بانک روسی در برابر بانک ملی و بانک آلمانی-۲
بیانیه رسمی دولت برای تاسیس بانک
مشروطه‌خواهان پس از پیروزی و تاسیس مجلس قانونگذاری تلاش کردند، اختیارات دولت به ویژه در حوزه مالی و پولی را محدود کنند. در گام اول آنها با درخواست دولت برای استقراض از کشورهای همسایه مخالفت کرده و نوید دادند که با تاسیس بانکی متعلق به ایرانیان، دولت می‌تواند به جای استقراض از خارج، از شهروندان خود وام بگیرد. دولت وقت ایران با صدور بیانیه‌ای رسمی شرایط و فرآیند تاسیس این نهاد را به اطلاع مردم رساند و ضمن معرفی کلی سرمایه‌گذاران اولیه از اهالی کشور خواست با خرید سهام آن در ایجاد بانک ملی مشارکت کنند... هاشم محیط مافی درباره طرح مجلس شورای ملی جهت گردآوری پول از مردم کشور و نیز میزان استقبال مردم از این اقدام مجلس چنین می‌نویسد:
این اوقات در مجلس گفت‌وگوی تاسیس بانک ملی است. مردم هم با کمال میل برای شرکت حاضر بودند. این زمان مشهور شد که دولت ایران می‌خواهد استقراض جدیدی از دولتین همجوار بنماید. ملت این کار را تصویب نکردند. مجلس در این باب رای نداد. گفتند دولت در افتتاح بانک ملی همراهی و مساعدت نماید. پس از آنکه بانک مفتوح شد دولت هر قدر پول می‌خواهد بانک ملی خواهد داد. مجلس برای حفظ حقوق سلطنتی و ملی، این استقراض را تصویب نکرد. عموم اهالی حتی مخدرات محترمه به صدا آمدند که ما حاضریم از مال خود مجانا به دولت داده که از اجانب استقراض نشود.لهذا وکلای مجلس چنین صلاح دیدند که بانکی موسوم به بانک ملی تاسیس شود. هر کسی به قدر قوه، وجهی به عنوان شرکت و سرمایه در بانک بگذارد و سهام دریافت دارد. مراتب افتتاح و تاسیس بانک مذکور را به وسیله صدراعظم به عرض اعلیحضرت رسانیدند. اجازه فرمودند که بانک تاسیس گردد.
لهذا برحسب‌امر جمعی از وزرا، اعیان، اشراف، تجار و بزرگان درصدد تشکیل و تاسیس بانک ملی برآمدند. سرمایه این بانک را قبلا سی کرور تومان معین کرده‌اند که بعد از جمع‌آوری سی کرور تومان و افتتاح بانک ملی در آن وقت، سرمایه بانک به یکصد کرور تومان بالغ خواهد شد. موسسان از پنج هزار تومان و ده هزار تومان الی پنجاه هزار تومان برای سرمایه اولیه داده‌اند و غیرتمندان اسلامی که در ممالک خارجه هستند، اکثر حاضر شده‌اند که برای ترقی وطن عزیزشان سرمایه به قدر قوه در بانک بگذارند و سهام خریداری نمایند. از ولایات داخله هم از اکثر جاها کمکی در این سرمایه بانک کرده‌اند. چون تا زمانی که قوانین این بانک نوشته شود و امتیاز رسمی از دولت صادر گردد، مدتی لازم است. حالیه هم از طرف دولت مبلغ عمده‌ای پول برای اصلاحات خواسته‌اند. بنابر بیانات مذکور، ملت همت مخصوص عاجلی باید در رفع احتیاج دولت از استقراض خارجه بنمایند.از طرف افراد ملت تقاضا شد که محل دادن وجوهات معین بشود که آنها بپردازند؛ لهذا اعلانی دیگر قریب به مضمون ذیل انتشار یافت.
اعلان
هر یک از ابنای وطن عزیز مایل هستند که نام نیک در صفحه روزگار باقی گذارند در ادارات مقرره ذیل وجه سرمایه اشتراکی خود را تحویل و قبض موقتی که به مهر و‌امضای صاحب اداره چاپ شده، بگیرند. بعد از اینکه سهام بانک حاضر شد، قبوضات موقتی را به بانک داده ورقه سهام دریافت دارند.امتیاز این بانک از طرف دولت مرحمت خواهد شد به شرایط مقرره که در اساسنامه مندرج و اعلان خواهد شد. اداراتی که وجوهات تحویل و قبض دریافت می‌شود: حجره حاجی محمداسماعیل تبریزی، حجره حاج باقر صراف تبریزی، حجره ارباب جمشید تاجر پارسی و حجره برادران طومانیانس.
