نگاهی کوتاه به شکل‌گیری مجلس شورا

مجلس اول شورای ملی در تاریخ ۱۴ مهرماه سال ۱۲۸۵ شمسی با نطق افتتاحیه مظفرالدین شاه گشایش یافت. انتخابات دور اول مجلس شورای ملی در بین گروه‌های مختلف اجتماعی و به صورت طبقاتی و صنفی صورت گرفت و نمایندگانی از میان شاهزادگان و قاجاریه، علما و طلاب، بازرگانان، اعیان و اشراف، زمینداران و کشاورزان و پیشه‌وران به صورت جداگانه برگزیده شدند، به طوری که ۴۱ درصد نمایندگان مجلس اول را تجار و اصناف و اکثریت مجلس تشکیل دادند. ترکیب سیاسی هیات نمایندگان را به طور کلی چهار گروه متمایز می‌ساخت: سنت‌خواهان؛ میانه‌روان؛ ترقی‌خواهان و عناصر رادیکال؛ تندروان یا انقلابیون. ۱ - سنت‌خواهان که سیاست مشروطه‌طلبی را تعرض به معتقدات گذشته می‌دانستند. ولی در اقلیت بودند. ۲ - میانه‌روان؛ گروه میانه‌روان مشروطه‌خواه شامل مجتهدان، بازرگانان و اصناف بود که در اغلب موارد با ترقی‌خواهان هم رای بودند. ۳ -ترقی‌خواهان وعناصر رادیکال: گروه ترقی‌خواهان و عناصر رادیکال شامل، تربیت‌یافتگان روشنفکر بود. به جماعت ترقی‌خواه باید چند تن از اهل حکمت و روحانیون روشن‌بین و سرمایه‌دارانی که به اقتصاد صنعتی جدید توجه داشتند (و از صنف تجار سابق متمایز بودند) نیز افزود. از جمله نمایندگان ترقی‌خواه و رادیکال این افراد بودند: «احتشام‌السلطنه، صنیع‌الدوله، سعدالدوله و... .». ۴ -تندروان یا انقلابیون: این گروه نماینده طبقه روشنفکر به شمار می‌آمدند. آنان به رهبری تقی‌زاده، پشتیبان اصلاحات گسترده اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بودند.