تاریخ مالیه -هیات شوستر-۳
رقابت روسیه، انگلیس و آمریکا برای فرستادن مشاور مالی به ایران
هانتینگتون ویلسون معاون وزیر خارجه آمریکا در یادداشتی صریح با اشاره به منافعی که می‌توانست به دلیل برتری سیاسی برای آمریکا حاصل شود چنین نوشت: «به نظر من مهم‌ترین مساله قابل بررسی این است که ما چگونه می‌توانیم بیم روسیه و انگلیس را از آینده، در ترکیه یا شرق دور به نفع خود مورد استفاده قرار دهیم. از آنجایی که روسیه مقاصد خود را از قول انگلستان نیز بیان می‌کند، اگر ما تا فردا از انگلیس یادداشتی در این زمینه دریافت نکردیم بهتر است به سفارت خود در لندن تلگراف زده، اعلام کنیم که روسیه در مورد این موضوع دقیقا چه نظری ابراز کرده و جویا شویم که آیا انگلستان واقعا با استخدام آمریکایی‌ها توسط ایران مخالف است یا نه و زمانی که دست به چنین اقدامی می‌زنیم یا بعد از آن باید روش ظریفی را در پیش بگیریم تا از این درخواست روسیه و انگلیس به سود خود در مسیری که من در نظر دارم استفاده کنیم. ما باید در پذیرش هر نوع عمل زیان‌آور نسبت به اصل سیاست درهای باز بسیار مراقب باشیم... به نظر می‌رسد منافع ما در ایران نسبت به سایر مناطق چیزی در حدود صفر است. آنجا محلی نیست که ما مهمات خود را مصرف کنیم و خیلی ابلهانه است اگر دولت‌ها را به خاطر دخالت در مسائل ایران تحریک کنیم. به همین منظور در این مورد ما باید با قدرت‌های بزرگ سازگار باشیم، ولی می‌خواهم این موضوع را مورد تاکید قرار دهم که هر نوع بررسی درخواست ایران بدون توجه به محسنات آن و بدون تلاش زیاد در این راه، موجب اتلاف بسیاری از جریانات باارزش سیاسی سابق خواهد شد؛ به هر صورت حتی اگر در راه پذیرش و موافقت با آن، بهایی هم پرداخت نشود امکان دارد مشکلاتی را به دنبال داشته باشد.»
یک هفته بعد معاون وزیر خارجه بر مبنای همین افکار عمل کرد. او تلگرافی سازگار با یادداشت قبلی روسیه به سفارت آمریکا در لندن مخابره کرد و به سفیر کبیر اطلاع داد با توجه به اینکه آمریکا منافعی در ایران ندارد عنوان چنین بیانیه‌ای از طرف روسیه، ضروری نبوده است. اگر روسیه در این مورد با انگلستان تبادل‌نظر کرده باشد، سفیر آمریکا وظیفه دارد که موضع موافق آمریکا را یادآوری کرده و به دو دولت تاکید نماید که با توجه به سیاست آمریکا در چین و آینده منافع راه‌آهن این کشور در ترکیه، رفتاری مناسب ضروری است. اشاره به ترکیه در این تلگراف مهم بود، زیرا روشن می‌‌ساخت که حکومت آمریکا هنوز نگران آینده تجارت خود در این کشور بود؛ ولی به اهمیت پیشرفت در ایران چندان توجهی نداشت. پرزیدنت تافت، بار دیگر همان طور که سال قبل از آن نیز گفته بود این موضوع را در اشاره به ترکیه مورد توجه قرار داد و آن کشور را منطقه‌ای بسیار مناسب برای توسعه تجارت آمریکا دانست (ولی اشاره‌ای به ایران نکرد.) به هر صورت این جریان روز بعد به پایان رسید؛ زیرا ویلسون تلگرافی به لندن مخابره و اعلام کرد که روسیه و انگلستان موضع خود را تغییر داده‌اند و مخالفت چندانی با استخدام آمریکایی‌ها توسط ایران ندارند.
در صورتی که وزارت خارجه آمریکا سودمندی ایران را به عنوان ابزار مفید دیپلماتیک ندیده می‌گرفت، با رد این پیشنهاد در آینده همه چیز را از دست می‌داد. مجلس ایران در بیست و نهم سپتامبر قانونی را تصویب کرد که براساس آن اجازه استخدام هفت مستشار مالی از آمریکا به دولت ایران داده شد (البته این موضوع قبلا به اطلاع دولت روسیه رسیده بود.)
ادی، معاون وزیر خارجه آمریکا روز بعد، با وجود اینکه از تصویب این قانون مطلع بود، طی یادداشتی به بارون روسن نوشت که وزارت خارجه آمریکا هیچ تقاضای رسمی از دولت ایران دریافت نکرده است. وی همچنین اطلاعات رید را مبنی بر اینکه روسیه و انگلیس با اعزام مشاوران آمریکایی به ایران اعتراض نخواهند کرد، تصدیق نمود. تغییر موضع روسیه و انگلیس از طرف تهران هم مورد تایید قرار گرفت. سفرای هر دو کشور در تهران به راسل اطمینان دادند که به علت موضع بی‌غرض آمریکا در ایران اعتراضی برای اعزام مشاوران به حکومت آمریکا نخواهند کرد.
آنها مخفیانه اظهار داشتند که هیچ ملت نیرومند دیگری نمی‌توانست از آنها برای انجام چنین کاری اجازه بگیرد و به این وسیله مقصود خود را جهت کنترل جدی روابط ایران و آمریکا بیان داشتند به وزارت خارجه آمریکا برای پذیرفتن پیشنهادهای ایران تحت‌فشار قرار گرفت. بالاخره راسل طی تلگرافی از تهران اظهار داشت، مقامات در انتظار اعزام هرچه زودتر مشاوران آمریکایی هستند. در پاسخ این تلگراف، ادی پاسخی را که به دلیل مسائل سیاسی مدتی به تعویق افتاده بود، ارائه داد. وی گفت: دولت آمریکا نه می‌تواند از ماموران رسمی حکومتی برای این کار استفاده کند و نه می‌تواند در انتخاب کارشناسان بخش خصوصی مسوولیت بین‌المللی بپذیرد. ادی اظهار داشت: اگر بانکدارانی که با یکی از کانون‌های تجاری لندن که در ایران دارای اعتبار مالی است در ارتباط هستند و تمایل به انتخاب کارشناسان آمریکایی دارند، وزارت خارجه آمریکا اسامی کارشناسان مناسب را در اختیارشان خواهد گذاشت. وی با بیان این مطلب، پیشنهاد درگیر کردن آمریکا را در مسائل داخلی ایران کاهش داد و در عین حال تصور تمایل آمریکا را برای کمک به ایران در اذهان باقی گذاشت. ادی در یادداشت‌هایش ضمن تعبیر پاسخ فوق نوشت: «من فکر می‌کنم پاسخ ما در این چارچوب روس‌های حساس را متقاعد می‌کند که آمریکا به عنوان یک قدرت بزرگ در مسائل داخلی ایران دخالت نخواهد کرد.» اگرچه چنین اظهاراتی احتمالا اطمینان خاطر روسیه را فراهم می‌کرد؛ ولی بر شخص راسل تاثیر منفی داشت. وی این پاسخ را یک نوع عقب‌نشینی توسط دولت آمریکا ارزیابی کرد. راسل گفت که ایرانی‌ها نسبت به آمریکا و آمریکایی‌ها احساسات موافقی نشان می‌دهند و مشاوران مالی را که انگلستان پیشنهاد کند نخواهند پذیرفت.
ارسال نظر