سهیلی دوباره نخست‌وزیر شد

علی سهیلی

استعفای قوام از پیش آشکار شده بود و فراکسیون‌های مجلس برای تعیین جانشین او تلاش می‌کردند. شاه جوان به مرور از انفعال خارج شده و به بازیگر موثر سیاست تبدیل می‌شد. شماری از نمایندگان که نزد شاه رفته بودند تمایل خود را برای نخست‌وزیری دوباره سهیلی به او اعلام کردند. این در حالی بود که شاه به ساعد تمایل داشت. در نهایت علی سهیلی به مجلس معرفی شد. درباره شمار کسانی که به او رای مثبت دادند دو نقل قول وجود دارد. زهرا اشجعی موافقان را ۷۸ نفر و فخرالدین رازی ۸۹ رای گزارش کرده‌اند. به هر ترتیب علی سهیلی برای دومین بار نخست‌وزیر شد و کابینه را به شرح زیر معرفی کرد:

۱- علی سهیلی، نخست‌وزیر و وزیر داخله

۲- سیدمحمد تدین، وزیر مشاور

۳- حسین سمیعی ادیب‌السلطنه، وزیر مشاور

۴- امان‌الله اردلان، وزیر بهداری

۵- علی‌اصغر حکمت، وزیر دادگستری

۶- محمود بدر، وزیر بازرگانی و پیشه و هنر

۷- سپهبد احمد امیراحمدی، وزیر جنگ

۸- عبدالحسین هژیر، وزیر راه

۹- محمد ساعد، وزیر امور خارجه

۱۰- علی‌اکبر سیالی، وزیر فرهنگ

۱۱- نصرالله انتظام، وزیر پست و تلگراف

۱۲- اللهیار صالح، وزیر دارایی

اختلاف‌های مجلس و دولت و پیامدهای منفی آن موجب شد که این بار ۱۴ نماینده مجلس در تمام امور با دولت اشتراک مساعی داشته باشند. نخست‌وزیر روز ۲۵ اسفندماه لایحه استخدام میلسپو را به مجلس تقدیم کرد که تصویب آن تا ۳۰ فروردین طول کشید. بازرگانان و اصناف در مخالفت با تصویب لایحه اعتصاب کردند. کابینه سهیلی ویژگی ممتازی نداشت. اعضای آن جز ۳ نفر در دولت‌های قبلی فعالیت داشتند و برنامه ارائه شده از سوی او نیز به حل مساله گرانی و کمبود خواربار معطوف شده بود. در این روزها، احزاب چپ ایرانی فعالیت خود را گسترش داده موجب نگرانی قشرهای صاحب سرمایه شده بود.

بولدرد برای کم اثر کردن فعالیت‌های حزب توده و افزایش محبوبیت دولت به سهیلی پیشنهاد کرد گام‌هایی در مسیر «حمایت از کارگران واحدهای صنعتی، افزایش سهم کشاورزی از محصول و محدود کردن مالکیت املاک به اندازه معقول» بردارد. این اصلاحات توصیه شده از سوی سفیر انگلیس تفاوت زیادی با خواسته‌های حزب توده نداشت. یک مقام سفارت انگلیس گزارش کرده بود که «اوضاع داخلی ایران در حال حاضر آنقدر وخیم است که اصلاح قانون اساسی خواه از بالا توسط شاه اعمال شود یا از پایین به دست یکی از احزاب، تنها راهی است که در برابر یک دگرگونی بزرگ اجتماعی ظرف چند سال آینده به چشم می‌خورد...»

در دوره نخست‌وزیری سهیلی، برخی شورش‌ها در خراسان، فارس، کردستان و لرستان و آذربایجان شرقی رخ داد. روز ۱۷ شهریور ۱۳۲۲ برابر ۹ سپتامبر ۱۹۴۳ دولت فرمان اعلان جنگ با دولت آلمان را که به امضای شاه رسیده بود به مجلس داد و مجلس آن را تصویب کرد. روز ۲۳ آذرماه دولت ترمیم شد. پس از اینکه در ۱۱ اسفند ۱۳۲۲، مجلس جدید کارش را آغاز کرد براساس عرف موجود، دولت سهیلی استعفا کرد.