گروه تاریخ اقتصاد- مذاکرات اصلی نمایندگان دارالشورای ملی روز سه‌شنبه 25 فروردین 1286شمسی درباره قانون بلدیه و تصویب نهایی آن است که در اینجا خلاصه‌ای از آن را می‌خوانید:
قبل از شروع به خواندن نظامنامه بلدیه، نامه‌ای که از طرف وزارت داخله در جواب رقیمه مجلس از بابت گندمی که باید دولت به کمپانی بدهد نوشته شده بود قرائت شد که خلاصه آن قریب به این مضمون بود:
در باب عمل گندم که اهمیت آن معلوم است از طرف وزارت داخله اهمال نشده و این مساله گندم دو رشته است؛ یکی متعلق به ولایات است و آن را باید خود مجلس محترم مستقیما از وزارت مالیه بخواهد و لابد وزارت مالیه هم پول خواهد خواست و یکی هم متعلق به ملاکین شهر است. بندگان اعلیحضرت ماموریت وصول آن را به عهده جناب حاجب‌الدوله مقرر فرموده‌اند و همین حالا رقعه در این باب به معزی‌الیه نوشته جواب خواستم هر جوابی که آمد اطلاع خواهد داد و نیز متمنی است کمپانی صورتی از گندمی که به ماموریت معزی‌الیه وصول شده بفرستد که معلوم شود چقدر وصول شده و چقدر باقی است، یکی از رؤسای کمپانی اظهار کرد که صورت این گندم نزد خود جناب حاجب‌الدوله هست و از آن روز که مجلس شد به همه جهت دویست خروار داده‌اند. رییس چنین اظهار کردند که در این رقعه وزارت داخله یک نکته هست و آن این است که نوشته‌اند در باب گندم ولایات که باید دولت بدهد خود مجلس مستقیما به وزارت مالیه اخطار نماید و حال آنکه تمام امور شهری متعلق به وزارت داخله است و اگر امری در این باب‌ها راجع به وزارتخانه‌های دیگر باشد باید خود وزارت داخله سوال و جواب نماید، ربط به‌مجلس ندارد. عموم اظهار کردند همین طور است و مذاکرات زیاد به میان آمد. سپس رقعه دیگر که از طرف وزارت داخله در جواب رقیمه مجلس از بابت نظم شهر نوشته شده بود، قرائت شد. در این‌موقع شروع به قرائت نظامنامه بلدیه شد، پس از خوانده شدن تاماده وظایف انجمن‌های بلدیه، عموم وکلا به جهت رفع کسالت به اتاق دیگر رفتند و فی‌الجمله استراحت نموده به اتاق رسمی مراجعت و شروع به مذاکره شد.
حاج محمد اسمعیل آقا: اهم مطالب امروزه تشکیل بانک ملی است و واقعا حیات مملکت بسته به این اساس مقدس است و همه کس در این‌خصوص همراهی نموده خصوصا وکلای آذربایجان که در این خصوص فوق‌العاده داد مردی دادند و...
آقا میرزا ابوالحسن خان: کلیه دایر کردن بانک ملی وظیفه لازمه ما است، یعنی اگر عقیده کسی غیر از این باشد خلاف به وطن کرده، ناموس ایرانی باقی نمی‌ماند، مگر اینکه یک همچون اداره باشد. (در این ‌موقع خلاصه تلگراف حضوری انجمن تبریز قرائت شد.)
آقا سیدمحمدتقی: تمام ولایات حاضرند برای مساعدت با بانک ملی من جمله‌ جناب شریعتمدار آقای آقا میرزا عبدالحسین که از اجله علما و پسر جناب حجت‌الاسلام آقای حاجی میرزا محمود تونی است، در یک ماه قبل شرحی به من مرقوم فرموده‌اند که بعد از اقدامات مردانه و اهتمامات مجدانه وجه معتنابهی از اهالی آنجا برای بانک ملی تهیه کرده و مشغول ترغیب مردم هستند.
