تهران یک روز پیش از اشغال

دوم شهریور ۱۳۲۰(۲۴ آگوست ۱۹۴۱)، یک روز پیش از تعرض نظامی انگلستان و شوروی به ایران که طراح آن انگلیسی‌ها بودند، تهران هنوز در بی‌خبری و ابهام بود؛ تنها ریدرز بولارد، سفیر انگلستان در تهران و آندره اسمیرنوف، سفیر شوروی (که به تازگی به این سمت منصوب شده بود) و چند نفری از رجال سیاسی و مقامات نظامی که با انگلستان مربوط بودند یا اینکه در طول چند هفته پیش از آن تطمیع شده بودند از نقشه تعرض خبر داشتند. اسمیرنوف حتی شایعه تعرض نظامی را رسما تکذیب کرده بود. در این روز (دوم شهریور) واحدهای نظامی شوروی پشت خطوط مرزی ایران در شمال و نیروهای انگلیسی در عراق (در مجاورت مرزهای غربی ایران) مستقر و آماده دریافت دستور حمله بودند. نگرانی چرچیل، نخست‌وزیر وقت انگلستان از این بود که اگر برنامه همکاری مقامات «تطمیع شده» ایران طبق نقشه عملی نشود از چند هزار نظامی عمدتا هندی در حمله به ایران کاری ساخته نخواهد بود و در این صورت آلمانی‌ها همه تلاش خود را به کار خواهند برد تا با گرفتن قفقاز به کمک ایران برسند. در آن روز نیروهای آلمان در پیشروی در خاک شوروی به اواسط اوکراین رسیده بودند. آلمان پی به نقشه انگلستان و شوروی مبنی بر حمله به ایران برده بود، ولی این دولت هم نمی‌خواست با انتقال این خبر از مجاری رسمی به تهران، مقامات ایران را دچار ترس و شتابزدگی کند. آلمانی‌ها که شناخت کمتری از روانشناسی و شرح احوال رجال وقت ایران داشتند باور نمی‌کردند که چند مقام نظامی بدون نظر شاه، ارتش ایران را مرخص کنند و وجدان را زیر پا نهند و وطن را بی‌دفاع رها سازند.

تاثیر اقتصاد در تکوین تاریخ

امروز زادروز فردیناند (فردینان) برودل، تاریخ نگار فرانسوی است که ۲۴ آگوست سال ۱۹۰۲ به دنیا آمد. وی ۲۷ نوامبر سال ۱۹۸۵ درگذشت. بسیاری از اصحاب نظر وی را بزرگ‌ترین تاریخ نگار قرن ۲۰ فرانسه می‌دانند. وی معتقد به تاثیر اقتصاد و اوضاع جغرافیایی در تکوین تاریخ بود. برودل بر انعکاس کامل و روشن شرح هر رویداد و گزارش علل و نتایج وقایع در تاریخ نگاری تاکید می‌کرد تا از آن پند گرفته شود. وی ثابت کرده است که بیشتر مردم، صرف نظر از اینکه در کدام کشور زندگی می‌کنند، شناخت کامل و درستی از دموکراسی و موهبت آن ندارند و طوطی وار در انتخابات شرکت می‌کنند و رسانه‌ها که زیادتر در کنترل اصحاب قدرت یا پول هستند، تلاش لازم برای روشن ساختن مردم و آشنا کردن آنان با دموکراسی به عمل نیاورده‌اند. رسانه‌ها تنها ظاهر رویداد را منعکس می‌کنند و واقعیت‌ها را علنی نمی‌سازند. به باور برودل، بدون داشتن مولف و روزنامه‌نگار شجاع و انسان دوست، نمی‌توان اطمینان به تکامل انسان داشت. برودل، کارشناس «تاریخ اقتصادی ـ اجتماعی» بود. مهم‌ترین کتاب‌‌های او عبارتند از: کتاب سه جلدی تمدن و کاپیتالیسم در قرون ۱۵ تا ۱۸ (پیش از دوران صنعتی شدن)، دنیای مدیترانه باستان، دنیای مدیترانه در قرون جدید، برتری اسپانیا (دوران فیلیپ دوم)، درباره تاریخ، خارج از ایتالیا، تاریخ تمدن، هویت فرانسه و... .

آخرین امضاها برای ناتو

بیست‌وچهارم اگوست ۱۹۴۹ هری ترومن، رییس‌جمهور وقت آمریکا اسناد نهایی تاسیس سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را امضا کرد. ۱۸ مارس (۵ ماه پیش از این) با چگونگی تاسیس این اتحادیه موافقت و اصول آن مورد تصویب قرار گرفته بود که در یکی از این اصول تصریح شده است که حمله نظامی به یک کشور عضو به منزله حمله به همه اعضا تلقی خواهد شد. در پی امضای اسناد نهایی «ناتو»، این اتحادیه از ۲۷ ژانویه ۱۹۵۰ آغاز به کار کرد و در تاریخ یکم آوریل همان سال وزیران کشورهای عضو در لاهه اجتماع و طرح مقابله با گسترش شوروی را تصویب کردند.ترومن ۱۹ دسامبر ۱۹۵۰ ژنرال آیزنهاور را به سرفرماندهی نیروهای ناتو تعیین کرد. این اتحادیه با مخالفت‌های مدنی مواجه شد، از جمله در هفتم ژانویه ۱۹۵۱ که آیزنهاور ۶۰ ساله، فرمانده کل نیروهای ناتو، وارد پاریس شد و با تظاهرات گسترده‌ای روبه‌رو شد. با وجود این، وی در بازگشت به آمریکا در جلسه یکم کنگره این کشور حضور یافت و خطاب به نمایندگان گفت که اگر نمی‌خواهند جنگ سرد جاری به جنگ گرم مبدل شود در اعزام نیرو به اروپا و اختصاص بودجه امساک نکنند.ایالات متحده، فرانسه، انگلستان، کانادا، ‌هلند، بلژیک و لوکزامبورگ اعضای نخستین این اتحادیه بودند که نخستین مقر آن پاریس بود. اتحادیه اعلام کرده بود که درهایش به روی ایتالیا، ناروی، دانمارک، آیلند و پرتغال باز است. این اتحادیه بعدا گسترش یافت و با اینکه قرار بود پس از انحلال «سازمان پیمان ورشو» منحل شود یا به صورت یک انجمن سیاسی درآید، دست به تقویت خود زده و به انحلال یوگسلاوی کمک کرد.

آگهی‌های قدیم و ذوق ورزی آگهی‌دهندگان

دو آگهی جالب توجه در روزنامه اطلاعات اوایل شهریور ۱۳۱۱ منتشر شده بود. در یکی از آنها آمده است: «برای حفظ صحت خود و خانواده خویش از گردوغبار مسموم خیابان‌ها برکنار و در هوای خوب و سالم زندگانی کنید و از هیاهوی شهر و آمدو رفت اتومبیل‌ها و سایر وسایل نقلیه و صدای سامعه خراش آنها آسوده بمانید و کاملا راحت باشید و در تابستان از رفتن به ییلاق بی‌نیاز شد. به این محل که بین خیابان عین‌الدوله و مسجد سپهسالار می‌باشد رجوع کنید که برای اجاره حاضر است و دارای یک دستگاه عمارت نوساز به طرز جدید است به علاوه باغچه وسیع و مشجری دارد که آب قنات سرداری در هفته لااقل چهار ساعت از آن می‌گذرد.»