تاریخ پیوند قند و شکر با راه‌آهن-۱۰
دعوا بر سر خط‌آهن و جاده
در بخش قبلی این نوشته که از صورت مشروح مذاکرات مجلس در سال ۱۳۰۴ اخذ شده، خواندید که نمایندگان بر سر اینکه درآمد حاصل از انحصار قند و شکر چگونه مدیریت شود، مجادله کردند. در این بخش اما برخی نمایندگان اعتراض کردند که وقتی ایران هنوز راه شوسه ندارد، چرا باید راه‌آهن ایجاد کند و موضوع اختلاف این است که آیا باید منابع مالی را که قرار است از مالیات و انحصار قند و شکر پدیدار شود، می‌توان در جایی غیر از راه‌آهن هزینه کرد یا نه؟ یکی از نمایندگان تاکید کرد ایران می‌تواند منابع مالی را برای ساخت یک کارخانه قندریزی هزینه کند. علی‌اکبر داور و تدین تاکید کردند که این منابع مالی را نباید در جایی غیر از راه‌آهن خرج کرد. رییس ـ آقای ضیاء (اجازه) ضیاء ـ همین‌طور که فرمودند پیشنهادی در این خصوص تهیه فرموده‌اند که یا آقای مخبر قبول خواهند کرد یا مجلس به قابل توجه بودنش رای می‌دهد در این صورت در کمیسیون نظریات خودشان را خواهند فرمود (جمعی گفتند: مذاکرات کافی است) رییس ـ کافی است؟ (گفتند بلی) رییس ـ پیشنهاد‌ها قرائت می‌شود (به‌شرح ذیل قرائت شد) پیشنهاد آقای میرزائی ـ بنده پیشنهاد می‌کنم ماده نهم در قسمت (ب) طرق شوسه اضافه شود رییس ـ آقای میرزائی (اجازه) میرزائی ـ ممالکی که رو به ترقی می‌رود در مرحله اولی احتیاجات او به خطوط شوسه است اول راه شوسه می‌کنند پس از اینکه راه شوسه تکمیل شد به راه‌آهن می‌پردازند.
مملکت ما هنوز راه شوسه ندارد و البته آقایان تصدیق می‌کنند خط‌آهن یک چیز آسانی نیست که در ظرف چهار پنج سال با این سرمایه چهار میلیون و نیم تکمیل شود و اسباب تسهیل حمل‌ونقل مال‌التجاره و مسافرین بشود، لهذا بنده عقیده دارم اول شروع براه شوسه بکنند و پیش از تکمیل راه شوسه به راه‌آهن نپردازند و الا راه‌آهن بیست سال ممکن است با سرمایه چهار میلیون و نیم طول بکشد و به این زودی ما موفق نخواهیم شد. مخبر ـ لایحه ساختمان راه شوسه را دو سه جلسه قبل آقای وزیر فوائد عامه تقدیم کردند و بنده خیال می‌کنم همه ماها چون علاقه‌مند هستیم زودتر راه‌آهن پیدا کنیم شاید لازم باشد از عنوان این قسمت هم در قانون صرف‌نظر کنیم. میرزائی ـ بنده مسترد می‌کنم رییس ـ مسترد کردند؟ میرزائی ـ بلی پیشنهاد آقای عراقی ـ بنده پیشنهاد می‌کنم در ماده نهم بعد از ذکر (و ماده یازدهم مذکور است نوشته شود در تحت نظر ریاست کل مالیه الی آخر رییس ـ آقای عراقی (اجازه) عراقی ـ تصور می‌کنم یک توشیح زیادی لازم نداشته باشد برای اینکه ما دخل و خرج مملکتمان مطابق این ترتیبی که قرار داده‌ایم بایستی در تحت نظر آنها باشد و بنده خیال کردم این قسمت حذف شده پیشنهاد کردم نوشته شود. توضیح زیادی ندارم مخبر ـ خود آقا جواب خودتان را فرمودند کلیه دخل و خرج ما در تحت نظر رییس کل مالیه هست به موجب یک قانون مخصوص علی‌حده و دیگر لازم نیست اینجا ذکر کنیم همان قانون کافیست رییس ـ رای می‌گیریم آقایانی که پیشنهاد آقای عراقی را قابل توجه می‌دانند قیام بفرمایند. (عده قلیلی قیام نمودند) رییس ـ قابل توجه نشد.
