تـک ستـارهها ۲ - زندگی و زمانه سید محسن آزمایش
توسعه از تهران تا مرودشت
در چند سال اول بهرهبرداری کارخانه، سیستم تشویقی برای کارگران در شرکت وجود نداشت. آزمایش از طریق برخی از کارکنان به برخی از کارگران دچار مشکل کمک مینمود. در سطوح کارگری در اوایل دهه پنجاه به مدیریت علمی روی آورد. تا پیش از آن، عمدتا نگرش سنتی و تا حدی سختگیرانه در اداره شرکت حکمفرما بود اگر از روی خشونت با کارگری در حضور جمع برخورد میکرد هنگام خروج، وی را صدا میزد و از طریق گفتوگوی پدرانه و با پرداخت مبلغی سعی میکرد رفع سوءتفاهم نماید. همچون برخی از واحدهای صنعتی، یکی از نظامیان بازنشسته با درجه سرهنگی مدیر تدارکات شرکت بود. شاید از این شیوه مدیران امنیتی تا حدودی به کنترل واحدهای کارگری میپرداختند.کل حقوق پرداختی به کارکنان در سال ۱۳۴۷ شصتمیلیون ریال و پیشبینی فروش آن یکمیلیارد ریال بود. مزیت شرکت آزمایش تولید زیاد بود به همین دلیل از تخفیف ۵ تا ۱۰درصد در خرید مواد اولیه فلزی (حدود شش هزار تن) برای تولید برخوردار بود. همین مساله باعث شده بود که هزینه تولید آن نسبت به سایر موسسات این گونه محصولات کمتر باشد. در سال ۱۳۴۷ که چند سال از بهرهبرداری شرکت میگذشت حدود ۲درصد از تولیدات شرکت به بازارهای کشورهای همسایه شیخنشینهای خلیجفارس، کویت و بازار افغانستان صادر میشد. از نظر محسن آزمایش ۴۰درصد بازار افغانستان در اختیار شرکت آزمایش بود اما مشخص نمیکند کدام کالای این شرکت در این حجم، بازار افغانستان را در اختیار دارد.
در همین دوره سرویس ثابت در تهران و سرویس سیار برای شهرستانها به منظور ارائه خدمات به خریداران محصولات شرکت آزمایش فراهم بود. در همین زمان شرکت آزمایش آموزشگاه حرفهای مجهزی در دست ساخت داشت که میتوانست سالیانه ۳۳۰ هنرآموز فنی را آموزش دهد. در این آموزشگاه سرویس کاران شرکت نیز آموزشهای کوتاه مدت میدیدند و قادر به پاسخگویی به نیاز مصرفکنندگان شرکت آزمایش بودند.
شرکت آزمایش در سال ۱۳۴۸ در نظر داشت تلویزیون ۲۱، ۱۹ و ۲۳ اینچ آزمایش را به کمک یک شرکت ژاپنی در ۱۵ مدل و سه اندازه به محصولات مجموعهاش اضافه نماید. شرکت امیدوار بود مدل ۱۹اینچ آزمایش را با ۹۰۰ تومان وارد بازار نماید تا از این طریق بخشی از بازار تلویزیون را به دست آورد. به نظر میرسد در این زمینه موفقیتی نداشت. پس از چند سال تولید این محصول را کنار گذاشت.
شرکت آزمایش در سال ۱۳۴۷ از طریق ۴۰۰ نمایندگی به توزیع محصولات خود در تهران و شهرستانها میپرداخت. تعداد کارکنان شرکت در سال ۱۳۴۷ به حدود ۱۰۰۰ نفر میرسید. روند رشد تقاضای سالیانه مواد اولیه شرکت بیش از ۲۰درصد بود.
