اصل چهار ترومن در ایران به روایت اسناد – ۱۲
ساخت سد کرج و کارخانه‌های قند
در خلاصه گزارشی که از طرف سر ممیز کل حساب‌های دولت آمریکا به کنگره داده شده، به معایب اجرای طرح اقتصادی ترومن در ایران و جهان پرداخته شده بود.بخش دیگری از این گزارش که برگرفته از کتاب «اسنادی از اصل چهار ترومن در ایران» است در شماره امروز تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود.
در خلاصه گزارشی که از طرف سر ممیز کل حساب‌های دولت آمریکا به کنگره داده شده، به معایب اجرای طرح اقتصادی ترومن در ایران و جهان پرداخته شده بود.بخش دیگری از این گزارش که برگرفته از کتاب «اسنادی از اصل چهار ترومن در ایران» است در شماره امروز تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود.
تحکیم مقررات مربوط به نظارت داخلی جهت جلوگیری از بی‌ترتیبی‌های مربوط به خرید و امور مالی مورد لزوم: شرایط محلی باعث تشویق بی‌ترتیبی‌هایی در مورد خرید اجناس و وسایل بوده است و در این‌باره سفارتخانه و میسیون از لحاظ پیدا کردن کارمندان لایق، چه آمریکایی و چه ایرانی دچار اشکال بوده‌اند، لیکن در نتیجه بازرسی نسبت به بعضی از بی‌ترتیبی‌هایی که گزارش داده شده بود باعث این شده است که در مقررات مربوط به نظارت در خرید وسایل تجدیدنظری به عمل آمده و اصلاحاتی صورت گیرد. پس از بررسی در استان‌ها ما معتقدیم که وضع ایران ایجاب می‌کند که مسوولین آمریکا توجه بیشتری بنمایند که کسانی که برای پست‌هایی که با نگاهداری پول و وسایل سروکار دارند. با دقت بیشتری انتخاب شوند و در کار آنها نظارت بیشتری به عمل آید. این موضوع در شهرستان‌ها باید بیشتر دقت شود. ضمنا متوجه شدیم که همکاری بیشتری بین سفارت و میسیون، جهت استخدام اشخاص، از جمله واجبات است. به‌طوری که کارمندانی که از یک دستگاه اخراج شده‌اند نتوانند در دستگاه دیگری استخدام گردند. بعد از بررسی‌های ما میسیون اظهار داشت که اقدامات لازم جهت ساده کردن مقررات به‌طوری که ما توصیه کرده
بودیم انجام گرفته است.
انتقال کلیه وظایف دفتر خدمات مشترک به صندوق مشترک اصلی باعث آسان کردن کار هیات خواهد شد: با مقایسه با سایر ممالک که میسیون اصل چهار در آنجا مشغول کار است قسمت اداری سفارت آمریکا در ایران فقط درباره یک قسمت جزیی از کارهای مالی و اداری میسیون اصل چهار در ایران کمک می‌کند. این موضوع بیشتر به واسطه نبودن یک وضع رضایت‌بخش در سال‌های گذشته بوده است. از ۱۹۵۶ سفارت آمریکا وظیفه پرداخت حقوق را به‌عهده گرفته ولی سایر کارهای اداری که در هر دو دستگاه مشابه است از جمله تهیه اسناد پرداخت هنوز جداگانه انجام می‌گیرد. به عقیده میسیون با در نظر گرفتن وضع حاضر یکی کردن دستگاه‌های اداری سفارت و میسیون باعث صرفه‌جویی نخواهد شد. ما پیشنهاد می‌کنیم که سفارت و میسیون با در نظر گرفتن ترتیبی جهت همکاری سفارت و میسیون در سایر ممالک داده شده است نسبت به عقیده خود تجدیدنظر بکنند.
تعدادی از طرح‌های صنعتی که توسط اداره همکاری‌های بین‌المللی برای آنها تامین اعتبار شده است دارای اشکالاتی می‌باشند که مانع از تکمیل آنهاست: دستگاه‌هایی که قبل از اداره همکاری‌های بین‌المللی وجود داشته جهت اجرای مقداری از طرح‌های عمرانی اقداماتی را قبول کرده‌اند، قبل از اینکه نقشه عملیاتی و پیش‌بینی مخارج آن طرح‌ها به طور کامل به آنها ارائه داده شده باشد این طرح‌ها به‌طور عموم مواجه با تغییر برنامه کار، توقف در اجرای برنامه و نیز نبودن وجوه لازم شده‌اند. این قبیل طرح‌ها بیشتر مربوط به کارهای صنعتی است که در ابتدا به وسیله سازمان برنامه شروع شده و بعدا به واسطه نبودن ارز لازم به‌عهده دولت آمریکا گذاشته شده است. البته در آن موقع چون کمک مالی دولت آمریکا بیش از کمک فنی مورد توجه بود و با در نظر گرفتن فوریتی که جهت استفاده از کمک آمریکا وجود داشت متخصصین فنی میسیون موفق نشدند که در تهیه جزئیات برنامه کار این نوع طرح‌ها شرکت کرده و در از بین بردن اشکالاتی که مانع تکمیل آن طرح‌ها است اقدام کنند.
