدانند چیست و از روى آن عمل کنند؛ زیراکه هر چه در اینجا گفته شود، می‌گویند مقتضى امروزه نیست، شما می‌گویید مشروطه و آزادى امروز مقتضى نیست! می‌گویم آنچه مقتضى است بگویید و من می‌گویم تقصیر کابینه است که امروز اکثریت آرا با آنهاست که این هیات ثابت لایتغیر هستند، چرا با این همه اغتشاشات و بى‌ترتیبى در این مدت استعفا ندادند، این اقل درجه است که باید استعفا بدهند. حسام‌الاسلام: بنده در سه موقع سه سطر حرف دارم؛ یکى در مجامع و انجمن‌ها، مجامع صحیح و خیلى خوب است؛ ولى در صورتی که مخالف پلتیک رفتار نکنند؛ یکى در باب روزنامه، هر وقت چیزى برخلاف نوشت باید مجازات شود و یکى دیگر در کابینه وزرا؛ این کابینه چند ماه است که شما را معطل کرده‌اند تا کى آخر یک پول کار صورت ندادند باید استعفا بدهند. رییس: مصلحت این وزرا این است که استعفا بدهند؛ ولى ملت باید حد و تکلیف خود را بدانند که بعد از این هیات یک هیاتى خواهند آمد که بعد از سه روز مجلس را به هم خواهد زد.