توسعه کشاورزی خوزستان به توجه اداره فلاحت نیاز دارد

رودکارون در خوزستان

منطقه فلاحیه از دیگر بخش‌های ایالت خوزستان است که طبق اسناد موجود اوضاع اجتماعی- اقتصادی آن نیز مانند دیگر بخش‌های این ایالت از وضعیت چندان مطلوبی در دوره رضاخان برخوردار نبوده است.

در حالی که اراضی فلاحیه از استعداد پروراندن همه گونه محصول گرمسیری برخوردار بوده‌اند، اما به دلیل نداشتن سدهای مناسب برای مصرف بهینه از آب این منطقه، مشکلات و معضلاتی را به وجود آورده بودند که در راپورت این ایالت به نمونه‌های چندی از آن اشاره شده است. در این شماره نیز به ادامه این مطلب که از کتاب «اسنادی از اوضاع اقتصادی - اجتماعی ایالات و ولایات ایران در دوره رضاخان» برداشت شده است، اشاره می‌شود. چون نبات و حیوان با پیوند غیربومی به مراحل رشد و تکامل می‌رسد، برای اصلاح مواشی و دواب این سرزمین که لاغر و نازک‌اندام نموده می‌شوند بایستی چند راس اغنام و احشام جهت تخم‌گیری از نجد به این منطقه آورد و بذر گندم و جو و شلتوک فعلی را هم عوض کرده از رشت و مازندران شلتوک وارد و به همان ترتیب نشا نمود، زیرا اعراب شلتوک را مثل گندم و جو می‌کارند و نشا در اینجا معمول نیست. اگر چند رعیت از یزد و گیلان و اصفهان و مازندران خواسته شوند، البته تاثیر خوبی در فلاحت فلاحیه خواهد داشت. قلمه بید، ناژو، سفیددار، سر [و]، صنوبر، کاج، تبریزی و درخت‌های هندی و مازندرانی در دو طرف ساحل شمالی و جنوبی شط جراحی و همین طور در جنبین انهار و جوی‌ها[ی] کوچک غرس شود و برای انجام این منظور در صورت بودن اعتبار و آوردن عده[ای] فلاح به طوری که در فوق عرض شد مشایخ را هم باید ملزم و تشویق نمود که کاملا درخت‌کاری نمایند. در باتلاق‌ها اگر اشجار هندی و مازندرانی غرس شود حتما تیر و تخته از آنها گرفته خواهد شد که رفع احتیاجات خوزستان را کرده، بلکه بعدها مال‌التجاره خوبی خواهد شد. در اینجا لازم می‌دانم عرضه بدارم کلیه اراضی خوزستان دارای استعداد است و لایق برای غرس اشجار و هر نوع محصول که عمده آنها پنبه و درخت توت برای محصول ابریشم و نیشکر که مخصوصا سابقه در خوزستان دارد و فعلا احتیاج مبرمی به توجه اداره فلاحت دارد که در چند نقطه مثل بنی‌‌طرف، فلاحیه، محمره [و] جزیره حاجی صلبوخ موسسه فلاحتی ایجاد و به بسط این زراعات و غرس اشجار مرغوب بپردازند تا منافع آن عاید مملکت و ملت گردد. تایید و توجه اداره‌کل فلاحت مورد انتظار است.

در سال هزار و سیصد و یک که بنده در خوزستان بودم در اطراف بستن سدهای خوزستان مطالعات دقیقه نموده مخصوصا راپورت جامع و نقشه سد شادروان شاپوری شوشتر را در همان سنه به دفتر ریاست‌محترم وزرای عظام تقدیم و چون راپورت مزبور حاوی اطلاعات مفیده اهل فن و شخص حضرت اشرف را هم علاقه‌مند می‌دانم، این است که مختصری از آن را به استحضار خاطر مبارک می‌رسانم: پل و سد شادروان شوشتر با اهمیتی که حائز بوده والریان امپراطور رم در سنه ۶۲ قبل از میلاد که در ایران حبس بود، آنجا را بنا کرده. پل مزبور روی رودخانه شطیط بنا شده. محل پل تقریبا در دو هزار ذرعی که روخانه شطیط از شط کارون جدا می‌شود واقع گردیده و البته از نظر مبارک گذشته است. این بنا یکی از بهترین نمونه‌های ابنیه متعدده قدیمه رمن‌ها است و طرز مهندسی آن به اطلاع اصحاب فن از هر حیث ممتاز بوده؛ اگرچه اهل فن امتداد پل مزبور را می‌گویند چندان خوب نیست، ولی در این مطلب شکی نیست مهندسین و معمارانی که پل را ساخته‌اند مجبور بوده‌اند بنای پل را روی کمر و سنگ قرار داده و آن را در محل محکمی استوار نمایند. منافع احداث این سد این بوده است که به وسیله نهر میان آب که از زیر قلعه سلاسل حفر شده و به رودخانه شطیط متصل است، اراضی حاصلخیز میان آب شوشتر را مشروب می‌نموده. چون سطح رودخانه شطیط پایین و ممکن نیست در ایام پاییز و نقصان آب بتواند آب جریان پیدا کند، سد شادروان به درجه و مقیاس مهندسی مرتفع ساخته شده بود که آب بلند شده در نهر میان آب سوار باشد و آب جریان پیدا نماید. در هر حال این [سد] چهل و پنج سال است که خراب شده و میان آب با آن اهمیت فلاحتی که داشته از بین رفته، ساکنان آب پریشان و مفلوک شده‌اند.

چقدر موثر [است] برای بستن سد اهواز که اول سد شادروان شاپوری شوشتر و سد دزفول بسته شده تا قوه فشار آب کم و بتوان به بستن سد اهواز موفق گردید و به طوری که می‌گویند سابقا این رعایت در بستن سدود کاملا شده است و اگر توجه فرمایند که اول اقدام در بستن سد شادروان شوشتر و دزفول شود تا هفت فرسخی ناصری آب احاطه کرده و ممکن است در مدت قلیلی منافع بی‌شماری به دست آید، زیرا تمام اراضی میان آب خالصه دولت و با استعدادی که زمین آنجا دارد، می‌توان همه نوع محصول از آنجا برداشت نمود. سابقا مهندسین انگلیسی مخارج ساختمان پل و سد شادروان شوشتر را در سیصد و شصت هزار تومان بازدید کرده‌اند. البته بازدید آن وقت برای حالا موثر نخواهد بود و بایستی به وسیله مهندسین عالی‌مرتبه بازدید مخارج کرد.