۱ - ساختن سد کرج
دو سال بعد از اینکه قرارداد اصلی امضا شد و قسمت اعظم کمک دولت آمریکا جهت عوض کردن مسیر جاده‌ای که از کنار سد می‌گذرد مورد استفاده قرار گرفت، هنوز ساختن خود سد مورد بحث بین مامورین دولت آمریکا و ایران می‌باشد. برای تغییر مسیر جاده که به جای خود طرح پیچیده و پرخرجی است از محل کمک‌های فوری دولت آمریکا تامین اعتبار شد و این عمل بیشتر به منظور ایجاد کار و تقلیل تعداد بیکاران انجام گرفته است. اداره همکاری‌های بین‌المللی اظهار می‌نماید که اطمینان دارد بالاخره سد کرج ساخته خواهد شد و فقط مسائل مالی باعث تصمیم نگرفتن و متوقف شدن این طرح شده است.
۲ - دستگاه تصفیه آب تهران
این دستگاه قرار بود در ژوئن 1955 تکمیل شود ولی به واسطه اشکالاتی که در ضمن عمل به آن برخورد شد تکمیل آن به تعویق افتاد ولی در هر حال این دستگاه تصفیه تا موقعی که کلیه عملیات لوله‌کشی تمام نشده و لوله به تمام منازل متصل شود کاملا مورد استفاده قرار نخواهد گرفت. دستگاه تقسیم آب تهران هنوز از جوی‌های روباز استفاده می‌کند که باعث از بین بردن اثر دستگاه تصفیه می‌باشد. عمل لوله‌کشی که باید توسط دولت ایران انجام گیرد به‌طور معمول باید سه ساله تمام شود در صورتی‌که فعلا پیش‌بینی می‌شود که تکمیل آن شش سال به طول خواهد انجامید. میسیون درباره این موضوع توجه کامل داشته و با مقامات مربوطه تماس دائم دارد تا راهی پیدا کند که در انجام این کار تسریع شود.
۳ - سیمان فارس
این کارخانه تقریبا تمام شده است ولی قبل از اینکه مقدار دیگری ماشین‌آلات جهت تهیه مواد اولیه کارخانه خریداری گردد، کارخانه نخواهد توانست از ظرفیت کامل خود استفاده کند. ضمنا استفاده کامل از محصولات کارخانه بستگی کامل به تهیه وسایل حمل‌ونقل کافی دارد. در حال حاضر سازمان برنامه جهت ایجاد یک راه جدید به کارخانه کنتراتی منعقد کرده و ساختن این راه در دست عمل می‌باشد.
۴ - توسعه کارخانه
چیت‌سازی تهران
سه سال بعد از اینکه اداره همکاری‌های بین‌المللی قبول کرد که ماشین‌آلات لازم را جهت این کارخانه فراهم نماید، هنوز قسمت مهمی از ماشین‌آلاتی که از آمریکا سفارش داده شده است وارد نشده و یکی از بناهایی که باید این ماشین‌آلات در آن کار گذاشته شود تکمیل نگردیده است. ضمنا دو موضوع زیر نیز باعث شده که کارخانه به راه نیفتد.
الف) میسیون اصل چهار و مدیران کارخانه و میسیون سازمان ملل متحد نتوانسته‌اند درباره انتقال ماشین‌آلات رنگرزی از یک کارخانه دیگر به کارخانه چیت‌سازی توافق نظر حاصل کنند.
ب) نبودن نیروی برق لازم جهت به راه انداختن کارخانه. برای از بین بردن این اشکال میسیون اصل چهار یک هیات مهندس مشاور آمریکایی را استخدام کرده است ولی حاضر نیست که درباره خرید وسایل کارخانه برق دخالتی بنماید.
