«ورود هلندی‌ها به هندوستان و منطقه خلیج فارس به اواخر قرن شانزدهم برمی‌گردد. در آن هنگام هلند هنوز از متصرفات امپراتوری اسپانیا بود. بنابراین اجازه تجارت آنها به دست اسپانیایی‌ها بود. با این همه هلندی‌ها همراه دیگر کشورهای اروپایی به هندوستان و شرق مسافرت می‌کردند. با استقلال هلند، تلاش هلندی‌ها برای ورود به منطقه و نفوذ در خلیج فارس بیشتر شد، برای رسیدن به مقصود، کمپانی هند شرقی هلند را پایه‌گذاری کردند و با شکست پرتغالی‌ها در جنگ دریایی در هند در سال ۹۸۲ هـ.ق (۱۶۰۳ م) سلطه خود را بر جزایر هند شرقی و اندونزی امروزی مسلط ساختند و به دنبال یافتن راهی برای ورود به خلیج فارس شدند، در این زمان شاه عباس صفوی به عنوان متحدی دریایی برای جنگ با پرتغالیان بود که هلندی‌ها از رویارویی مجدد با پرتغالیان که به گونه‌ای‌ حالا مجموعه‌ای از اسپانیا به شمار می‌آمد، سر باز زدند، اما پس از فتح هرمز آنان نیز دفتر نمایندگی در بندر عباس ایجاد کردند. هلندی‌ها در افتتاح دفتر بازرگانی خویش در اصفهان جهت مبادله تجاری قند و ابریشم و در رونق بازرگانی کوشیدند. وضع بازرگانی هلندیان تا موقعی که افغانان پایتخت ایران را تصرف کردند موقعیت مناسبی داشت و پس از آن دوران انزوا را شروع کرد.

«انگلیسی‌ها به علت اتحاد با ایران در جنگ با پرتغالی‌ها توقعات بیشتری داشتند و تجارت ابریشم نیز به انگلیسی‌ها واگذار شده بود، ولی ماجراهایی که هلندی در منطقه به نفع خویش پیش آوردند و معافیت گمرکی برای تجارت دست آنان را باز گذاشت و در زمان شاه عباس دوم با لغو معافیت گمرکی با حمله به قشم و کیش و بندرعباس برای جلوگیری از تجارت انگلیسی‌ها پادشاه ایران را به صلح و معافیت گمرکی آنان واداشت و پس از این نیز تمام تلاش خویش را برای فشار به دولت ایران و لغو امتیاز تجاری انگلیسی‌ها به کار بستند و در این زمان به تجارت خانه انگلیس‌ها در بصره حمله برده و آن را به توپ بستند در این زمان به دلایل:

۱- نیمه قرن هفدهم و انقلابات داخلی در انگلستان.

۲- تسلط بر هند شرقی و بازارهای ادویه و پارچه‌های هندی و قند و مس.

تمام موقعیت‌های برتر تجاری در دست هلندی‌ها بود که با تمام شدن اوضاع آشفته داخلی و تلاش انگلیسی‌ها برای پیشبرد اهداف اقتصادی بین انگلیس و هلند جنگ پیش آمد که این جنگ موجب شکست هلند شد. در سال ۱۰۳۳ هـ.ق (۱۶۵۴م) با توافق سیادت دریایی انگلستان وضعیت انگلستان رو به بهبود گذاشت و در ۹ سال بعد که دوباره انگلستان با شراکت فرانسه به هلند حمله بردند انگلیس شکست خورد که در این جنگ تفاوت چندانی در خلیج‌فارس صورت نگرفت.

«در سال ۱۶۰۸ هـ.ق (۱۶۸۹ م) با حمله هلند، آلمان و انگلیس و سوئیس به انگلیس پادشاهی پادشاه هلند بر انگلیس کارکنان دو دولت دارای یک رویه شده و با تصرفات جدید شهرهای هند زیر سیطره انگلیس درآمده و کمپانی هند شرقی ترقی مناسبی نمود. در این ایام حمله افغان به ایران صورت پذیرفت و هلندی‌ها محدودتر شدند و به بصره نقل مکان کردند که ضعف حکومت ایران و درگیری با عثمانی‌ها مانع از ادامه فعالیت‌های اقتصادی آنان شد و آنان وادار شدند تا تجارت خانه خود را به بوشهر منتقل کنند.»

