نکته‌ها و نامه ها
توصیه‌های ماکدونالد به فروغی
ایرج افشار- در میان اوراق سید حسن تقی‌زاده که به لطف خانم عطیه تقی‌زاده دیده‌ام، ورقه‌ای به خط محمد علی فروغی(ذکاء الملک)به دست آمد. این ورقه یادداشتی است از عقاید نمایندگان ایران برای بیان کردن در ملاقاتی که می‌خواسته‌اند در موضوع روابط ایران با ماکدونالد، داشته باشند. در آن اوقات(سپتامبر ۱۹۲۹ که سال ۱۳۰۸ شمسی باشد) فروغی و تقی‌زاده از طرف دولت ایران در ژنو بوده و در جامعه ملل جلسه‌ای داشتند. ماکدونالد هم که به تازگی به واسطه مشکلات کارگری انگلستان به ریاست وزرا نایل شده بود (به علت آنکه خود رهبر حزب کارگر بود) در آنجا شرکت کرده بود.این یادداشت ناظر است به نطقی که ماکدونالد در اصول عقاید دولت کارگری انگلیس در جامعه ملل اظهار کرده و دیدگاه خود را درباره رابطه با ایران مطرح کرده است. متاسفانه کلمه‌هایی چند به علت پاره شدن ورقه ناقص شده، ولی مطلب روشن است که چه بوده است.
«نیات حسنه و احساسات و عقاید نوع‌پرورانه و عدالت‌خواهانه شما و پارتی شما و دولت شما را می‌دانستیم...اظهار کردید ما را بیش از پیش مسرور و مطمئن کرد و مشوق شد که احساسات خودمان را که بر تایید و تکمیل انجام مرام...و توصیه کنیم که در اجرا و پیش بردن این اصول و احساسات نسبت به ایران لااقل لازم است که شما نظر توجه خاص داشته باشید، زیرا که....می‌کنیم این اصول و عقاید در اذهان همشهریان شما یک‌سان عمومیت ندارد و گاهی از اوقات در ضمن عملیات و مذاکرات رسمی یا خصوصی آنها آثاری دیده می‌شود دلیل بر اینکه بعضی از آنها هنوز یک چیزی از ذهنیت قدیم و سابق اروپاییان نسبت به آسیایی‌ها دارند و شاید تصور کنند لازم باشد رفتار و معامله‌ای که با آنها می‌شود باید غیر از آن باشد که با اروپایی‌ها می‌کنند یقین داریم و از بیانات خودتان معلوم بود که این عقیده را ندارید و نیز می‌دانیم که دولت انگلیس مطلقا و به‌خصوص هم مسلک‌های شما استقلال و تمامیت و ترقی و سعادت ایران را می‌خواهید و لازم می‌دانید.
البته تصدیق هم دارید بر اینکه آثاری از ایرانی‌ها در سنوات اخیر ظاهر شد که معلوم کردند هرگاه با آنها مساعدت شود یا لااقل ممانعت نشود قادر هستند بر اینکه مملکت ایران را یک عنصر منظم و امنیت و پیشرفت تمدن و ترقی نمایند.
روحیات ایرانی‌ها هم تغییرات کلی کرده و متوجه به عوالم دیگری شده‌اند. در این صورت انصاف و عدالت منقضی است که به آنها به درستی و به نظر صحیح نگریسته شود و گذشته از اینکه ما در این اظهارات به تکلیف وطن‌پرستی خود رفتار می‌کنیم، مصلحت دولت و ملت انگلیس و حسن روابطی که باید مابین ملتین ما موجود باشد و سابقا هم موجود بوده این اقتضا را دارد که ما شما را متوجه این نکات بکنیم.
یک وقتی بود که ایران در چنگ ظالم گرفتار بوده و به دولت انگلیس به نظر دولت یاور نگاه می‌کرد و دولت انگلیس متاسفانه کاملا نمی‌توانست؛ به طوری که مایل و مقتضی بود دوستی و یاوری خود را به موقع عمل بیاورد. حالا که روزگار تغییر کرده و بسیاری از مواقع مرتفع شده حیف است که انگلیس نیات حسنه خود را کاملا بروز ندهد.
از آنجا که از موافقت شما با این عقاید کاملا مطمئن هستیم وظیفه خود دانستیم که این مطالب را به شما بگوییم و امیدواریم شما به ما اجازه بدهید که از طرف شما پیغام و وعده‌های امیدبخش به دولت ایران بدهیم.
منبع: مجله یغما ۱۳۵۷
ارسال نظر