5 - ساختن دو کارخانه قند
در ژوئن ۱۹۵۳ دولت آمریکا مخارج مربوط به خرید دو کارخانه قند را تعهد کرد و در اوت ۱۹۵۵ یکی از این کارخانجات تقریبا به اندازه سه چهارم تکمیل شده و ساختن بنای کارخانه دوم تقریبا شروع شده بود. کارخانه‌ای که نزدیک به اتمام است در محلی بنا شده که به تازگی زراعت چغندرقند در آن رایج گردیده و مقداری وقت لازم است که زارعین را وادار به کشت این محصول کرد و طبق پیش‌بینی میسیون در حدود سه الی پنج سال وقت لازم است که به اندازه کافی چغندرقند در این ناحیه تهیه گردد تا اینکه کارخانه بتواند از تمام ظرفیت خود برای تهیه قند استفاده کند.
ماشین‌آلاتی که برای کارخانه دوم خریداری شده، فعلا در یک انبار نگاهداری می‌شود تا زمانی که ساختمان بنای کارخانه تکمیل گردد. اداره همکاری‌های بین‌المللی کاملا متوجه اشکالات این طرح‌های صنعتی می‌باشد و مشغول اقداماتی است که معایب را مرتفع نماید. بدین جهت درباره تهیه برنامه اجرایی این نوع طرح‌ها توجه کامل شده و حتی در بعضی قسمت‌های فنی میسیون اصل چهار تغییراتی داده شده است و نیز در آینده کمک‌های مربوط به صنایع فقط محدود به کمک‌های فنی خواهد بود و درباره طرح‌هایی که بیشتر جنبه کمک اقتصادی دارد اقدام نخواهد شد.
طرح‌های عمرانی بی‌جهت به‌عنوان طرح‌های نمونه‌ای نامیده شده است: میسیون اصل چهار بیشتر اوقات طرح‌های عمرانی را که در بالا ذکر شد به‌عنوان طرح‌های نمونه ذکر کرده است و چون این طرح‌ها قسمت عمده‌ای از برنامه توسعه صنعتی ایران را تشکیل می‌دهد ما معتقدیم که نامیدن این طرح‌ها به‌عنوان طرح نمونه ناشایست بوده و گمراه‌کننده است.
طرح اجرایی شماره 64 درباره عمران دهات خیلی به کندی پیش رفته و نشان می‌دهد که دولت ایران در این باره همکاری نکرده است: موفقیت این طرح مربوط به قانونی بود که به نظر کابینه جدید ایران توافق آن با قانون اساسی ایران مورد تردید می‌باشد و در نتیجه دستگاه‌های دولتی درباره اجرای آن تردید داشتند. فعلا آن قانون عوض شده است، ولی میسیون اصل چهار معتقد است که چون قانون فعلی نیز دارای معایب اساسی است هنوز نمی‌توان درباره آینده آن طرح اطمینان کامل داشت. ضمنا میسیون برای مخارج ریالی این طرح مقداری دلار که بیش از حد لازم می‌باشد، تبدیل به ریال کرده است و نیز به واسطه نبودن همکاری بین روسای محلی و متخصصین آمریکایی اجرای این طرح گرفتار اشکالات زیادی شده است. پس از بازرسی ما، میسیون در اقدامات خود راجع به این طرح تغییراتی داده است که با معایب قانونی فعلی سازگار باشد، همچنین میسیون در نظر داشت که با بستن قراردادی با بنگاه خاور نزدیک از خدمات آن دستگاه جهت کمک به این طرح استفاده شود.وادار کردن اعتبار جهت خرید وسایلی که در طرح‌های اجرایی پیش‌بینی شده است بیش از میزان لازم بوده: حساب‌های میسیون در ژوئن 1955 نشان می‌دهد که برای
بعضی از طرح‌هایی که در سال‌های گذشته تعهد شده بود، مبلغی بیش از میزان حقیقی مخارج تمام آن طرح‌ها اعتبار پادار شده است و طبق مطالعات زیادی که در سال 1955 انجام شد میسیون تصمیم گرفت که از مبلغی که برای خرید وسایل جهت اجرای بعضی از طرح‌ها پیش‌بینی شده بود، مقداری بکاهد. ضمنا در بعضی موارد، وارد کردن رقم خرج در دفاتر به تعویق افتاده است تا اینکه صورت حساب مخارج نهایی از واشنگتن به تهران واصل گردد. ما حساب‌هایی را مشاهده کردیم که میسیون به واسطه نرسیدن صورت‌حساب مخارج نهایی از واشنگتن مجبور بود که دو سال یا بیشتر به عقب برگشته و حساب‌های خود را مرتب نماید.
بررسی ما درباره بعضی از طرح‌هایی که انتخاب کردیم نشان داد که درباره طرح‌های ذیل باید تصحیح لازم انجام گیرد.
