به‌زبان لاتین کالا نفرستید
در سومین بخش از نامه‌های ارسالی از تهران به استانبول که درباره قیمت انواع کالاها و نوع دادوستد میان بازرگانان است چند نکته جذاب وجود دارد. اعتراض به نوشتار به زبان لاتین روی اجناس است که مانع از شفافیت و شناخت کالا می‌شود از جمله این نکات است. از این نامه برمی‌آید که ایران در همان سال‌ها نیز پنبه صادر و پوشاک تحویل می‌گرفته است که نشان‌دهنده پیشرفت نساجی استانبول نسبت به ایران است.

ده طاقه شال‌های مشهدی ابوالقاسم را در جزو ابوابجمعی خودتان ننوشته‌اید و تفصیل خرید حریرها را هم ننوشته‌اید. البته بنویسید بفرستید.
ماهوت مشکی
در خصوص ماهوت این دو سه عدل ماهوت را که خریده و فرستاده‌اید بسیار بد مالی بود و مشکی‌ها هم یک جورش خوب است، آن جور بیست و سه هزار نمره‌اش بهتر از آن جورهای دیگرش می‌باشد. لیکن آن مال را هم خوب نپسندیدند. بهتر از آن مال را می‌خواهند.
ماهوت اعلی
البته الف البته پنج عیب ماهوت ... اعلی اعلی و پنج عدل قباوار اعلی که رنگ‌هایش مرغوب و خوب باشد بخرید و به زودی ارسال دارید.
ماهوت کلاهی
ماهوت‌های کلاهی عیب ندارد. لیکن از این بهتر بخرید. یعنی قماش ماهوت از این ضخیم‌تر باشد که گل‌هایش روی هم بغلطد. متوجه باشید وقتی می‌خرید درست ملاحظه کنید که موی سفید داخل موهای سیاه نداشته باشد.
شال انگوری
مطلب دیگر آنکه شش ماه است مسلسل می‌نویسم، شال انگوری سفید شاخ گوزن نمی‌خرید. چیزی که به درد نمی‌خورد می‌خرید، فکر نمی‌کنید دویست و بیست عدل مال فرنگ که همه‌اش خونابه جگر است می‌خرید، مال فرنگ نان و پنیر شده.
مال نوظهور
و همه کس قیمت او را می‌داند. مالی خرید کنید که غلط‌انداز و نوظهور و مرغوب باشد. به دست اهل خبره که می‌رسد هر قیمتی که رویش گذاشته شود درک گران بودن او را ننماید.
دستمال قمیص
دستمال قمیص پنج عدل دیگر سفارش بدهید، در طهران وجود ندارد.
محرمات
شال‌های انگوری که خواسته‌ام راه پهن او را به هیچ وجه من‌الوجوه اگر فی‌المثل مفت بدهند نخرید. لیکن محرمات هفت رنگ طرح ارمنی عدلی یک توپ و دو توپ داشته باشد ضرر ندارد.
پیراهن شاهی
نهصد توپ پیراهن شاهی یک دفعه خریدن چه مصرف دارد؟ بازار مال فطوره به حدی کساد است که مافوقش متصور نیست. مطروئی اول قوزی یک قران خریدار ندارد.
قیمت‌ها
مال دوست نهصد و پنجاه دینار، پیراهنی خوب مینا قلم خوش‌طرح خوش قماش یک تومان و چهار قران، بدل گلی خریدار ندارد. پیراهن شاهی به شرح ایضا. چهلواری نیز به همین منوال.
متقال
متقال اول خوب هفت نمره نمسه‌چی یک تومان و هفت قران یک توپ یک توپ می‌فروشند. خداوند تفصل نماید این دویست و بیست عدل را ارزان خریده باشید.
پنبه اصفهان
موازی یکصد و پنجاه خروار پنبه اصفهان با ملک‌التجار در گفت‌و‌گو هستم، سودا در میان است و محلوج او در تبریز موجود است. دور نیست همین دو سه روزه عمل او را بگذرانم و تلگراف نمایم در تبریز تحویل بگیرند منگنه نموده بفرستند. در تدارک فروش او باشید.
روفرشی
و در هر کاغذ مظنه هر قبیل مال را از روی بصیرت و درستی وارسی نموده بنویسید.
به کرات از شما روفرشی خواسته‌ام، ابدا جواب ننوشته‌اید. همه عالم آوردند عدلی پنجاه تومان نفع برداشتند. چشم به راهی جهت من ماند. البته چند عدل به زودی بخرید بفرستید.
و حاجی عبدالحمید نوشته بود بعد از شهر صیام بلادرنگ روانه علیه خواهم شد. شما از حال در تدارک باشید. دست و پای خود را جمع نمایید و امورات را صورت داده و هر گاه به «مارسلیه» رفتنی هستید بعد از ورود حاج مزبور به علیه شما بلادرنگ و معطلی بروید «مارسلیه» و فروش و خرید خود را نموده از همان راه عازم ایران شده به طهران بیایید.
درخصوص پول حاجی محمدحسن ایروانی ابدا چیزی ننوشته‌اید. نمی‌دانم آن فقره را به قراری که نوشته بودم با فرنگی‌ها جابه‌جا کرده‌اید یا خیر. البته احوالات او را بنویسید. یکصد لیره هم از جهت آقا محمدعلی خرید نموده بفرستید که این قدر آه و ناله نکند. درخصوص بقیه پول آقا محمدجعفر کاشانی نوعی بکنید وصول شود، والا از کیسه ما خواهد رفت.
