بدهی دولت لغو شد

مذاکره و مناظره ایران و اتحاد جماهیر شوروی بر سر جزئیات تحویل بانک استقراضی به ایران به درازا کشید، اما سرانجام خوبی داشت و این بانک به ایران تحویل شد. رضاخان، نخست‌وزیر وقت در نامه‌ای وظایف و کارکردهای آن را مشخص کرد. هیات دولت ایران در روزهای نخست سال ۱۳۰۴ شمسی بانک ایران را رسما تحت نظارت و کنترل وزارت مالیه قرارداد. پیش از آن هم وزارت مالیه این مسوولیت را به طور غیررسمی عهده دار بود و معمولا روسای بانک ایران تحت مدیریت مستقیم وزیر مالیه وظیفه خود را انجام می‌دادند. طی مصوبه جدید هیات وزیران که در نهم حمل (فروردین) ۱۳۰۴ مفاد آن به وزارت مالیه ابلاغ شد، ترتیبات جدید و در عین حال منسجم‌تری برای مطالبات، دارایی‌ها، قروض و آینده فعالیت بانک ایران وضع شده و وزارت مالیه موظف گردیده بود تا به طور مستقیم‌تری در اداره بانک مذکور دخالت و اعمال نظر نماید.

در این تصویبنامه که به مهر رضاخان سردار سپه و رییس‌الوزرای وقت ممهور بود چنین می‌خوانیم:

وزارت مالیه ۹ حمل ۱۳۰۴ نمره ۱۱۰۱

نظر به اینکه، برحسب مقررات ماده نهم عهدنامه ایران و روس منعقده در ۲۶ فوریه،۱۹۲۱ بانک ایران که جانشین بانک استقراضی ایران است از طرف دولت ساویت روسیه با کلیه دارایی و مطالبات و دیون بدون هیچگونه شرط و قیدی به عنوان هدیه محض به ملت ایران واگذار گردیده و نظر به اینکه برحسب راپرت وزیر مالیه اداره کردن دارایی و مطالبات و دیون بانک مزبور در صورت انتقال به دولت (به این طریق که دولت دارایی و مطالبات بانک را امانتا برای مقاصد صرافی آینده نگهداشته و مسوولیت پرداخت تمام دیون را کلا بر عهده بگیرد) بهتر انجام گرفته و به صرفه نزدیکتر خواهد بود، لذا هیات وزراء در جلسه ۲۴ حوت ۱۳۰۳ [ تصمیم گرفت] راجع به دارایی و مطالبات و دیون بانک ایران، پس از ختم عمل اداری ۳۰ برج حوت، ۱۳۰۴ به طریق ذیل اقدام شود:

۱. دارایی و مطالبات:

الف- موجودی نقدی- موجودی نقدی بانک ایران در آخر عمل اداری ۳۰ برج حوت ۱۳۰۳ به خزانه‌داری کل تحویل و اولین وارده یک حساب وجه ودیعه خواهد بود که در آتیه کلیه وجوه حاصله از وصول مطالبات یا فروش دارایی بانک به آن حساب گذاشته خواهد شد.

ب- حساب دولت علیه

قرض دولت علیه به بانک ایران که مطابق دفاتر بالغ بر ۷۷۵/۶۴۸/۷۴ قران و ۶۹-۱۸۵/۴۶۵/۲منات است لغو می‌شود. به موجب این تصویبنامه، وزارت مالیه باید اقلام دین مزبور را حذف و در دفاتر بانک ایران به حساب نفع و ضرر بگذارند.

دین و تعهد دولت علیه از این بانک از این بابت در آخر عمل اداری ۳۰ برج حوت ۱۳۰۳ لغو و منقضی خواهد بود.

ج- قبوض و بروات حساب‌های جاری مخصوص و تمام این قبیل دارایی و مطالبات.

این قبیل دارایی و مطالبات برای تبدیل به پول به وزارت مالیه متصل و تمام وجوه حاصله از آن بابت به خزانه‌داری کل تحویل خواهد شد که در حساب وجه ودیعه مذکوره در قسمت الف بگذارند.

د - اثاثیه و لوازم کلیه اثاثیه و لوازم به محافظت وزارت مالیه واگذار و در دفاتر آن وزارتخانه وارد شده و از تاریخ اول حمل ۱۳۰۴ به بعد در کتب و دفاتر مربوط به عنوان اموال منقول دولتی قید خواهد شد.

۵. اموال غیرمنقول اراضی و عقار تمام اموال غیرمنقول بانک ایران در شهر و جوار شهر و همچنین کلیه املاک زراعتی، اعم از اینکه آنا تعلق به بانک داشته یا در شرف وصول به بانک باشد، به اداره عایدات داخلی (قسمت خالصجات) وزارت مالیه منتقل خواهد شد که از طرف دولت علیه اداره نمایند. عواید خالص این قبیل اموال و املاک و همچنین کلیه وجوه حاصله از فروش هر قسمتی از آنها ماهانه به خزانه‌داری کل تحویل خواهد شد تا در حساب وجه ودیعه که بر طبق مقررات بند الف این تصویبنامه ایجاد خواهد گشت، نگه‌دارند.

۲. دیون

الف - حساب‌های جاری - ودایع ثابت و غیرثابت و سایر مطالبات و دعاوی طلبکاران.

این اقلام به عنوان دعاوی مصدقه برعلیه دولت در محاسبات وزارت مالیه منظور وبا کلیه کتب و دفاتر و اوراق مربوطه به آن وزارتخانه منتقل خواهد شد که به ترتیب فراهم شدن اعتبارات و وجوه تسویه شوند.

۳. ملاحظه عمومی

الف وجوه ودیعه کلیه وجوه ودیعه مربوط به بانک ایران که به تفاریق از وصول مطالبات و از عواید یا فروش املاک و اموال آن حاصل می‌شود باید به حساب وجه ودیعه که به موجب قسمت الف ماده یک ایجاد خواهد گشت، گذاشته شود. وجوه مزبور را فقط بر حسب اعتبارات مخصوص مصوبه مجلس شورای ملی می‌توان برای پرداخت مطالبات طلبکاران با جهت مقاصد صرافی معینه از طرف مجلس شورای ملی به مصرف رساند. برداشت این وجوه نیز فقط مطابق مقررات قانون خزانه‌داری کل به عمل خواهد آمد.

ب - آرشیو بانک آرشیو و دفاتر و دوسیه‌ها و اوراق بانک ایران به استثنای قسمت‌هایی که راجع به آنها تصمیم علی حده اتخاذ شده برای محافظت به وزارت مالیه تحویل خواهد شد که جزو دوسیه‌ها و دفاتر عمومیه نگهداری نمایند.