حاج محمد اسمعیل آقا: بافضل الله اساس بانک حاضر است و فراهم می‌آید.
رییس: باید سعی کرد سرمایه زیاد شود هر چه زیادتر جمع شود اسباب استحکام کار است
حاج محمد اسمعیل آقا: به موجب نظامنامه سرمایه بانک سی کرور است، ولی امیدواریم از همت و همراهی عموم ملت به صد کرور برسد.
چون نظامنامه بلدیه دفعه سیم بود که قرائت شده و نوبت تصویب و اخذ رای بود؛ بنابراین برای تصویب تا آنجا که قرائت کردند ورقه رای منتشر و ۶۳ رای گرفته شد.
سپس فصل اول و قواعد کلی قانون بلدیه در ۱۰۶ ماده قرائت شد.
در ابتدا چنین اظهار شد که مقصود اصلی از تاسیس بلدیه، حفظ منافع شهرها و ایفای حوائج اهالی شهرنشین است.
امور راجعه به بلدیه از قرار زیر است:
اولا: اداره کردن آنچه اهالی شهر برای اصلاح امور بلد به‌موجب قانون می‌دهد.
ثانیا: اداره کردن اموال منقوله و غیرمنقوله و سرمایه‌هایی که متعلق به شهر است.
ثالثا: مراقبت در عدم قحطی آذوقه شهر به وسائل ممکنه.
رابعا: ساختن و پاک نگاه داشتن کوچه‌ها و میدان‌ها و خیابان‌ها از پیاده رو و کالسکه رو و باغ‌های عمومی و مجاری و زیر آب‌ها و پل‌ها و معابر و غیره و همچنان روشن کردن شهر و تقسیم آب‌های شهری و مراقبت در تنقیح قنوات و پاکیزگی حمام‌ها.
خامسا: مراقبت در رفع تکدی و تاسیس دارالمساکین و دارالعجزه و مریضخانه‌ها و امثال آن.
سادسا: معاونت در اقدامات حفظ‌الصه و حفظ دواب و حشم و تاسیس دواخانه‌ها و امثال آنها.
سابعا: مواظبت در اینکه معابر شهری موافق نقشه معینی باشد و اقدامات مقتضیه بر ضد حریق و سایر بلیات سماوی و ارضی به‌عمل آید.
ثامنا: بیمه ابنیه متعلق به‌شهر از حریق.
تاسعا: معاونت در تکثیر معارف و مساعدت در دایر کردن کتابخانه‌ها و قرائت‌خانه‌ها و موزه‌ها و حفظ و مرمت مساجد و مدارس و ابنیه عتیقه.
عاشرا: مساعدت با دولت در ساختن بازارها و نمایشگاه‌های تجارتی و کلیه مراقبت رواج حرف و تجارت شهر و دایر کردن محل تشخیص اسعار و معاملات عمومی.
- دایره اقدامات بلدیه مختص به حدود شهر و اراضی متعلقه به شهر است.
- انجمن و اداره بلدیه می‌تواند به اسم شهر بیع و شری و هرگونه معاملات نماید و به جاهای لازم شکایت کند و در محاکمه عدلیه اقامه دعوی کند و مدعی علیه واقع شود.
- اراضی کوچه‌ها و میدان‌ها و پیاده‌روها و معابر و رودخانه‌ها و سواحل رودخانه‌ها و زیرآب‌ها و غیره هر چند که متعلق به‌شهر است محل استفاده عموم ناس است.
- وجوهی که اهل شهر برای مصارف بلدیه می‌دهند باید به‌حکم قانون باشد.
- حاکم شهر باید مراقبت کند که اقدامات بلدیه مخالف با این نظامنامه نباشد.
- اداره بلدیه حق دارد که مهر معینی به اسم شهر داشته باشد.
فصل دوم در تشکیل انجمن بلدیه، شرایط انتخاب
شوندگان و...