پیشنهاد آقای طهرانی (به‌ترتیب ذیل خوانده شد) این بنده پیشنهاد می‌نماید که تبصره به طریق ذیل اصلاح شود تبصره ـ لایحه ساختن راه‌آهن در ظرف شش‌ماه از تاریخ تصویب این لایحه برای تصویب مجلس از طرف دولت داده خواهد شد. رییس ـ آقای طهرانی. (اجازه) آقا شیخ محمد علی طهرانی ـ اگر یک دولت دیگری غیر از دولت حاضر بود یک مدتی ممکن بود تطریق اجمال در این تبصره ذکر شود. هر چه زودتر چهارده سال دیگر هر چه زودتر بیست سال دیگر. ولی یک دولت فعالی که در راس آن یک شخص با عزمی نشسته من گمان می‌کنم تا دو ماه این لایحه را خواهد آورد. بنابراین بنده عقیده‌ام این است شش ماه معین بکنیم که اسباب تشویق عامه مردم شود، مساعدت کنند.
مخبر ـ دو ساختمان در اینجا تکرار شده غلط است و باید (ساختن) نوشته شود و اما در جواب آقای طهرانی عرض می‌کنم: به همین دلایلی که فرمودند لازم نیست مدت معین کنیم برای اینکه ممکن است تا یک ماه دیگر بیاورند. ممکن هم هست نتوانند چهار ماه دیگر بیاورند. آقا شیخ محمد علی طهرانی ـ بنده پس گرفتم پیشنهاد آقای تدین ـ بنده پیشنهاد می‌کنم که سه سطر اول قسمت (ب) به‌طریق ذیل مقرر شود بقیه عواید حاصله منحصرا برای ساختمان راه‌آهن تخصیص داده خواهد شد و صرف آن در غیرمصرف راه‌آهن و نیز استقراض از داخله تا آخر رییس ـ آقای تدین (اجازه) تدین ـ البته همه آقایان تصدیق می‌فرمایید علاقمندی که ابراز می‌شود فقط برای این است که عواید حاصله از قند و شکر و چای صرف ساختمان راه‌آهن بشود ولاغیر.
بنابراین از هر جمله و هر عبارتی که قدری مبهم است و ممکن است در آتیه از آن یک استفاده بشود باید احتراز کرد، لایحه که اول تقدیم مجلس شده بود در آنجا این عبارت را داشت که عواید حاصله صرف ساختن راه‌ها خواهد شد، اعم از راه‌آهن و راه‌های دیگر بعد در کمیسیون اصلاح شده و آن قسمت هم حذف شده و حالا این جا یک عبارتی ذکر شده است و آن این است که می‌گوید بقیه عواید حاصله منحصرا برای ساختمان راه‌آهن و احتیاجات مربوطه به آن تخصیص داده خواهد شد و در سطر بعد می‌گوید صرع آن در غیرساختمان راه‌آهن و متعلقات آن بنده بر حسب اطلاعات و نظریاتی که دارم (که شاید آن هم فقط در مالیه باشد) می‌دانم ممکن است از این (احتیاجات مربوطه به آن) و متعلقات آن) استفاده شود و یک قسمت از عواید حاصله قند و شکر و چای صرف ساختن راه‌هایی به غیر از راه‌آهن بشود. در این قسمت بنده کاملا مخالفم و تصور می‌کنم نظر هیات دولت هم همین باشد مخصوصا حضرت آقای رییس الوزراء هم عقیده همین بود که فقط و فقط صرف ساختن راه‌آهن بشود. راه‌آهن البته یک لوازمی دارد و فقط عبارت از آن دو رشته خط آهن و ریل نیست. استاسیون است.
واگن است. لکوموتیو است. پل باید بسازند تونل باید بزنند و هکذا سایر چیزها بنابراین چون بنده احساس می‌کنم اگر این (احتیاجات مربوط و متعلقاتش) در اینجا باشد یک قسمت از این عواید صرف ساختن راه‌هایی خواهد شد غیر راه‌آهن و بنده به سهم خودم موافق نیستم و تصور می‌کنم باید این مطلب را توضیح داد و تصریح نمود که فقط برای ساختن راه‌آهن باشد ولاغیر بنابر این پیشنهاد کردم آن دو نباشد. وزیر فوائد عامه ـ اگر ممکن بود مقصود آقای تدین را به یک طریق دیگری تامین کنیم شاید خود ما هم موافقت می‌کردیم، زیرا قصد دولت هم این نیست که عوایدی که از این راه حاصل می‌شود صرف راه شوسه بشود، ولی متاسفانه اینجا با این پیشنهاد نمی‌شود موافقت کرد، زیرا این پیشنهاد فوق‌العاده محدود می‌کند و دست دولت را در آتیه خواهد بست.