اگر ماجرای شورش میرمهنا و ایجاد ناامنی در بندر بوشهر پیش نیامده بود، شاید بوشهر می‌توانست جانشین خوبی برای بندرعباس در رقابت با بصره باشد. پیش از شورش میرمهنا پدر وی میرناصر که حاکم بندر ریگ و خارگ بود در رقابت با شیخ ناصر حاکم بوشهر که سعی در جلب انگلیسی‌ها داشت و تا حدی موفق شد و با هلندی‌ها وارد مذاکره شد هلندی‌ها پس از ترک بندرعباس و ناامن شدن وادی بندرعباس به کرمان و شیراز در صدد بودند تا با وارد کردن کالاهای خود به خارگ و بندر ریگ مسیر جدیدی به فارس بازکنند. علت اقدام هلندی‌ها این بود که از بصره رانده شده بودند و برگشت آنها به بندر عباس هم با وضعیت آن شهر امکان پذیر نبود، اما علت طرد هلندی‌ها از بصره این بود که رونق تجاری آنها که با درایت کنیپهاوسن صورت گرفته بود باعث حسادت انگلیسی‌ها و طمع حسین آقا حاکم بصره شد و موجب گردید که حاکم بصره به سلیمان پاشا حاکم بغداد شکایت کند که هلندی‌ها طبق پیمان‌نامه سال ۱۱۶۴ هـ.ق (۱۷۵۱م) عوارض گمرکی معین شده نمی‌پردازند، در نتیجه حاکم بصره از طرف والی بغداد مامور شد که علیه کنیپهاوسن اقدام کند. بنابراین به تهمت اخلاقی و ارتباط با زن مسلمانی او را دستگیر و زندانی کردند و پس از پرداخت یکصد و سی هزار قروش رشوه به حاکم بصره کنیپهاوسن و معاونش فان در هولست دلال کمپانی آزاد شدند و پس از کسب اجازه از باتاویا (جاکارتای امروزی مقر کمپانی هند شرقی هلند) خارگ را مقر دفتر بازرگانی خود قرار داده و در این رابطه با میرناصر به توافق رسیدند، کنیپهاوسن تصمیم گرفت در صورت ثبات در خارگ تجارت خانه‌های بوشهر و بصره را تعطیل کند. عثمانی از این تصمیم هراسناک شده و پیشنهاد دادند که پول‌هایی که از کنیپهاوسن گرفته‌اند عودت می‌دهند، ولی هلندی‌ها بی‌توجه به این مسائل در خارگ مستقر شدند و به محاصره دریایی بصره و مصادره کشتی‌های حامل کالا به آن شهر پرداختند هر چند پول‌های کنیپهاوسن پس داده شد، ولی هلندی‌ها دیگر به بصره بازنگشتند.»

و با اخراج هلندی و شکست آنان در جنگ با میرمهنا کمابیش زوال اقتدار آنان در خلیج فارس شروع شد و کاهش نفوذ آنان تا حدی شد که در سال‌های بعد حتی دیپلمات‌های فرانسوی و انگلیسی در بوشهر عهده‌دار مسائل دولت هلند در منطقه بود.

رفتن هلندی‌ها از بصره به نفع کمپانی هند شرقی انگلیس تمام شد و آنها توجه بیشتری به این شهر نشان دادند استقرار هلندی‌ها در خارگ در حدود سال ۱۱۶۷ هـ.ق (۱۷۵۳م) صورت گرفت و پس از تعطیلی دفتر بصره نماینده هلند در بوشهر این شهر را ترک کرد. در سال ۱۱۶۸ هـ.ق (۱۷۵۴م) یعنی یک سال بعد از رویداد به فرانسیس وود نماینده انگلیسی‌ها در بندر عباس دستور داده شد که تجارتخانه‌ای در بندر ریگ دایر کند، ولی این امر با توفیق همراه نبود. چون هلندی‌ها و میرمهنا هر دو از این جهت مزاحم و مانع آنها بودند. تنها عاملی که ناجی انگلیسی‌ها در این برهه شد این بود که والی بغداد سلیمان پاشا طی فرمانی امتیازات کمپانی هند شرقی انگلیس در بصره را تجدید کرد.

بنابراین از سال ۱۱۷۳ هـ.ق (۷۵۹م) تمام تلاش کمپانی هند شرقی در تمرکز مرکز تجاری بصره قرار گرفت هر چند داگلاس عامل جدید کمپانی هند شرقی انگلیس که مامور انتخاب مناسب‌ترین محل برای فعالیت‌های تجاری کمپانی شده بود بوشهر را انتخاب و اعلام کرد که تنها با جلب‌نظر حاکم بوشهر دشواری‌ها حل می‌شود، ولی به علت ناامنی در جاده بوشهر - شیراز و مالیات‌هایی که بابت راهداری در مسیر راه و شیراز انتهای مسیر از مال‌التجاره انگلیسی‌ها می‌گرفتند آنها بصره را انتخاب کردند.