در حقیقت واردات به سمت کالاهای سرمایهای و ماشینآلات به جای کالای نهایی تغییر جهت داده بود. همین مساله، سبب افزایش تقاضا برای نیروی انسانی ماهر گردید. وی استفاده از ماشینهای خودکار برای تولید کیفی را ضروری و مشکل نیروی انسانی مازاد را با افزایش تولید و تنوع محصول، قابل حل میدانست. معضل از نظر وی کمبود مهندسان، متخصصان و کارکنان فنی مجرب ورزیده بود که قادر به تولید و کنترل این ماشینها باشند و از توقف احتمالی آن جلوگیری نمایند.
اعزام نیروی کار برای طی دوره آموزشی کوتاهمدت به داخل و خارج از کشور بخشی از اقدامات آزمایش بود. وی برای حل این مشکل به صورت اساسی معتقد بود صاحبان صنایع ایران باید همچون فیات ایتالیا، جنرال موتورز آمریکا، بنز آلمان هر یک مدارس حرفهای در کنار کارخانههای خود تاسیس نمایند تا مشکل کمبود نیروی انسانی ماهر را حل نمایند. شاید از این طریق معضل سرقت نیروی کار ماهر بین صاحبان صنایع در دهه چهل و پنجاه حل شود. این معضلی بود که سیاستگذاران نیز به آن معترف بودند که تا پایان برنامه چهارم در سال ۱۳۵۱ به بیش از ۲۰هزار متخصص و کارشناس جدید نیازمند میباشند.
اکثر اعضای هیات مدیره مثل هوشنگ توکلی، کیوان هزارخانی، حسن اصغرپور، کاظم ملاحاجی و... از مدیران و کارکنان شرکت بودند. سهام آنان در حقیقت متعلق به محسن آزمایش بود. در اداره موسسه اقتصادی تعصب خاصی نداشت به طوری که سیروس فروزش نژاد از اقلیتهای کلیمی عضو هیات مدیره و از مدیران شرکت بود. محصولات شرکت در اواخر دهه چهل و اوایل پنجاه از شش مدل اجاق گاز سه شعله تا شش شعله با تولید سالانه ۱۲ هزار دستگاه، آبگرمکن نفتی در دو مدل با ۲۲هزار دستگاه، بخاری نفتی در چهار مدل با ۳۰ هزار دستگاه (تحت لیسانس DEUTERM شرکت آمریکایی تولید میشد)، کولر در شش مدل ۴۰ هزار دستگاه، یخچال در ۵ مدل و فریزر در دو مدل ۱۰ هزار دستگاه، تلویزیون در ۷ مدل ظرفیت ۶۰ هزار دستگاه، جمعا ۱۷۴ هزار دستگاه لوازم خانگی تولید داشت. گرچه حجم و نوع تولید بر اساس مقدار تقاضا در سالهای مختلف تغییر میکرد. تعداد پرسنل شرکت در سال ۱۳۵۴ بیش از ۱۳۰۰ نفر بود.
توسعه فعالیت شرکت در سالهای پنجاه به حدی گسترش یافت که مجبور شد بخشی از فعالیت خود را به خارج از تهران منتقل نماید، به همین دلیل مجتمع صنعتی آزمایش را در مرودشت شیراز با چهار میلیارد ریال سرمایهگذاری در سال ۱۳۵۴ با ۳۰۰ هزار متر زمین خریداری نمود. شرکت در نظر داشت بخش بزرگی از ماشینآلات کارخانه تماماتوماتیک باشد.
پیشبینی صاحبان شرکت بر آن بود که سرمایهگذاری تا ۷ میلیارد ریال قابل افزایش است. زیربنای کارخانه ۱۴ هزار متر پیشبینی شد و تا پایان سال ۱۳۵۷ امید بهرهبرداری داشتند. مشکل کمبود برق، سیمان، آهن، نیروی کار ماهر، محدودیت بنادر و کامیون در زمینه واردات از اوایل ۱۳۵۵، همچنین حوادث سیاسی و انقلاب از دیماه ۱۳۵۶ تا تیرماه ۱۳۵۸ نقش موثری در تاخیر بهرهبرداری آن مطابق پیشبینی مدیران شرکت داشت.
ارسال نظر