تاریخ عمومی -گزیده تاریخ به انتخاب کاتوزیان - ۴
ترور بهبهانی و بسته‌شدن بازار
- ورود قشون انگلیس به بوشهر و انحلال انجمن بوشهر و سپس تصرف بندرهای عباس و لنگه و دیگر بنادر خلیج فارس.
- حمله به قزوین (۱۵ اردیبهشت / ۵ مه / ۱۴ ربیع‌الثانی) و تصرف کامل آن (۱۶ اردیبهشت) توسط مجاهدین رشتی
- ورود سردار اسعد و سپاهیان بختیاری به قم (۴ تیر) (کسی در صدد مقاومت برنیامد)
- تسخیر تهران - به هم پیوستن مجاهدین رشت و اصفهان در خارج شهر - شروع جنگ بین آزادیخواهان و دولتیان (۱۹ تیر / ۲۱ جمادی‌الثانی) - ورود مجاهدین به تهران (۲۳ تیر / ۱۳ ژوئیه / ۲۴ جمادی‌الاخر) - پناهنده شدن محمدعلیشاه به سفارت روس (۲۵ تیر / ۲۷ جمادی‌الثانی) - خلع محمدعلی میرزا و جانشینی پسرش احمدشاه (۱۳ ساله) با نیابت علیرضاخان عضدالملک قاجار به مقام سلطنت - تعیین کابینه جدید: سپهدار رییس‌الوزراء و وزیر جنگ، سردار اسعد وزیر داخله، ناصرالملک وزیر خارجه، فرمانفرما وزیر عدلیه، مستوفی‌الممالک وزیر مالیه، سردار منصور وزیر عدلیه ... یفرم‌خان نیز رییس نظمیه شد. - محاکمه و مجازات مستبدین: مفاخر‌الملک حاکم تهران (۶ مرداد)، حاج شیخ فضل‌الله نوری (۹ مرداد / ۱۳ رجب و به فتوای شیخ ابراهیم زنجانی از وکلای دوره اول مجلس زنجان)، صنیع حضرت رییس قورخانه (۶ مرداد)، اسمعیل‌خان آجودان‌باشی و میرهاشم دوچیی (سیدهاشم تبریزی) موسس انجمن اسلامیه تبریز (۱۷ مرداد) اعدام شدند و عده‌ای نیز حبس (سیدمحمد یزدی، آخوند آملی ...) و تبعید (سعدالدوله، امام جمعه ...) شدند - برگزاری انتخابات مجلس دوم
۱۳۲۷ ق / ۱۲۸۸ ش
- تشکیل مجلس دوم (۲۴ آبان / اول ذیقعده):
۱ - اعتدالیون (میانه‌رو، اکثریت مجلس): میرزا محمد صادق طباطبایی، دهخدا، یحیی دولت‌آبادی، حاج‌آقا شیرازی، شکرالله‌‌خان قوام‌الدوله ... (ناصرالملک، طباطبایی، بهبهانی و سپهدار اعظم متمایل به این جناح بودند: ارگان این حزب روزنامه «استقلال» بود.)
۲ - دموکرات (تندرو، اقلیت مجلس): مساوات، تقی‌زاده، سلیمان میرزا، علی محمدخان تربیت، شیخ محمد خیابانی، حسینقلی خان نواب ... و حیدر عمواوغلی که نماینده نبود (مستوفی و سردار اسعد متمایل به این جناح بودند. ارگان این حزب روزنامه «ایران نو» بود.)
۳ - حزب کوچک دیگری به نام «اتحاد و ترقی» نیز پیدا شد.
۴ - عده‌ای نیز منفرد بودند نظیر: آقامحمد یزدی وکیل‌التجار ...
- فرستادن قوا از مرکز برای سرکوب شورش نواحی مختلف به فرماندهی یفرم‌خان و جعفرقلیخان سردار بهادر (پسر سردار اسعد): ملاقربانعلی در زنجان (در ۲۵ آبان / ۲ ذیقعده) و رحیم‌خان در آذربایجان (در بهمن / محرم ۱۳۲۸) و شاهسونان (در فروردین ¬ اردیبهشت ۱۲۸۹) سرکوب شدند. (این سپاه در ۹ تیر ۱۲۸۹ به تهران بازگشت.)
۱۳۲۸ ق / ۱۲۸۹ ش
- آمدن ستارخان و باقرخان به تهران (فروردین) (اولی در پارک اتابک و دومی در عشرت‌آباد اقامت گزید.)
- ترور سیدعبدالله بهبهانی از اعتدالیون (۲۴ تیر / ۹ رجب) توسط چهار مجاهد دموکرات، بروز جوش و خروش در تهران و بسته شدن بازار + پیمان ستارخان، باقرخان، معزالسلطان و ضرغام‌السلطنه برای حفظ مجلس در برابر دموکرات‌ها و درخواست خروج کسانی که دسته‌بندی پدید آورده بودند از مجلس (این پیمان در روزنامه‌ها منتشر شد) + خروج تقی‌زاده از کشور.
- حادثه پارک اتابک (۱۳ تیر / شعبان): خلع سلاح مجاهدین مسلح ستارخان، باقرخان، معزالسلطان و دیگر کسانی که به بختیاری‌ها وابسته نبودند و تیر خوردن ستارخان (در دولت مستوفی‌الممالک.)
(ستارخان خانه‌نشین شد و در ۲۵ آبان ۱۲۹۳/۲۸ ذیحجه ۱۳۳۲ فوت کرد. باقرخان نیز در جریان کوچ در جنگ جهانی اول کشته شد.)
- ترور علی محمدخان تربیت و سید عبدالرزاق از دموکرات‌ها (۹ مرداد / ۲۵ رجب) توسط چند تن از مجاهدین معزالسلطان.
۱۳۲۸ ق / ۱۲۸۹ ش
- درگذشت عضدالملک (شهریور / ۱۲ رمضان)، نایب‌السلطنه شدن ناصرالملک (در ۱۹ آبان از فرنگ به تهران رسید) (ناصرالملک نامزد اعتدالیون و مستوفی‌الممالک نامزد دموکرات‌ها برای نایب‌السلطنه شدن بود).
۱۳۲۹ ق / ۱۹۱۱ م / ۱۲۹۰ ش
- ورود سالارالدوله برادر محمدعلی میرزا به کردستان از راه عثمانی و تاختوتاز در غرب کشور با کمک عشایر کلهر - بازگشت محمدعلی میرزا از طریق استرآباد در معیت علیخان ارشدالدوله (سردار ارشد)، امیر بهادر جنگ، شعاع‌السلطنه، سعدالدوله و رشید‌السلطان (۲۶ تیر / ۱۹ ژوئیه / ۲۱ رجب) و تاختوتاز با کمک تراکمه، محمدعلی میرزا در شهریور و سالارالدوله در مهر توسط قوای دولت وقت سرکوب شدند. محمدعلی میرزا بعد از مدتی توقف در استرآباد در ۱۸ اسفند از ایران خارج شد. سالارالدوله شرارت را ادامه داد تا در پاییز ۱۲۹۲ ش. به کنسول روس در کرمانشاه پناه برد و با وساطت روس به تهران آمد و در مهر ۱۲۹۲ ش. مقرری در حق وی برقرار و روانه اروپا شد (یفرم در یکی از جنگ‌هایی که با محمدعلی میرزا می‌رفت در ۱۹ اردیبهشت ۱۲۹۱ کشته شد.)
ارسال نظر