قمیول
مطلب دیگر درخصوص «قمیول» به طربزون ملاحظه نمودم که مبادا آقاسیدعلی در آنجا بعد از گرفتن، وجه را به مصرف خود برساند و اسباب معطلی جهت شما حاصل شود، فلهذا در جوف همین کاغذ ارسال می‌شود.
مال فطوره
در آن ولا به فرنگی که مال فطوره خریده‌اید قرض‌دار هستید. یقین است که قومسیونچی در طربزون دارد به خرج فرنگی بدهید بفرستد، آدم خودش در طربزون وصول نماید.
درخصوص برات حاجی محمدحسن‌خان، در جوف خطوط قبل مرجوع داشتم. وعده کرده بودند بابت برات مزبور وجه بدهند و قبض بگیرند. الی حال نه یک دینار وجهی داده‌اند و نه قبض گرفته‌اند مطلع باشید. مبادا یک پول پایشان بدهید. هر گاه من‌بعد گرفته و قبض داده شود به شما اطلاع می‌دهم. کاغذی از والده عبدالحسین رسیده در جوف است برسانید.
ماهوت مشکی
درخصوص دو عدل ماهوت مشکی نمره‌دار که ارسال نموده‌اید یک عدل او را به حجره ماهوت فروشی دادم و یک عدل دیگرش را به آقامحمدتقی ماهوت فروش فروختم: حلبی سیزده‌هزار، بیست و شش ماه. عدل نمره ۳۶۸ را در عدل‌بندی حلبی و نشان ۲۳۷ حلبی نوشته‌اید. در این ولا از روی خط فارسی که در روی لفافه توپ‌ها نوشته بودید تحویل دادم. مبالغی کم می‌آید. دویست و نوزده حلبی و سه نشان بود. هفده حلبی و پنج نشان کم می‌آید. اگر در عدل‌بندی اشتباه نوشته‌اید اطلاع دهید و اگر از فرنگی «پا خورده‌اید» به حسابش بیاورید و علی‌الاحتیاط از روی خط فرنگی که در روی لفافه‌ها «عونه» و حلبی او را نوشته بودند مجددا وارسی نمودم به شما می‌نویسم به قرار ذیل است:
شما 237 حلبی نوشته‌اید. چگونگی را بعد از وارسی نمودن اطلاع دهید، موجب حصول اطمینان و رفع نگرانی اینجانب شود.
سابق نوشته بودم پنجاه امپریال در وجه آقامحمدحسین خرازی کارسازی قبض رسید بگیرید بفرستید. البته تابه حال داده و قبض را گرفته و فرستاده‌اید.
مال کرمان
موازی دو عدل مال کرمان در راه داشتیم یک‌عدلش سابق رسیده و ارسال شده، تفصیل او را از روی خرید کرمان در خط قبل به شما نوشتم. عدل دیگرش هم دو سه روز است وارد شده موجود است. همین دو روزه ارسال خواهم نمود. صورت تعداد و خرید یک عدل موجود هم به قرار ذیل است. در جایی ثبت نمایید که حین ورود اسباب معطلی نشود.
صورت یک عدل مال کرمان موجود که این دو روز باید حمل و ارسال تبریز شود.
مطلب دیگر دو پارچه ماهوت جهت نمونه در جوف کاغذ، سه توپ از سفید و هفت توپ از مشکی او، البته ساعت ورود بخرید و به زودی ارسال فرمایید. چند جور دیگر هم دارد نامرغوب است. مبادا از جورهای دیگرش بخرید، به جز همین دو جور که نمونه فرستاده‌ام سه توپ از سفید و هفت توپ از مشکی است. جور دیگر نمی‌خواهم.
قمیول و بانقا
و صورت «قمیول»‌هایی که در جوف کاغذ ارسال می‌شود به قرار ذیل است:
«قمیول» اسلامبول به عهده «بانقا».
انشاء‌الله به سلامت برسد، رسید و وصولی را اعلام دارید موجب حصول اطمینان شود. زیاده مجال و فرصت نیست. همه روزه سلامتی احوالات با مهمات را قلمی و ارسال دارید. چند روزی است ناخوشی وبا را به هم رسیده. روزی صد صد و پنجاه نفر گلچین می‌کند، التماس دعا داریم.
والسلام خیر ختام
تصدقت گردم.
تعلیقه‌ای که به سرافرازی این فدوی خود رقم زده و با صورت خرید سه عدل مختصی حقیر ارسال فرموده بودید زیارت شد. خداوند عالم بر عمر و عزت و دولت آن جناب بیفزاید. چونکه چاپار در مقام عجله است باید کاغذها را به چاپار برسانم مجال اینکه عریضه علیحده عرض نمایم نشد. امید عفو دارم وجواب کاغذ آقا محمدعلی را هم مجال ندارم بنویسم، سلام برسانید. انشاء‌الله با چاپار بعد عریضه مفصل عرض خواهد شد. آقا عبدالحسین را سلام برسانید. همه روزه از اصفهان مطالبه جواب کاغذ ایشان را نمودم تا چند روز قبل رسید، اینک در جوف است. ساعت ورود مقرر فرمایید برسانند. صاحبی آقا محمدعلی تاجر قزوینی را عرض سلام ابلاغ فرمایید.
باقی بقایت، ابراهیم