به ما اطلاع داده‌اند که بعد از ژوئن 1955 از مبلغ اضافی ذکر شده در بالا مبلغ 101.300 دلار آن مصرف شده و مطابق اطلاعاتی که از واشنگتن به تهران داده شد موضوع 125.700 دلاری که دربالا تحت عنوان «مبلغی که روشن نیست» ذکر شده حل گردیده است.
درباره اداره کردن برنامه تعلیماتی باید بهبود به عمل آید: درباره مطالب زیر لازم است که میسیون توجه لازم به کار برد. البته غیر از موارد ذکر شده در زیر، برنامه تعلیماتی در سال گذشته پیشرفت کاملی حاصل کرده است.
1. قسمت برنامه تعلیماتی باید کار خود را طوری ترتیب دهد که موضوع رسیدگی به تقاضاهای کارآموزان به آخر سال محول نشده، بلکه در ضمن سال به آن رسیدگی شود.
۲. متخصصین آمریکایی باید برنامه کارآموزی کاندیداهای خود را به طور دقیق‌تری تهیه نمایند تا این که بشود در آمریکا برنامه موثرتری جهت کارآموزان تهیه کرد.
3 - شعبات استان‌ها باید تشویق شوند که با جدیت بیشتری در انتخاب کاندیداهای کارآموزی اقدام کنند. در گذشته عده بی‌شماری از کارآموزان از تهران انتخاب شده‌اند.
۴ - کارآموزانی که از آمریکا به ایران به برمی‌گردند احتیاج به موقعیت‌های بهتری دارند تا این که بتوانند از تعلیماتی که در آمریکا گرفته‌اند به نحو شایسته‌تری استفاده کنند.
5 - مخارجی که برای کارآموزی در سال‌های گذشته در نظر گرفته شده بود و در حساب‌های ژوئن 1955 نشان داده می‌شد مبلغ 000/80 بیش از میزان واقعی پادار شده بود. میسیون با نظریات بالا موافقت دارد و اظهار داشته که اقدام لازم را خواهد کرد.شایسته بود که برنامه کمک به ارز محصلین جداگانه به کنگره تقدیم شود. برنامه کمک به ارز محصلین که عبارت از استفاده از 4.700.000 دلار از کمک‌های فنی می‌شد به عنوان یک برنامه فوق‌العاده به مرحله اجرا درآمد. این برنامه به این منظور اجرا شد که تعداد 800 نفر محصل ایرانی که در دانشگاه‌های آمریکا مشغول تحصیل عالیه بودند و به واسطه اشکالات ارزی دولت ایران نمی‌توانستند ارز لازم را جهت ادامه تحصیل خود تهیه نمایند بتوانند از این محل استفاده کنند. به دلایل زیر این برنامه و طرز اجرای آن با برنامه‌های معمول اصل چهار و یا سایر برنامه‌های تعلیماتی که با وجود کمک فنی اجرا می‌شود فرق دارد.
۱. شرایط مخصوصی که جهت کارآموزان معمولی اصل چهار رعایت می‌شود درباره کسانی که از این برنامه استفاده می‌کردند رعایت نشده و انتخاب افراد بر مبنای معلومات آنها در رشته‌های مختلف انجام نگرفته است.
2. به جای دوره‌های تعلیماتی کوتاه که معمولا در ضمن برنامه تعلیماتی اصل چهار گنجانیده شده اکثریت محصیلن ایرانی دوره تعلیماتی چهارساله دانشگاه را طی می‌کردند.
۳. هیچ‌گونه پیش‌بینی برای استفاده از این محصیلن در اجرای برنامه‌های کمک فنی و اقتصادی ایران به عمل نیامده است.
4. با وجود اینکه این محصلین به طور کلی از فامیل‌های متمول ایران هستند به اولیای آنها اجازه داده شده بود که برای خرید دلار جهت ارسال به فرزندان خود از یک نرخ مصنوعی بسیار ارزان استفاده کنند. ولی با در نظر گرفتن سیاست خارجی دولت آمریکا در ایران، میسیون اصل چهار صلاح ندید که برای بالابردن نرخ ارز محصیلن پافشاری کند هر چند که این عمل مقدار ریالی را که میسیون می‌بایستی پایدار می‌کرد دو برابر می‌نمود.به دلایل ذکر شده در بالا ما معتقدیم که شایسته بود میسیون اصل چهار با ذکر موضوع برنامه کمک به ارز محصیلن و دلایل اجرای آن، گزارشی جهت بررسی میسیون‌های مربوطه کنگره تهیه کرده و موافقت آنها جلب می‌شد.موضوع این که آیا اصولا اجرای این نوع برنامه در قسمت کمک برنامه فنی مجوز قانونی داشته است یا نه فعلا مورد مطالعه اداره ما می‌باشد.
ارسال نظر