اصنایع نساجی همدان روبه نابودی است

سفالگری در همدان

ایالت همدان نیز از جمله ایالت‌های چندگانه ایران در سال ۱۳۱۰ بود که مورد توجه سوال‌های ده‌گانه تیمورتاش، وزیر دربار رضاخان قرار گرفته بود. از همین روی محمدعلی اکبری، به عنوان نماینده دربار رضاخان در ایالت همدان راپورتی در خصوص «اوضاع عمومی - اقتصادی ایالت همدان» تهیه کرده بود. در شماره امروز به بخشی از وضعیت اقتصادی، صنایع دستی و بومی و همچنین گوشه‌ای از زراعت ایالت همدان اشاره شده است که تقدیم خوانندگان محترم می‌شود. وزارت داخله

حکومت همدان

مقام منیع وزارت جلیله دربار پهلوی دامت عظمته

مرقومه مطاعه نمره ۳۰۸۳/۱ زیارت و با اجرای تحقیقات دقیقه به تقدیم جواب اوامر ده‌گانه تا حدی که تا این تاریخ اطلاعات تحصیل نموده خاطر مبارک را مستحضر می‌دارد:

۱ - در داخل شهر همدان کارخانجات قالی‌بافی که از ۳ دستگاه قالی زیادتر تهیه می‌کنند ۱۲ کارخانه می‌باشد که مهم‌ترین آنها سه دستگاه کارخانجات قالی‌بافی شرکت شرق انگلیس و یک دستگاه کارخانه کمپانی قراگزیان است که هریک در سنه ماضیه تا یکصدوبیست دستگاه قالی به دار داشتند ولیکن در هذه‌السنه به واسطه کسادی بازار قالی و عدم خریدار، دستگاه‌های آنها نصف شده و هریک زیاده از شصت تا هفتاد دستگاه قالی فعلا ندارند و به‌طوری که تحقیقات شده در تمام شهر همدان که خانه‌های آنها در حدود هفت‌هزار الی هشت‌هزار به طور تخمین گفته می‌شود صدی پنج از خانه‌های مزبور دارای یکی دو دستگاه قالی‌بافی هستند. آنها نیز به‌طوری که فوقا عرض شده به واسطه کسادی بازار از شدت عمل کاسته و تدریجا رو به ضعف می‌رود و در بلوکات و قراء همدان نیز به‌طور تقریب خانه‌های آنها صدی ۲۰ دارای قالی‌بافی هستند و از صنایع دیگری که موجود است فقط دو دستگاه پارچه‌بافی است که چادرشب رختخواب بافته می‌شود، ولی در سابق دستگاه‌های زیاد نساجی بوده است که پارچه نخی تهیه می‌نموده و به واسطه عدم استطاعت و سرمایه بی‌نتیجه مانده و بافندگان آنها هریک شغل دیگری برای معاش یومیه خود تهیه نموده‌اند. دستگاه نخ‌ریسی و پنبه پاک‌کنی به وسیله ماشین و به طریق جدید در شهر همدان وجود ندارد، ولی با چرخ‌های معمولی دستی پنبه را پاک کرده نخ می‌ریسند. موتابی [و] پشم‌ریسی با دست می‌شود. نمدمالی سابقا در همدان زیاد و معروف بوده ولی فعلا خیلی کم است. لبافی دستی جهت تهیه جل و مچ پیچ و غیره موجود است. ظروف سفالی لعابی بدل‌چینی معروف به لالجینی در قریه مزبور که سه فرسنگ با شهر مسافت دارد تهیه نموده برای فروش به شهر می‌آورند و در تمام خانه‌های همدان این ظروف معمول است و به سایر شهرهای ایران نیز حمل می‌شود. یک دستگاه کارخانه کبریت‌سازی دارد ولی فعلا تعطیل است و خیال دارند دایر نمایند. دباغی و پوست‌سازی شهر همدان از سابق معروف است و کارخانجات دباغی به سبک قدیم در شهر همدان از تمام شهرهای ایران زیادتر است لیکن این صنعت نیز روی به نقصان گذارده و کمتر شده است.

۲ - در قسمت استعداد عمل آوردن درخت توت و کرم‌ابریشم با اینکه هوای خردادماه همدان برودت دارد و بیشتر در آن موقع کرم را فاسد می‌کند، با این حال عمل آوردن ابریشم ممکن است، ولی در صورت بودن متخصص و مساعدت دولت در تسهیلات عمل آوردن و راه فروش و معلوم نمودن منافع آن به ملاکین و برای درخت توت و ابریشم محال اسدآباد مناسب‌تر می‌باشد.

۳ - در قسمت شیره تریاک آنچه تحقیق شده در حومه همدان و کلیه قراء بلوکات آن در سنوات بدون آفت در یک ذرع مربع از ۱۲ الی ۱۸ نخود محصول آن به دست می‌آید که در یک جریب زمین یا هزار ذرع مربع حداقل ۵۰۰ و حداکثر ۷۵۰ مثقال محصول می‌دهد، لیکن مقدار محصول تریاکی که در سال ۱۳۰۹ وارد انبار دولتی شده و میزان مساحت اراضی که در سال مزبور تحت زراعت تریاک بوده است، مطابق تحقیقات دقیقی که به عمل آمده از قراری است که ذیلا به عرض می‌رساند:

مقدار خالص شیره تریاک سال ۱۳۰۹ کلیه خاک همدان که وارد انبار شده است: ۱۵۵۹۳۷ مثقال

مساحت اراضی ۳۲۲ قریه و حومه همدان که تحت زراعت تریاک بوده: ۴۹۰۳۰۲۴ ذرع مربع

۴ - راجع به استعداد حشم‌داری به‌طوری که تحقیق شده بلوک مهربان و خدابنده‌لو و کوه‌های اسدآباد که دارای مراتع زیادی است بسیار مناسب می‌باشند و حشم‌داری در این نقاط که عرض شده خیلی خوب می‌شود و استحضارا به عرض مبارک می‌رساند که اخیرا مرضی در این صفحه پیدا شده که زهره حیوان باد می‌کند و تلف می‌شود. تا حال معالجه برای آن پیدا نکرده‌اند.