اصل چهار ترومن که پس از جنگ جهانی دوم از سوی ایالات متحده آمریکا در جهان به اجرا درآمد، برنامه‌های اقتصادی، سیاسی، نظامی و اجتماعی را در دستور کار خود قرار داد. در روزهای گذشته اسنادی از اصل چهار ترومن را که در ایران به اجرا درآمده بود و وزارتخانه‌های امور خارجه، اقتصادی ایران و آمریکا و همچنین کنگره آمریکا و رییس هیات عملیات اقتصادی آمریکا، گزارش سالانه بانک بین‌المللی ترمیم و عمران به آن پرداخته بودند، منتشر کردیم. در بخش پایانی این اسناد ادامه گزارش سر ممیز کل حساب‌های دولت آمریکا به کنگره که برگرفته از کتاب «اسنادی از اصل چهار ترومن» در ایران است، تقدیم خوانندگان ارجمند می‌شود.

برنامه وارد کردن شکر در سال ۱۹۵۵ رضایت‌بخش نبوده است: نبودن تفاهم بین اداره همکاری بین‌المللی در واشنگتن و میسیون اصل چهار در ایران و وزارت کشاورزی آمریکا باعث شده است که در خرید شکری که در سال ۱۹۵۵ انجام گرفت، معایبی پیدا شود. تاخیر زیاد درباره حمل شکر سفید و خام و نیز خوب نبودن جنس شکر سفیدی که از برزیل خریداری شد نارضایتی مقامات ایرانی را فراهم کرد.

برنامه وارد کردن اجناس جهت تحصیل ریال به وسیله اداره مرکزی در واشنگتن اداره شده است. قسمت اعظم برنامه وارد کردن اجناس به ایران به وسیله میسیون اصل چهار در ایران اداره شد و این امر کاملا مغایر با سیاست کلی اداره همکاری‌های بین‌المللی در واشنگتن می‌باشد که این نوع برنامه‌ها را مستقیما اداره می‌کند. البته این موضوع به واسطه این بوده است که به نظر می‌رسد اجرای آن به وسیله میسیون اصل چهار در تهران از جهت هماهنگی دادن با سایر خریدهایی که تحت برنامه کمک ایران انجام می‌شد و نیز احتیاجات فوری مالی ایران بیشتر تطبیق داشت. با وجود وضع غیرعادی که در ایران وجود داشت و همچنین با توجه به محاسن این کار از نظر ایجاد روابط دوستانه نزدیک با مقامات ایرانی مع‌هذا صلاح در این بود این برنامه مورد دقت و تجدیدنظر مقامات واشنگتن قرار گیرد. ما معتقدیم که انتقال مسوولیت اجرای این برنامه از میسیون اصل چهار به مقامات واشنگتن که قرار است در سال ۱۹۵۶ انجام گیرد بسیار عمل خوبی است و باعث خواهد شد که سیستم متحدالشکلی از لحاظ اجرای این برنامه در این ممالک در پیش گرفته شود و متخصصین لازم که در قسمت مرکزی در واشنگتن هستند به آن رسیدگی کنند.

استفاده از ریال‌های حاصل از تبدیل دلار به ریال لازم است بیشتر مورد نظارت اداره همکاری‌های بین‌المللی قرار گیرد: قسمت (۱۱) ۱۴۲ از «قانون امنیت متقابل» که در سال ۱۹۵۴ تصویب شده حاکی از این است که ریال‌های حاصل از وارد کردن اجناسی که با پول دولت آمریکا خریداری شده فقط به مصرف برنامه‌هایی برسد که مورد موافقت دولت آمریکا قرار گرفته باشد. میسیون اصل چهار با موافقت اداره همکاری‌های بین‌المللی در واشنگتن ترتیبی در ایران برقرار کرده است که استفاده از این ریال‌ها بر طبق تابلوی مخارجی باشد که به تصویب نمایندگان دولت ایران و دولت آمریکا رسیده باشد. ما مواردی را مشاهده کردیم که این نوع نظارت در مصارف کاملا رضایت‌بخش نبوده است. در سال مالی ۱۹۵۴ وزارت دارایی ایران بدون در نظر گرفتن تابلوی مخارج، مقداری از این حساب برداشت کرد و این برداشت باعث این شد که مقداری از پرداخت‌ها بی‌محل بماند. در سال ۱۹۵۵ نیز مشاهده شد که طرز نظارت به وسیله تابلوی مخارج موثر نیست؛ زیرا که از حساب ریال‌های حاصل از محل ۳۰ میلیون دلار به مقداری بیش از آنچه که قرار بود ماهانه برداشته شود برداشت شد و البته میسیون صلاح دید که بعدا موافقت خود را با این عمل اظهار نماید.

میسیون اظهار می‌دارد که استفاده از ارز تهیه تابلوی مخارج رضایت‌بخش بوده و دستگاه سرممیزی حساب‌های میسیون معتقد است که استفاده از ریال‌های حاصله با مخارج پیش‌بینی شده در تابلوی مخارج برابری می‌کند. مع‌هذا ما معتقدیم که چنانچه ترتیبی داده شود که جلب موافقت میسیون برای هر برداشتی لازم باشد از این راه میسیون خواهد توانست کنترل بیشتری نسبت به استفاده از این ریال‌ها داشته باشد و این عمل با پیش گرفتن طرقی که در سایر ممالکی که از برنامه کمک استفاده می‌کنند، امکان‌پذیر خواهد بود. بدین معنی که در سایر ممالک نماینده میسیون باید زیر چک را امضا نماید. یکی دیگر از راههای نظارت این است که دولت ایران موظف باشد که برای هر دفعه‌ای که بخواهد از این ریال‌ها استفاده کند دلیل موجهی ذکر نماید. میسیون به اطلاع ما رسانیده است که این موضوع فعلا تحت مطالعه می‌باشد.