تاریخ تشکیلات اقتصادی - ۱۰۱ کابینه و ۱۱ کابینه – ۴
نهادی‌های سیاستگذار در صنعت و تجارت و اداره نخست وزیران
تجارت و صنعت برای نخست‌وزیرانی که هر کدام چند ماه و بعضا چند روز دولت تشکیل می‌دادند، واجد اهمیت لازم بود و چنین شد که پس از مشروطه، وجود نهادی که برای ساماندهی کسب و کار مردم برنامه‌ریزی و سیاستگذاری کند، در دستخوش اراده نخست‌وزیران بود.
قوام‌السلطنه
تجارت و صنعت برای نخست‌وزیرانی که هر کدام چند ماه و بعضا چند روز دولت تشکیل می‌دادند، واجد اهمیت لازم بود و چنین شد که پس از مشروطه، وجود نهادی که برای ساماندهی کسب و کار مردم برنامه‌ریزی و سیاستگذاری کند، در دستخوش اراده نخست‌وزیران بود. در این نوشته که کارنامه دولت‌های ۳۱ تا ۴۳ بررسی می‌شود، نهادهای سیاستگذار در تجارت و صنعت به متناوب تشکیل و تعطیل می‌شوند...
کابینه ۳۱
نجفقلی‌خان صمصام‌السلطنه در اردیبهشت ۱۲۹۷ کابینه سی‌ویکم را تشکیل داد. او نیز همانند صدراعظم پیشین وزارت تجارت را تعطیل نگهداشت و وزارت فواید عامه را به میرزاحسین‌خان علاء سپرد.
باز هم وصل
میرزاحسن‌خان وثوق‌الدوله رییس‌الوزرای جدید در مرداد ۱۲۹۷ کابینه سی‌ودوم را تشکیل داد. کابینه او به‌طور نسبی عمر زیادتری کرد و تا تیرماه ۱۲۹۹ فعالیت می‌کرد. وثوق‌الدوله تجارت را به وزارت فواید عامه وصل کرد و میرزاحسین‌خان دبیرالممالک را به وزارت برگزید، اما امیراعلم چند وقت بعد جای دبیرالممالک را در وزارت فواید عامه گرفت.
کابینه سی‌وسوم
کابینه سی‌وسوم توسط مشیرالدوله در تیرماه ۱۲۹۹ تشکیل شد و تا آبان ۱۲۹۹ بر سر کار بود. مشیرالدوله برای نخستین‌بار وزیر مشاور انتخاب کرد. صدراعظم جدید، تجارت را از وزارت فواید عامه حذف و میرزااحمدخان اعتلاءالسلطنه را به وزارت برگزید.
سالار لشکر
کابینه سی‌وچهارم از آبان ۱۲۹۹ کار خود را آغاز کرد. فتح‌الله خان رشتی سپهدار اعظم رییس‌الوزرا بود. او وزارت فواید عامه را نگهداشت و زمام امور آن را به عباس میرزا سالار لشکر سپرد.
کابینه ۳۵
سپهدار اعظم بار دیگر در بهمن ۱۲۹۹ کابینه تشکیل داد که تا اسفند فعالیت کرد. او برای همین مدت کوتاه نیز ترجیح داد وزارت فواید عامه را به میرزاحسینعلی خان نصرالملک بدهد. در کابینه سی‌وپنجم نیز وزارت تجارت ایجاد نشد و حتی به وزارت فواید عامه نیز وصل نشد.
کابینه سیدضیاءالدین
سیدضیاءالدین طباطبایی از مردان جدید بود که در سوم اسفند ۱۲۹۹ کابینه خود را تشکیل داد.
سیدضیاءالدین به اهمیت تجارت شاید پی برده بود که آن را ضمیمه وزارت فواید عامه کرده و محمودخان موقرالدوله را برای مدیریت آن انتخاب کرد.
کابینه ۳۷
میرزااحمدخان قوام‌السلطنه رییس الوزرای کابینه سی‌وهفتم بود که کار خود را از ۱۴ خرداد ۱۳۰۰ آغاز کرد. او ترجیح داد زمام امور صنعت و تجارت را به میرزاحسین‌خان سمیعی ادیب‌السلطنه بسپارد.
دولت ۸ روزه
قوام‌السلطنه بار دیگر و در فاصله‌ای بسیار کوتاه در ۸مهرماه کابینه‌ای ۸ روزه تشکیل داد. او وزارت فواید عامه را به سیدابراهیم‌خان عمیدالسلطنه داد.
کابینه سوم قوام
میرزااحمدخان قوام‌السلطنه در پی تحولات عجیب آن روزگار برای سومین بار در ۱۶ مهرماه کابینه سی‌ونهم را تشکیل داد. مصطفی‌خان نیرالسلطان جای عمیدالسلطنه را در وزارت فواید عامه گرفت و تا ۲۷ دی‌ماه وزیر بود.
پیرنیا
میرزاحسن‌خان مشیرالدوله پیرنیا در دوم بهمن ۱۳۰۰ کابینه چهلم را تشکیل داد. او تجارت را دید و به وزارت فواید عامه ملحق کرد. وزیر فواید عامه کابینه چهلم میرزاحسن‌خان، ادیب‌السلطنه سمیعی شد که تجربه‌ای کسب کرده بود.
قوام بازهم آمد
میرزااحمدخان قوام‌السلطنه بار دیگر رییس‌الوزرا شد. او سیدابراهیم طباطبایی عمیدالسلطنه را به وزارت فواید عامه و تجارت برگزید. کابینه چهارم قوام و چهل‌ویکم پس از مشروطه تا آخر دی‌ماه ۱۳۰۱ بر سر کار بود.
کابینه ۴۲
کابینه چهل‌ودوم را میرزاحسن‌خان مستوفی الممالک در ۲۵بهمن ۱۳۰۱ تشکیل داد که تا خرداد ۱۳۰۲ بر سر کار بود. او ابتدا کسی را برای وزارت فواید عامه و تجارت انتخاب نکرد. در نخستین روز بهار ۱۳۰۲ اما مهدی‌قلی خان هدایت حاج مخبر السلطنه هدایت به وزارت فواید عامه برگزیده شد.
بازهم پیرنیا
میرزاحسن‌خان مشیرالدوله در ۲۴ خرداد ۱۳۰۲ کابینه چهل‌وسوم را تشکیل داد. او میرزاحسین‌خان عدل‌الملک را برای وزارت فواید عامه و تجارت منصوب کرد. کابینه چهل‌وسوم تا آخر شهریور ۱۳۰۲ فعالیت کرد.
ارسال نظر