تاریخ غولهای اقتصادی
رویال داچ شل یا هشت پای بینالمللی-۱
شرکت شل هنوز از نیرومندترین شرکتهای نفت در دنیا به حساب میآید. این شرکت بزرگ نفتی یک شبه به این درجه از اهمیت نرسیده و تاریخ طولانی را پشت سر دارد. نویسندگان طرفدار مارکس و چپگراهای جهانی عموما این شرکتها را عامل استثمار میدانند و نگاه خوبی به فعالیت آنها ندارند. آنها برای نشان دادن زشتی شرکتهای بزرگ به تاریخچه آنها اشاره میکنند. ب کیوان، نویسنده کتاب «انحصارات صنعتی و بانکی» نیز با همین دیدگاه، تاریخچه برخی از غولهای اقتصادی را نوشته است که در چند شماره میخوانید. در کنار جادههای بسیاری از کشورها اغلب، سرویسها، گاراژها، تعمیرگاههایی دیده میشوند که بر سردرشان تابلویی نصب شده با آرم صدف دریایی که به انگلیسی «شل» گفته میشود. این آرم به «رویال داچ شل»، یکی از نیرومندترین امپراتوریهای نفتی جهان سرمایهداری تعلق دارد. این صدف برای دهها هزار کارگر نفت بسیاری از کشورهای در حال رشد سمبل و مظهر غارت بیرحمانه ثروت طبیعی آنها و بهرهکشی وحشیانه است.دستاندازی به منابع مواد اولیه، مبارزه برای تقسیم و تجدید تقسیم اقتصادی جهان سرمایهداری، جنگهایی که امپریالیسم در قرن بیستم به راه انداخته، بهطور مستقیم یا غیرمستقیم با فعالیت رویال داچ شل پیوند دارد.
شل در دوران «تب نفت» در پایان قرن نوزده بهوجود آمد. ابتدا در سال ۱۸۹۰ کمپانی «رویالداچ پترولیوم» (RoyalDutch Petroleum) به وجود آمد. این کمپانی امتیازی در ساماترا به دست آورد. هفت سال بعد یک بازرگان لندنی به نام م. ساموئل (M.Samuel) که واردکننده صدف دریایی از خاور دور بود، شرکت شل ترانسپورت اندترادینگ (Shell Transport and trading) را تاسیس کرد. این دو شرکت در سال ۱۹۰۳ شعبه مشترکی به نام ایشی تیک پترولیوم (Ishietic Petroleum) به رهبری و مدیریت یکی از صرافان هلندی موسوم به هانری دتردینگ Henri Deterding)) سازمانده معروف پرووکاسیون ضدشوروی، تشکیل دادند. چهار سال بعد شل و رویال داچ در هم ادغام شدند و شرکت رویال داچ شل را به وجود آوردند. این ادغام با شرکت فعال روچیلدها (Rothschild) که از بانکداران معروف هستند، صورت گرفت. آنها همواره به فعالیت توسعه طلبانه کنسرسیوم کمک مالی نمودند.رویال داچ شل، پس از تمرکز همه منابع و قدرت مالی خود، مخصوصا علیه غول آمریکایی، استاندارد اویل (نیوجرسی) Standard Oil (Newjersey) به تعرض وسیع اقتصادی پرداخت.شل در سالهای بیست از قاره آمریکا سر در آورد. کنسرسیوم مواضع خود را در اندونزی وسعت داد و همه رقبای خود را بیرحمانه از صحنه دور ساخت. در سالهای ۳۰ شروع به بهرهبرداری از ثروتهای نفتی خاورمیانه نمود.مبارزه در راه محدود کردن خودکامگی انحصارات نفتی بیگانه که از پیش از جنگ دوم جهانی آغاز شده بود، مواضع کنسرسیوم را متزلزل ساخت و قدرت وی را تضعیف نمود. اولین ضربه کاری در سال ۱۹۳۸ به کنسرسیوم وارد آمد. در این سال دولت مکزیک کمپانی ال اژیلا (El Agila) شعبه رویال داچ شل را از مواد عظیم نفتی محروم ساخت. پس از جنگ دوم جهانی موقعیت کنسرسیوم در اروپا با از دست رفتن امتیازات نفتی رومانی سخت تضعیف شد. کنسرسیوم ناچار شد با کمپانیهای آمریکایی در هلند و آلمان باختری شریک شود. شل در اندونزی و خاورمیانه با ناکامیهای بیشتری روبهرو شد.با وجود این، کنسرسیوم با رفتار ماهرانه و سازش با شرایط جدید مبارزه انحصارگرانه پس از جنگ به رشد سریع خود ادامه داد و منابع عظیمی در صنایع تغییر و تبدیل مواد نفتی و پتروشیمی و ساختن تانکرهای نفتی و احداث لولههای گاز نفت، سرمایهگذاری نمود.کنسرسیوم در نیجریه هم وارد عمل شد و شروع به استخراج مواد جدید نفتی در برنئو، قطر و عمان نمود و برای استخراج گاز طبیعی در دریای شمال به فعالیت پرداخت.
ارسال نظر