گروه تاریخ اقتصاد- پیش از مذاکرات نمایندگان مجلس در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۲۸۵ تلگرافی از بارفروش (بابل) قرائت می‌شود و موضوع عدم وصول وجه یک محموله پس از فوت خریدار آن مطرح شده است. سپس بحث نمایندگان درباره اصلاح نظام بودجه و امور مالیه ادامه می‌یابد. سعدالدوله: یک کمیسیون برای (رسیدگی به) این کارها لازم است. رییس: کمیسیون برای این کارها موجود است. سعدالدوله: مطالب در کمیسیون رسیدگی و تحقیق می‌شود بعد می‌فرستند به هر اداره که راجع است به آنجا و جواب می‌خواهند و از این قبیل هر روز بیست کاغذ شکایت به من می‌رسد. آقا میرزا ابوالحسن خان: مکرر گفته شد که این مجلس برای این قبیل کارها نیست. حاج شیخ‌علی: مجملی از این مطالب در این مجلس خوانده شود ضرری ندارد. سعدالدوله: از بابت انتخابات هم همان طور که گفتیم کمیسیون رسیدگی نماید مجلس کار دیگر دارد. سعدالدوله: این مجلس حقوق دیگر دارد تا حال می‌گفتند نظامنامه ندارد حالا که نظامنامه دارد اگر همان طور که بوده است، باشد هیچ لازم نیست که مجلس منعقد باشد، البته باید مشغول کار باشد. محقق‌الدوله: کمیسیون‌ها تشکیل شده. وثوق‌الدوله: کمیسیون عالیه تشکیل شده راپورتی هم در این باب نوشته شده اگر مصلحت است خوانده شود. راپورت مذکور راجع به اصلاح مالیه و جمع و خرج دولتی از جغرافیا و ممیزی املاک و تعداد نفوس و ترتیب رسیدگی به اراضی و مالیات آنها خوانده شد. سعدالدوله: خیلی خوب است ولیکن خیلی ما زود ذوق زده می‌شویم عبارات خیلی خوب و صحیح است، ولی همین طور شما پیش بیایید و اقدام کنید ببینید کاری پیشرفت می‌کند یا نه باید از راه کار داخل شد، همان طور که چند ماه بود گرفتار بودیم باید وزرا در این مجلس حاضر شوند و گفت وگو نمایند. وثوق‌الدوله: باید از روی همین نوشته بخواهند تا حاضر شوند. سعدالدوله: جوابش این است باید گفت که نوشتن قوانین این وزارتخانه‌ها به چند نفر تقسیم شده از جمله به خود بنده، ولی به یک سال و دو سال تمام و اجرا نمی‌شود. سعدالدوله: همان طور است که چندی قبل گفته بودم که یک حوض زیر آب زده و دلو پاره به دستمان دادند و می‌گویند شما این حوض را پر کنید آیا لازم نیست که ما زیر آب حوض را گرفته و دلو را بدوزیم؟ آقا میرزا محسن: شما صلاح ما را بگویید. سعدالدوله: نمی‌توانید علاج کنید چه فایده دارد، باید وزرای مسوول را حاضر کنید من چند فقره مطلب دارم. وثوق‌الدوله: از روزی که نظامنامه داده شده است ما وزرا را نخواسته‌ایم. سعدالدوله: چرا وزرای مسوول حاضر‌ نمی‌شوند من می‌خواهم بپرسم دولت دو فقره قرض که سابق کرده است پنج کرور از آن که به جمع نیامده چه شده است؟ من می‌خواهم بپرسم که عین‌الدوله وقت رفتن به تجار گفته بود که چهارصد و پنجاه هزار تومان در بانک موجود است چه شده است؟ من می‌خواهم بگویم که شش میلیون فرانک قرض کرده‌اند و اسلحه خریده‌اند که این اسلحه را به تدریج بیاورند و این اسلحه، اسلحه کهنه بوده است که چینی‌ها می‌خواستند بخرند و نخریدند و اینها به قیمت خیلی گزاف به پای دولت حساب کردند، اینها را از کی باید سوال کرد تا وزیر مسوول حاضر نباشد؟ آقا میرزا محمود خوانساری: باید وزرای مسوول را خواست. وثوق‌الدوله: هر یک از این امور راجع به یکی از وزرا است باید سوال‌ شود. سعدالدوله: من از حکایت تمبر و بی‌نظمی در پست خانه و تاخیر در وصول نوشتجات و تجدید کونترات فرنگی‌ها که پنج ماه به وعده آنها مانده تجدید می‌نمایند، سخن گفتم اینها را که عرض کردم نوشتید یا نه اگر نوشتید جوابش کو و اگر ننوشتید چرا؟ ننوشتید و من می‌گویم ضرابخانه که صد سال است بسته است رییس می‌خواهد چه کند و عملجات لازم ندارد. این مطلب را راپورت می‌دهند با دو سکه برای صدارت که این سکه مال حالا است و آن مال فلان حاجی این سکه ما چه عیب دارد این‌طور اشتباه‌کاری‌ها می‌کنند من می‌گویم فرنگی‌ها این همه مواجب می‌برند و رعیت‌های ایرانی گدایی می‌کنند برای چه هر یک از این مطالب را راپورت می‌دهند به صدر اعظم و می‌گویند سی و پنج نفر اجزای خارجه داریم و دو هزار نفر ایرانی. اولا حرف ما بر سر عدد نفوس نبود حرف بر سر مواجبی بود که می‌برند باید دید که این دو هزار نفر کیستند و شغلشان چیست و چقدر مواجب می‌برند و آن سی و پنج نفر چقدر؟ آخر چشم بندی تا کی و شبهه کردن تا چند. آقا سیدمهدی: اینها همه درست است معالجه را بفرمایید. سعدالدوله: معالجه همان است که باید وزرای مسوول بیایند و گفت‌وگو نمایند تا ببینند که از هر راهی صد هزار تومان منفعت به دولت و ملت می‌رسد. رییس: من جوابی دارم این است که این مجلس نظامنامه دارد و به قانون نظامنامه باید نوشت. سعدالدوله: این نظامنامه برای پارلمان‌های بزرگ خارجه خوب است ولی این پارلمان ما هنوز ترتیبی ندارد و کاری نکرده‌ نمی‌تواند این نظامنامه را اجرا بدارد آن ترتیب نظامنامه با این ضیق وقت ببینید که چقدر طول می‌کشد خزانه دولت تهی است و این موسسین بیچاره که می‌خواهند تاسیس بانک کنند قراردادی می‌خواهند شما ببینید که برای یک کاری با وزیر مسوول آن چقدر باید وقت صرف کرد من خواهش می‌کنم که این فصل از نظامنامه را به مقتضای همان فصل نظامنامه که لدی الاقتضا می‌توان فصلی از فصول آن را تغییر داد، تغییر بدهید. رییس: پس خوب است امروز این مطالب تمام بشود شما می‌فرمایید که وزرای مسوول هر روزه در مجلس حاضر شوند و این فصل از نظامنامه را تغییر بدهید. سعدالدوله: من‌ نمی‌گویم که هر روزه، ولی می‌گویم از سفرایی که در اینجا هستند بپرسید که وزرا در خارجه به چه ترتیب در مجلس حاضر می‌شوند. رییس: من می‌گویم به اختیار است. سعدالدوله: به اختیار است، ولی مسوولیت آنها با مجلس است.