وقتی یک کسی نمی‌خواهد راه‌آهن بسازد و یک محلی را برای ساختن راه‌آهن تخصیص بدهد قهرا تمام احتیاجات مربوطه راه‌آهن باید در نظر گرفته شود. یکی از احتیاجات مبرم راه‌آهن فرض بفرمایید آهن آب کرد نیست. این یکی از احتیاجات راه‌آهن است، هیچ راه‌آهنی غیر از با آهن و کوره آهن آب کنی درست نمی‌شود.
از چه محل باید اینکار بشود؟ قهرا عایدات انحصار قند و چای باید باشد، اگر در قانون پیش‌بینی نشود که برای راه‌آهن و احتیاجات مربوطه راه‌آهن این وجوه تخصیص داده می‌شود ممکن است همان وزارت مالیه که نسبت به آن اظهار نگرانی می‌شود (آنکه خرج این پول مربوط به وزارت مالیات نیست) بگوید که چون این پول برای احتیاجات راه‌آهن تصویب نشده نمی‌دهیم و باید حتما مجبور شویم که آهن از خارج حمل کنیم. یکی از احتیاجات راه‌آهن ساختن بندرهایی است که لازم می‌شود برای ورود ماشین‌ها و این غیر از راه‌آهن است و اگر کسی نخواهد اشکال صوری بکند می‌گوید آقا مقنن تجویز نکرده احتیاجات راه‌آهن را بندر مناسبت ندارد. یک قسمت از احتیاجات راه‌آهن شوسه کردن راه‌هایی است که روی آنها خط آهن گذارده خواهد شد. خود این هم راه است که ابتدا باید شوسه شود بعد فقط در روی آن خط آهن گذارده شود.
تمام اینها مستقیما راه‌آهن نیستند، ولی تمام مربوط به راه‌آهن است، حالا اگر خیلی میل دارید مقصود خودتان را تامین کنید پیشنهاد حذف بکنید بلکه یک تبصره پیشنهاد کنید که صرف راه‌های شوسه نشود و البته راه‌های شوسه غیر از راه‌هایی است که زیر راه‌آهن خواهد رفت و اینها البته لازم است و این را ممکن قبول کنیم والا حذف کلمه احتیاجات خوب نیست. رییس- رای گرفته می‌شود پیشنهاد آقای تامین آقایان که قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند. (چند نفری برخاستند) رییس - قابل توجه نشده. پیشنهاد آقای مصدق السلطنه به‌شرح (ذیل قرائت شد) به‌جای حرف ب پیشنهاد می‌کنیم نوشته شود، بقیه عواید حاصله منحصرا برای ساختمان راه‌آهن و احتیاجات مربوطه به‌آن تخصیص داده خواهد شد و صرف آن در غیرمصرف ساختمان راه‌آهن و متعلقات آن و همچنین استقراض داخله یا خارجه به‌اعتبار وجوه مزبور ممنوع است. احکام روسای مافوق رفع مسوولیت از مادون نمی‌کند. عواید حاصله به تصویب هیات وزراء در یکی از بانک‌های معتبر به‌حساب جاری ودیعه گذاشته می‌شود، مشروط به‌اینکه قبل از ودیعه بانک مزبور متعهد شود از حق تهاتر صرف نظر نماید. وزارت مالیه مکلف است هر سه ماه یک‌مرتبه صورت خلاصه عایدات و مخارج موسسه انحصار را با صورت محاسبه تفصیلی بانک در جراید اعلان نماید. مصدق السلطنه- بنده عرایضم را عرض کردم، ولی راجع به مستشاران آمریکایی که عرض کردم مقصودم این نبود که آنها با ما یک قراردادی دارند که با آنها یک وضعیاتی غیر از مردم مملکت رفتار شود، مقصودم این توضیح