همزمان با این اقدامات، مجلس شورای ملی طرح‌هایی جهت اخذ وام از سرمایه بانک ملی برای مصارف دولتی آماده کرد و با تنظیم قرارنامه‌ای درباره چگونگی و شرایط این وام، اظهارنظرهایی ارائه شد. در تنظیم نظامنامه بانک ملی و چگونگی تاسیس و اداره آن بالاخص تجار نقش درجه اولی داشتند. این گروه به مقتضای شغل و حرفه تجاری- صرافی خود بیش از سایر نمایندگان مجلس از مسائل بانکداری آگاهی داشتند. مجلس شورای ملی پس از مدت‌ها مذاکره و گفت‌وگو اعلانی عمومی که در ١٣ ذیقعده ١٣٢٤ به شرح زیر صادر کرد، به دلایل نمایندگان برای اجتناب از استقراض خارجی و طرح تاسیس بانک ملی اشاره نموده و از مردم خواست تا در تاسیس و پا گرفتن این بانک مشارکت جدی داشته باشند:
اعلان تاسیس بانک ملی
امروز که دوره ترقی و سعادت به طرف‌ایران روی نهاده، اول قدمی‌است که به استقبال آن با جان و مال اهالی برداشته‌اند و در تهیه و تدارک این‌امر محترم از بذل جان و مال مضایقه ندارند و برای انتظام این نیت مقدس اولیای دولت محتاج بودند و گفت‌وگویی با دولتین یعنی بین انگلیس و روس نموده بودند که به قدر لزوم کارگشایی نمایند. از طرف اعلیحضرت اقدس... مساله را رجوع و اخطار به مجلس شورای ملی نموده‌اند. اهل مجلس محض پاس حقوق شاهانه و حفظ شئونات ملی و ملاحظات خیرخواهانه دولت و ملت قرض از خارجه را تصویب ننمودند. عموم اهالی غیرتمند وطن‌پرست که خدای ناصر و حافظشان باد حتی مخدرات محترمه در مجالس و مساجد و معابر به صدا درآمدند که این وجه را ولو اینکه مجانا باشد و بلاعوض خودمان حاضریم که به دولت داده و از خارجه استقراض نشود.
علی‌هذا اعضای مجلس شورای ملی چنین صلاح دانسته که بانکی موسوم به بانک ملی تاسیس شود که عموم اهالی ایران در آن شرکت داشته باشند. هر کس به قدر قوه و قدرت و وطن‌پرستی خود وجهی به عنوان سرمایه شرکتی در این بانک بگذارد و قبض و سهام دریافت دارد که بانک با این سرمایه دادوستد نماید، حالا و مالا رفع حوادث و حوائج دولت و ملت را بنماید.
جمعی از وزرای عظام و رجال محترم و تجار با یکدیگر همراهی و اتحاد نموده و تشکیل این بانک را درصدد برآمدند و فعلا سرمایه این بانک را در مبلغ سی کرور تومان معین نموده‌اند که بعدها لدی الاقتضا به یکصد کرور تومان بالغ خواهد شد. تعداد موسس این بانک یکصد نفر است و این یکصد نفر هر کدام از پنج هزار تا پنجاه هزار تومان وجه سرمایه تاسیس داده و خواهند داد، ولی عموم اهالی غیرتمند از تمام ممالک محروسه مجاز و مختار است که در این بانک ملی به قدر قوه خود از ٥ تومان الی هر میزانی که بخواهد وجه داده شرکت نماید و قبض و اسهام دریافت داشته و خیر دنیا و آخرتی را برای خود تحصیل نماید. چون تا موقع نوشتن صحیحه و شرایط مدتی لازم است که از روی بصیرت و صحت اعتبار موافق ترتیبات بانک‌های ملل متمدنه ترتیبات اساسی بانک فراهم شود و مبلغی عمده فعلا بر حسب ضرورت و لزوم برای مخارج فوق‌العاده دولتی که تاخیر و تعویق آن ممکن نیست، لازم است عموم اهالی وطن‌دوست عجله در راه انداختن وجه و رفع احتیاج دولت از استقراض از خارجه داشتند و خواهش نمودند اعلانی نوشته شود و چندین محل برای وجوهات معین شود؛ لهذا این اعلان انتشار داده شد که هر یک از ابنای وطن عزیز که مایل هستند در این بنای مقدس شریک و نام نیک خود را در صحنه روزگار باقی و ثابت بگذارند در ادارات مقرره وجه اشتراکی خود را برده و تحویل بدهند.
ارسال نظر