پول باشد به همه می‌دهیم

وزارت مالیه ایران با سیل طلبکاران از بانک استقراضی مواجه بود و وزارت خارجه نیز فشار می‌آورد که مدیران بانک ایران کاری کنند، این بخش از نوشته حاضر پاسخی است به این فشارها و اینکه ممتازالملک به دلایل گوناگون از ریاست بانک کنار رفته و یک آمریکایی جایگزین او شده است. در نامه به طور خلاصه آمده است: اگر پول باشد به هم می‌دهیم...

در جواب مراسله آقای لیدین شارژ دافر سابق دولت شوروی مورخه پنجم خردادماه سال‌جاری نمره ۹۱۱ راجع به بانک ایران توضیحات واصله از وزارت مالیه به وزارت رسیده است که سواد آن ذیلا درج می‌شود:

از وزارت مالیه ۲۴ سرطان ۱۳۰۴

به وزارت خارجه نمره ۱۴۱۶۷

مرقومه نمره ۳۳۵۹ مورخه سوم تیر ماه، متضمن سواد یادداشت نمایندگی مختار اتحاد جماهیر شوروی راجع به بانک ایران، زیب وصول داد. اینک جوابا زحمت می‌دهد: اولا چنانکه خاطر محترم آگاه است کلیه ادارات ایران ملی است و دولت که نماینده ملت است از طرف خود ملت اداره می‌نماید و قبل از صدور تصویب‌نامه نمره ۱۳۸۱۴ مورخه ۹ فروردین ۱۳۰۴ هم بانک ایران موسسه‌ای بوده که امورات راجع به خود را به وزارت مالیه ارجاع می‌نموده و صدور تصویب‌نامه مزبور اولا از نقطه‌نظر تشکیلات داخلی وزارت مالیه و از نظر صرفه جویی در مخارج و سرعت در عمل وصول مطالبات و پرداخت دیون بانک بوده و به هیچ وجه تاثیری در شخصیت بانک و منافاتی با پروتکل فوریه ۱۹۲۱ نداشته است. در این صورت تصدیق خواهند فرمود که در این موضوع از قرار معلوم سوءتفاهمی برای سفارت دولت اتحاد جماهیر شوروی رخ داده است.

ثانیا نسبت به اینکه نمایندگی مزبور اشعار داشته است «دولت علیه تعهداتی را که به موجب قرارداد عهده‌دار شده تا به امروز انجام نداده است» اشعار می‌دارد که بهتر می‌بود نمایندگی مزبور تصریح می‌نمود که کدام یک از مواد قرارداد به موقع اجرا گذاشته نشده است.

ثالثا راجع به عملیات کمیسیون مختلط در باب وصول مطالبات و پرداخت دیون بانک که اظهار داشته‌اند به موقع اجرا گذاشته نشده است، بدیهی است تصدیق خواهند فرمود که دولت علیه ایران با وضعیت فعلی مالیه به هیچ وجه قادر نخواهد بود که قبل از وصول مطالبات بانک دیون آن را از محل دیگری تادیه نماید و به همین نظر است که وزارت مالیه، با کمال جدیت، مشغول تعقیب مدیونین و وصول بدهی آنها می‌باشد که پس از وصول مطالبات، مطابق مفاد تصویب‌نامه نمره، ۱۳۸۱۴ وجوه حاصله را در محل مخصوصی نگاه داشته که به مصرف پرداخت قروض بانک برسد.

رابعا راجع به پرداخت وجوه امانت اتباع شوروی، هرگاه مقصود نمایندگی مختار قسمت اخیر فصل پنجم پروتکل است که قسمت مهم آن پرداخت شده و بقیه نیز به موقع خود تادیه خواهد گردید؛ و هرگاه منظور دیگری است که خودتان خوب است تصریح نمایید.

خامسا نسبت به پرداخت مطالبات اتباع شوروی اشعار می‌دارد که وزارت مالیه در این موضوع به هیچ وجه نمی‌تواند استثنایی قائل شود؛ همان طور که اتباع روس و ایران مطالباتی از بانک دارند اتباع سایر دول هم مبالغی طلب دارند و البته تصدیق خواهند فرمود که دولت ایران نمی‌توانند نسبت به اتباع شوروی رجحان و استثنایی قائل شود. پس از اینکه وجه کافی از مطالبات تهیه و تصمیم اتخاذ گردید، شامل اتباع شوروی هم خواهد بود و از نظر تسریع امور بانک و مساعدت با طلبکاران بانک است که اخیرا وزارت مالیه پیشنهادی به هیات محترم دولت تقدیم داشت که اجازه صادر فرمایند قروض بانک که کمتر از یک‌صد تومان است تادیه گردد.

خاتمتا این نکته را هم زائد نمی‌دانم که به استحضار خاطر محترم برساند که تاخیری که در بعضی از مسائل راجع به بانک حاصل شده مربوط به خود نمایندگی مختار است؛ چه، کمیسیون مختلط که مامور تصفیه پاره‌ای مسائل است به حالت تعطیل باقی و با جدیت وزارت مالیه هنوز تشکیل نشده. هرگاه تسریع در تشکیل کمیسیون به عمل آید پاره‌ای سوءتفاهمات که شاید موجود باشد، به کلی مرتفع خواهد گردید. امضا محمدعلی فروغی.

لازم است یادآوری شود که تا اواخر سال ۱۳۰۱ شمسی ممتازالملک ریاست بانک ایران را عهده دار بود و پس از وی مدیریت این بانک به هیات مستشاران آمریکایی واگذار شد. در همان ماه‌های پایانی مدیریت ممتازالملک بر بانک ایران رییس‌الوزرای وقت به خاطر ناتوانی بانک ایران در پرداخت قروض خود به طلبکاران مدیریت آن را مورد انتقاد قرارداده علت تاخیر این امر را، با توجه به مطالبات فراوان بانک مذکور از افراد مختلف جویا شد. ممتازالملک نیز طی نامه مشروحی که در ۲۷ عقرب ۱۳۰۱ برای وی فرستاد، ضمن اشاره به تلاش‌های وافری که او و همکارانش برای تسویه امور بانک ایران به انجام رسانیده بودند، دلایل ناتوانی خود و مجموعه مدیریت بانک ایران در بازپرداخت دیون بانک ایران در بازپرداخت دیون بانک سابق استقراضی را به شرح زیر به رییس الوزرا گزارش داد: مقام منیع ریاست وزرای عظام دامت شوکته به طوری که در مراسله مورخه ۳۰ میزان تحت نمره (۸۹۸۲) امر شده بود اوراق مشروحات مفصله ذیل راجع به بانک ایران تهیه و تلوا ارسال گردید: ورقه نمره ۱۲۷۷ تشخیص وضعیت بانک صورت مطالبات بانک در ورقه نمره ۱۳۱۴ صورت املاک و امتیازات در ورقه نمره ۱۳۱۴ صورت قروض در ورقه نمره ۱۳۱۹ و ترجمه بعضی از آنها هم به زبان انگلیسی حاضر است که نزد هر کس امر فرمایید ارسال می‌شود.