بود که سوءتفاهم نشود. مخبر- این ماده را هم استدعا می‌کنم به کمیسیون ارجاع بفرمایید تا بعد از تنفس مطرح شود، پیشنهاد آقای شوشتری- بنده پیشنهاد می‌کنم؛ اضافه شود به ماده ۹ عبارت و وضع مبلغ یک کرور تومان برای تشکیل کارخانه قندریزی در سال اول که دولت لایحه آن‌را تقدیم مجلس خواهد نمود. شوشتری-با قطعی که دارم که هیات محترم دولت وقت هرگونه اصلاحی را در آتیه انجام خواهد داد به‌عقیده بنده بی‌نیاز شدن از قند خارجی و تشکیل یک کارخانه قند ریزی که ما را از هر جهت بی‌نیاز بکند منافع آن کمتر از خط آهن تا بیست سال دیگر نیست، یعنی تا خط آهن از یک بندری به بندر دیگر کشیده شود که کمتر از بیست سال یا پانزده سال طول نمی‌کشد، می‌خواهم عرض کنم که اگر بی‌نیاز شویم در سال اول و دوم از صدور مسکوک و پول ایران به خارجه برای قند البته این نیست و به‌عقیده بنده به‌طوری‌که تحقیق کردند تشکیل یک کارخانه قند ریزی در یک ایالت مناسب بیش از یک کرور تومان خرج ندارد یا برای اینکه دولت تعمیر کارخانه فعلی را بکند، پیشنهاد کردم مجاز باشد در سال اول یک کرور از این عواید را برای تشکیل یک کارخانه قند ریزی برای مملکت مصرف کند. رییس- رای می‌گیریم به این پیشنهاد آقایانی که پیشنهاد آقای شوشتری را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند (هیچکس قیام نکرد) رییس- قابل توجه نشد.
پیشنهاد آقای داور (به‌شرح ذیل خوانده شد) بنده پیشنهاد می‌کنم ماده به‌طریق ذیل اصلاح شود. برای ساختمان راه‌آهن و مقدمات لازمه آن.ع. داور- بنده با همان نظری که آقای تدین پیشنهاد کردند و دیدم غالب آقایان هم این نظر را دارند این پیشنهاد را کردم، ولی مقصود بنده این است که اگر می‌گویند کلمه مقدمات اشکال دارد، ولی (مقدمات لازمه راه‌آهن) کشدار نیست و اینطور هم رفع اشکال آقای تدین خواهد شد و هم آنچه که برای ساختن راه‌آهن لازم است اعم از کارخانه آهن‌ریزی. نقشه‌برداری و غیره را شامل می‌شود و البته اینها یک مخارجی دارد و باید او را از مجلس اجازه گرفت و هیچ جای نگرانی نیست. وزیر فوائد عامه اگر یک کسی بخواهد سوءاستفاده کند به همان ترتیبی که از کلمه (احتیاجات) می‌تواند سوءاستفاده کند از مقدمات هم می‌تواند بکند، بنابر این تصدیق می‌فرمایید که احتیاجات بهتر از مقدمات است، زیرا اگر صورت ظاهر را نگاه کنیم به پاره لوازمات ممکن احتیاج پیدا کنیم که در ضمن عمل باشد نه در مقدمه. رییس-آقایانی که پیشنهاد آقای داور را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند (عده کمی برخاستند) رییس-قابل توجه نشد آقای بیات. بنده تبصره ماده ۹ را به‌شرح ذیل اصلاح و پیشنهاد می‌نمایند. تبصره- لایحه استخدام متخصصین فوری و لایحه ساختمان راه‌آهن هر چه زودتر از طرف دولت برای تصویب به‌مجلس شورای ملی باید تقدیم گردد.
