گروه تاریخ‌اقتصاد- در گذشته تجارت در خشکی از طریق هزاران کیلومتر راه‌های کاروان‌رو، به طور پیگیر و وقفه‌ناپذیری ادامه داشت، در دوران خلفای عباسی مهم‌ترین راه‌هایی که شهرها و مراکز مهم را به هم مرتبط می‌کردند عبارت بودند از: ۱- راه مدائن به مکه ۲- راهی که از مدائن به زرنگ یا زرنج در سیستان و بلوچستان کنونی می‌رفت و از عراق عرب امروز، خوزستان، فارس بم و نرماشیر و ایرانشهر امروز (فهرج) عبور می‌کرد. ۳- راهی که از شهر استخر فارس آغاز می‌شد و پس از عبور از کرمان و نرما شیر و نواحی بلوچستان کنونی ایران و ایالت بلوچستان پاکستان امروز به ساحل رود سند منتهی می‌شد. ۴- راهی که از بغداد آغاز می‌شد و از خانقین، قصر شیرین، کرمانشاهان، صحنه، کنگاور، همدان، سوسنگان، ساوه و ری، سمنان و کومش (دامغان) و سرخس امروزی می‌گذشت و آنقدر امتداد می‌یافت تا به شهر قدیمی آمل در ماوراءالنهر (با شهر آمل طبرستان اشتباه نشود) و کناره رودآقویه دریا (جیحون) می‌رسید و از آنجا تا بیکند و بخارا و سپس تا سمرقند رود چاچ و بناکت ادامه می‌یافت. سپس این راه همچنان پیش می‌رفت تا به مرز کشور ترکان خراج می‌رسید و باز تا نواحی دور افتاده‌ای در ترکستان امتداد داشت. ۵- راهی که از مدائن آغاز می‌شد از کنکاور و دینور می‌گذشت و به طرف شمال، به مراغه و اردبیل و ورثان و بردعه و تفلیس و در بند آهنین در قفقاز ممتد می‌شد و در شهر دمیل- مرکز ارمنستان- خاتمه می‌یافت. بین مدائن- پایتخت سابق ساسانیان- تانصیبین- مرز سابق روم شرقی- و بین مدائن و بغداد تا شام از کناره فرات نیز راه‌های اصلی مهمی وجود داشت. علاوه بر آن بین اغلب شهرها، راه‌های فرعی کشیده شده بود. برگرفته از مجموعه مقالات محمدعلی امام شوشتری مقاله دیوان برید