فرانسوی‌ها هم طلبکار شده بودند

مدیریت کاملا روسی بر بانک استقراضی و ناتوانی مقام‌های اقتصادی ایران در دسترسی به اطلاعات این بانک موجب شد پس از واگذاری بانک استقراضی به ایران، شماری از فرانسوی‌ها و آلمان‌ها ادعای طلبکار بودن کرده و به مراجع قانونی شکایت کنند... بانک ایران در آن مقطع باز هم نتوانست دیون خود به سفارت فرانسه را بپردازد و برای پرداخت تعهدات خود مهلت بیشتری خواست تا پس از وصول مطالباتش از بدهکاران پرشمار بانک قروض خود به آن سفارت را ادا کند. علاوه بر سفارت فرانسه، تعداد دیگری از اتباع آن کشور نیز مطالباتی از بانک سابق استقراضی داشتند که جهت وصول این مطالبات از طریق سفارت فرانسه در تهران تقاضاهای خود را با اولیای بانک ایران و وزارت امور خارجه مطرح می‌کردند؛ اما بانک ایران همچنان تردید داشت که بتواند در آینده‌ای نه چندان دور نسبت به پرداخت تعهداتش به آن افراد اقدام عاجلی به عمل آورد. افرادی از اتباع آلمان نیز که طی سال‌های گذشته با بانک استقراضی معاملاتی داشتند و پس از واگذاری این بانک به دولت ایران مطالباتشان از آن بانک به بانک ایران منتقل شده بود، طی نامه‌هایی که عمدتا از طریق سفارت آلمان در تهران برای اولیای این بانک و وزارت امور خارجه ایران می‌فرستادند خواستار تعیین تکلیف و دریافت مطالبات خود می‌شدند. از جلمه سفارت آلمان در تهران، در نامه‌ای که در ۲۲ ژوئن ۱۹۲۴ / اول تیر ۱۳۰۳ برای وزارت امور خارجه ایران فرستاد، دعاوی یکی از اتباع آن کشور از بانک ایران را چنین مطرح کرد:

یادداشت سفارت آلمان: مع‌التوقیر، به استحضار وزارت جلیله امور خارجه شاهنشاهی ایران می‌رساند که یک نفر مهندس آلمانی موسوم به هارتمان مقیم برلین مطالباتی از شعبه انزلی بانک سابق استقراضی ایران دارد که به مبلغ یک هزار و پانصد منات طلا بالغ می‌شود و به علاوه منافع آن که باید از تاریخ پائیز ۱۹۱۴ از قرار پنج درصد محسوب کرد. مطالبات مزبوره از بابت وجهی است که مشارالیه نزد بانک به طور امانت سپرده است. با عطف توجه آن وزارت جلیله به مفاد یادداشت مورخه دوم مه ۱۹۲۴ سفارت آلمان به اسم هارتمان، مراتب را به اطلاع اولیای محترم وزارت جلیله امور خارجه رسانده و خواهشمند است مقامات صالحه را از تفصیل مستحضر فرموده و در رسمیت دادن به مطالبات مزبوره از بذل مساعدت‌هایی که مقتضی است دریغ نفرمایید.

سفارت آلمان در تهران، در یادداشت دیگری که در سال ۱۳۰۲ ش برای وزارت امور خارجه ایران فرستاد، دعاوی یکی از تجارتخانه‌های آلمانی از بانک سابق استقراضی را چنین شرح داد:

سفارت آلمان: مع‌التوقیر به استحضار خاطر محترم اولیای وزارت جلیله امور خارجه می‌رساند که تجارتخانه فرستمان مقیم برلن...، مطابق صورت لف از شعبه بارفروش بانک استقراضی به موجب معاهده ۲۱ فوریه ۱۹۲۱ منعقد بین دولتین ایران و روسیه کلیه محاسبات آن به دولت علیه ایران واگذار گردیده است، مطالباتی ۴۶۳۵ مارک طلا بالغ می‌شود، دارد که با تنزیل آن به مبلغ ۷۰ سفارت آلمان به اسم تجارتخانه فوق‌الذکر از آن وزارت جلیله خواهشمند است مقرر فرمایند مراتب را به اطلاع سفارت مربوطه رسانیده که صحت آن را تصدیق فرمایند و ضمنا از نتیجه این سفارتخانه را مستحضر سازند.

تا سال‌ها بعد، هنوز سفارت آلمان نامه‌هایی در مورد دعاوی اتباع آن کشور از بانک سابق استقراضی به وزارت امور خارجه ایران می‌فرستاد و تقاضا می‌کرد تا نسبت به پرداخت مطالبات آنان اقدام لازم به عمل آید؛ اما دولت ایران هربار وعده می‌داد پس از وصول مطالبات بانک این قروض ادا خواهد شد؛ چنانکه یک بار وزارت مالیه در ۲۲ قوس ۱۳۰۳ در نامه‌ای به شرح زیر از وزارت امور خارجه خواست تا سفارت آلمان را به پرداخت مطالبات اتباع آن کشور از بانک ایران در آینده‌ای نه چندان دور امیدوار سازد:

سواد مراسله سفارت آلمان در نمره ۳۶۴۲۶ آن وزارت جلیله ثبت شده واصل شد. متمنی است جوابا به سفارت معزی الیها اشعار فرمایند که بانک ایران امیدوار است در آتیه نزدیکی به وصول مطالبات خود موفق شد، آسایش خاطر عموم طلبکاران را از حیث طلبشان فراهم سازد. متاسفانه عجالتا به واسطه موجود نداشتن وجه از تادیه معذور است. با این حال، مواردی پیش می‌آمد که در پاسخ به دعاوی مطرح شده، اولیای بانک ایران و وزارت مالیه مدعی می‌شدند که هیچ گونه سابقه و پرونده‌ای در مورد طلبکار بودن آنان از بانک سابق استقراضی وجود ندارد و خواستار ارائه مدارک و اسناد معتبری در حقانیت ادعاهای آنان می‌شدند؛ چنانکه وقتی سفارت آلمان طی یادداشتی خواستار پرداخت مطالبات مسیو شرابس نامی تبعه آن کشور از بانک سابق استقراضی شعبه رشت شد، وزارت مالیه طی نامه‌ای به شرح زیر از وزارت امور خارجه، خواست تا ضمن رد دعاوی فوق و لزوم ارائه اسنادی معتبر برای صدق ادعای خود وعده دهد که مطالبات سایر اتباع آلمانی از بانک ایران در آینده‌ای نه چندان دور پرداخت خواهد شد:در جواب مرقومه نمره ۱۴۹۴، موضوع ادعای مسیو شرابس آلمانی در شعبه بانک سابق استقراضی در رشت، زحمت می‌دهد: دفتر بانک به اسم بدهی مزبور طلبی نشان نمی‌دهد. مقرر فرمایند اگر بر طبق ادعای خود مدرکی از بانک در دست دارد اصل یا سواد مصدق آن را ارائه دهند تا رسیدگی شده جواب داده شود و راجع به استرداد وجوه طلبکاران آلمانی نیز متذکر می‌شود که چون موسسه بانک ایران سعی و کوشش دارد قریبا کلیه دیون بانک را اعم از اتباع داخله و خارجه، پرداخت و تسویه نماید بدیهی است در ضمن پرداخت‌های عمومی بر طبق تصدیق دفاتر بانک محاسبه اتباع آلمانی نیز تسویه خواهد شد.