وزیر فوائد عامه- دو مرتبه بخوانند. (پیشنهاد مجددا خوانده شد) رییس-آقای بیات. (اجازه) بیات- اینجا در قسمت مقدماتی که لازم است البته بدوا لازم می‌شود یک متخصصینی بیایند و این راه‌هایی را که ما داریم معاینه بکنند و راپورت خودشان را به‌دولت پیشنهاد بکنند تا اینکه دولت بتواند لایحه ساختمان راه‌آهن را به مجلس بیاورد و نیز چون ممکن است یک قدری آوردن لایحه تاخیر شود، این بود که پیشنهاد کردم لایحه استخدام متخصصین (که گمان می‌کنم هیچ اشکالی هم نخواهد داشت) به‌فوریت مجلس بیاید و متخصصینی که لازم است دولت کنترات بکند تا مقدمات لایحه ساختمان راه‌آهن فراهم شود به‌این معنی که لایحه مستخدمین فورا به‌مجلس تقدیم شود و بعد از اینکه آنها آمدند و نظریاتی که لازم است اتخاذ کردند، آن وقت لایحه ساختمان می‌آید. مخبر- این پیشنهاد را هم ارجاع بفرمایید به‌کمیسیون. (پیشنهاد آقای تدین به‌شرح ذیل خوانده شد) پیشنهاد می‌کند که تبصره ذیل به آخر قسمت ب اضافه شود. تبصره- عواید مذکوره در قسمت ب به هیچ وجه صرف ساختمان راه شوسه نخواهد شد. تدین -هر قدر آقای وزیر فوائد عامه توضیح بدهند که مقصود از این احتیاجات مربوط به چیز دیگری است، بنده را متقاعده نمی‌کند. بنده بالصراحه عرض می‌کنم که اگر تحدید نشود یک قسمت از عواید قند و شکر و چای صرف ساختن راه‌ها خواهد شد و خط‌آهن خواهد ماند، این را بالصراحه عرض می‌کنم و چون از نظریه رییس معظم دولت هم مسبوقم که می‌خواهند فقط صرف ساختن راه‌آهن بشود، لذا این تبصره را در اینجا پیشنهاد کردم که اضافه شود و آن این است که این عواید حاصله صرف راه شوسه نباید بشود.
راه شوسه آن راهی نیست که ابتدا مسطح می‌کنند، بعد راه‌آهن روی آن می‌گذارند. راه شوسه یعنی یک راه ساخته شده که اتومبیل از آنجا عبور کند. گاری از آن عبور کند، مثل راه طهران و شمیران یا راه بین طهران و قزوین و کرمانشاه و جاهای دیگر و این راهی که برای راه‌آهن درست می‌کنند که دو زرع بیشتر عرض ندارد این راه شوسه نیست این راه را می‌سازند.
سنگ و چوب می‌گذارند و رویش خط آهن می‌کشند. بنده مقصودم این نیست که صرف مقدمات نشود، خیر آنچه که لازم باشد برای ایجاد خط آهن به‌عقیده من از این پول باید صرف شود. بنده مقصودم این است که یک وجب راه شوسه از این پول نباید ساخته شود و عقیده دارد که اگر این اجازه را بدهیم یک دینار خرج راه‌آهن نخواهد شد و تمام این پول خواهد رفت یک جایی‌که به درد امروز مملکت نخواهد خورد و بر خلاف مقصود ما همه مردم است. یک مردمی که حاضر می‌شوند از قند، شکر و چای تقریبا رزق عمومی است این عواید را بپردازند فقط برای است که خط آهن که بهترین وسیله برای ترقی اقتصادیات و تجارت ایجاد شود، نه راه شوسه.
وزیر فوائد عامه- خود بنده این تبصره را برای آقای تدین تذکر دادم که پیشنهاد بکنند و خودم هم عرض کردم که دولت قصد ندارد این عواید را به‌مصرف راه‌های شوسه برساند و چون این تذکر را خود بنده دادم، البته پیشنهاد ایشان را می‌پذیرم. مخبر-کمیسیون هم قبول می‌کند. رییس پیشنهاد آقای رهنما چون آن پیشنهاد قبول شد بنده دیگر عرضی ندارم. رییس- پیشنهاد آقای دکتر حسینخان بهرامی. (به‌شرح آتی خوانده شد) پیشنهاد می‌کنم که کلمه (دولت مکلف است) به تبصره ماده ۹ اضافه گردد.
بهرامی-این یک اصلاح عبارتی است و تصور می‌کنم این کلمه اگر باشد ضرری ندارد. مخبر-قبول می‌کنم. پیشنهاد آقای ضیاء و اسمعیل خانلو اصانلو- بنده پیشنهاد می‌کنم در قسمت ب ابتدای سطر دوم عبارت (احتیاجات مربوطه به آن) حذف شود، زیرا که در سطر سوم همین قسمت (متعلقات راه‌آهن) قید شود.
ارسال نظر