سدسازی خصوصی در اصفهان

پل سی‌وسه پل در اصفهان

اصفهان برخلاف بسیاری دیگر از ایالات‌ ایران در سال ۱۳۱۰ نه تنها از صنایع بهره‌مند بود، بلکه از نظر حشم‌داری و زراعت در بخشی از مناطق آن نیز وضعیت نسبتا مطلوبی وجود داشت. با توجه به این وضعیت نسبتا مطلوب، اما شمس‌الدین جلالی در پاسخ به سوال‌های ده‌گانه تیمورتاش وزیر دربار رضاخان همچنان خواهان توجه به حشم‌داری و زراعت در این ایالت شده بود تا زمینه‌های رشد و توسعه آن در اصفهان ایجاد شود. در ادامه این اسناد، توجه خوانندگان محترم را به این موضوعات عمومی و اقتصادی در اصفهان دوره رضاخان جلب می‌کنیم. توت‌کاری

راجع‌به‌استعداد محل در توت‌کاری و عمل آوردن محصول ابریشم:

۱ - تمام بلوکات اصفهان، خصوصا حومه شهر (سوای رودشتین که آب آن شور است) مستعد برای غرس اشجار توت می‌باشند. در اغلب بلوکات نیز درخت توت است.

۲ - عمل آوردن محصول ابریشم از چند سال به این طرف مقدار کمی شروع شده است که در هذه‌السنه به طوری که تحقیق شده است، در شهر و قراء حومه قریب بیست سی جعبه ۲۵ گرمی تخم نوغان عمل آورده‌اند. در اردستان نود جعبه ۲۵ گرمی عمل نموده‌اند. در بلوک مزبور چند سال است مشغول می‌باشند و روز به روز هم توسعه پیدا می‌کند. در نجف‌آباد چهل جعبه آورده‌اند.

۳ - وسیله‌ای که می‌توان مردم را تشویق به کاشتن درخت توت نمود، سوای اجبار، راه‌ دیگری به نظر نمی‌آید. تشکیل کمیسیون و کنفرانس و نطق و ابلاغیه و اعلامیه در دماغ این مردم اثر نداد. عادتا باید کارهای خوب و مفید را به طور تحمیل در دماغ آنها رسوخ داد و به نتیجه‌ای که رسیدند آن وقت می‌فهمند کار، کار خوبی است بعد خودشان تعقیب کرده شکرگزار می‌شوند. عقیده بنده این است که باید روسا و ریش‌سفیدان و کدخدایان و مالکین حومه قراء و بلوکات را در مرکز هر بلوک احضار و به وسیله نایب‌الحکومه محل از آنها التزام گرفت که هر کدام در مزرعه و قراء خود مقدار [ی] قلمه با تخم توت غرس و خزانه نمایند و در سال بعد به موجب التزام درخت‌هایی که کاسته شده با تخم‌هایی که تهیه کرده‌اند معاینه بشوند. بدیهی است پس از آن که درخت توت زیاد شد تشویق و ترغیب مردم و به عمل آوردن ابریشم این محصول گرانبها سهل‌تر می‌شود. موقع غرس اشجار توت هم در دو سه ماهه آخر سال است که باید اقدام کرد فقط دستور به نایب‌الحکومه‌ها داده شده است به موقع هم البته اقدامات جدی‌تری باید بشود.

زراعت تریاک

راجع ‌به مقدار اراضی تحت زراعت‌ تریاک و مقدار شیره تریاک که در هر جریب به عمل می‌آید: مقدار اراضی که در تمام بلوکات اصفهان تحت زراعت تریاک می‌رود سالیانه در حدود ۵۰ الی ۶۰ هزار جریب یک هزار ذرعی است. در سنه ۱۳۰۸، ۶۱۹۸۱۷۵۵ ذرع مربع و در سنه ۱۳۰۹، ۵۳۳۳۶۳۲۴ ذرع مربع تریاک زراعت شده است. هر جریب یک هزار ذرعی حداکثر ۹۶۰ مثقال، حد وسط ۳۲۰ مثقال و حداقل ۱۶۰ مثقال شیره تریاک محصول می‌دهد و از این قرار در سنه ۱۳۰۸ بر روی هم جریبی ۷۳۰ مثقال و سنه ۱۳۰۹ جریبی ۵۷۶ مثقال شیره تریاک به دست آمده است.

حشم‌داری

راجع‌به استعداد حشم‌داری و اینکه آیا می‌توان حشم‌داری را توسعه داد یا خیر؟

در بلوکات چهارمحال، فریدن کرون، دهق و بعضی بلوکات دیگر مراتع وسیع و خوب دارد و استعداد حشم‌داری در محال مزبور کامل است مخصوصا در دو ناحیه سیزوج و گندمان بلوک چهارمحال مراتع خیلی خوب دارد و استعداد توسعه و ترقی حشم‌داری در آنجا کامل‌تر است.

سد سازی

راجع‌به موضوع سد و بند (در هر محلی که باشد) آیا با بستن آنها مساحت‌های جدید را می‌توان تحت زراعت برد یا خیر؟

۱ - در نزدیکی اسفرجان (در هفت فرسخی شهرضا واقع است) سدی است معروف به سد قتل شاه که به کلی در زمستان آب چشمه‌سارهای اطراف در حدود سی فرسخ در آنجا جمع می‌شده و در موقع زراعت اراضی زیادی را مشروب می‌نماید و این سد چندین سال خراب و از بین رفته.

در موقعی که خالصجات دولتی به وسیله فرامین به اشخاص واگذار و فروخته می‌شد، این محل سد را هم میرزا محمدخان مشرف و حاج‌سید محمدتقی امین‌تجار (پدر حاج امین حالیه) به اسم فرمان صادر و خریداری می‌کند و در نظر داشته است سد را بسته و آبی که جمع می‌شده به فروش رسانیده یا زراعت نماید که موفق نشده‌اند و سد به حال خرابی باقی است و در محل زمین سد (به اصطلاح کاسه یا استخر سد مزبور) اسفرجانی‌‌ها درخت زیادی کاشته‌اند که از آب همان چشمه‌سارها مشروب می‌گردد. در یک موقعی که سیدحسن مدرس و بعد بعضی از مهندسین آنجا را دیده‌اند از قرار اطلاع مطلعان مخارج بستن سد مزبور را در حدود چهل پنجاه هزار تومان تخمین و برآورد نموده‌اند و نیز به طوری که مطلعان محلی اظهار می‌نماید که اگر این سد بسته شود از یک طرف تا حدود امین‌آباد فارس (شش هفت فرسخ) و از طرفی تا چهار رزیر شهرضا (ده دوازده فرسخ) زمین زیاد بایر که کاملا مستعد زراعت است مشروب خواهند نمود. مالکان فعلی هم حاضرند که با قراردادی با دولت اقدام در ساختن سد نمایند و قیمت اشجار را هم به صاحبان آنها بدهند.