تعاونی‌ها، انقلاب مرا به روستاها ببرند

عکس :صفی اصفیا، مدیرعامل سازمان برنامه و بودجه

درجلسه شورای اقتصاد در ۱۹ مهرماه ۱۳۴۳، آقایان نخست‌وزیر- وزرای کار- اقتصاد- دارایی- آبادانی و مسکن- مدیرعامل سازمان برنامه- معاون نخست‌وزیر- رییس بانک مرکزی- معاون وزارت دارایی و رییس دفتر بودجه افتخار حضور داشتند. در ابتدا مفاد صورت جلسه قبل و اقداماتی که حسب‌الامر ملوکانه به موقع اجرا گذارده شده بود، توسط دبیر شورا به عرض رسید و سپس موضوعات زیر مطرح گردید:

خانه‌سازی وزارت آبادانی و مسکن

وزیر آبادانی و مسکن به عرض رساندند اجرای برنامه خانه‌سازی این وزارت از محل اعتبارات سازمان برنامه در سراسر کشور پیشرفت سریع داشته است و بر خلاف گذشته که به منظور مبارزه با بیکاری، خانه‌های سازمانی را بیشتر در مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ بنا می‌نموده‌اند، اکنون وزارت آبادانی و مسکن با توجه به تقلیل بیکاری، کارهای خود را در نقاطی که از نظر مسکن در مضیقه هستند، متمرکز نموده و اثرات آن نیز در تغییر وضع این نقاط خاصه شهرهای کوچک و بنادر تا حدودی محسوس بوده است. در مورد منازل ناحیه کن نکته جالب آن است که برای دویست خانه ششصد تقاضا و برای یک‌هزار آپارتمان فقط یکصد و بیست و پنج تقاضا تسلیم گردید که نشان می‌دهد مردم خانه را به آپارتمان ترجیح می‌دهند. خانه‌های کوی کارکنان شرکت واحد اتوبوسرانی در نارمک چهار ماه قبل از مدت مقرر تحویل خواهد شد. این خانه‌ها با اقساط طویل‌المدت به اعضای شرکت مذکور واگذار و از محل وصول اقساط آنها خانه‌های جدید ساخته و تحویل خواهد گردید. برنامه پارک فرح در جلالیه و پارک بی‌سیم پهلوی پیشرفت سریع داشته و در نظر است از سیصد هزار مترمربع زمین متعلق به بانک رهنی در نازی‌آباد نیز برای ایجاد جنگل مصنوعی استفاده شود.

شاه گفت پیشرفت امور خانه‌سازی خوب بوده است. تامین مسکن برای کارمندان دولت به تدریج یکی از مشکلات بزرگ زندگی آنها را مرتفع خواهد ساخت و باید ترتیبی داده شود که خود کارمندان در این امر سهیم و با پرداخت پیش قسط لازم و اقساط ماهانه در مدت ده تا پانزده سال صاحب خانه شوند. بانک سپه اکنون مشغول بررسی ایجاد صندوق‌هایی است که اعضای آن با پرداخت مبلغی از حقوق ماهانه بتوانند وام مسکن با ربح کم دریافت و برای خود خانه بنا کنند. ضمنا در صورتی که افسران ارتش مایل به خرید آپارتمان‌های کن باشند، می‌توان ترتیبی داد که در این مورد اقدام نمایند. برنامه پارک‌سازی و درختکاری باید مورد توجه خاص قرار گیرد.

در شرق تهران به ندرت درخت یا سبزی به چشم می‌خورد. باید از هر قطعه زمین آزاد برای درختکاری استفاده کرد. اگر خوب عمل کنیم در ناحیه‌ای که شرق آن باب همایون، غرب آن باغشاه و شمال آن حسن‌آباد است، می‌توان یک منطقه بسیار جدید زیبا به وجود آورد. خاصه آنکه تعدادی از موسسات دولتی در آنجا ایجاد شده و اگر ترتیبی داده شود که بتوان خانه‌های واقع در این محوطه را خریداری- خراب و تبدیل به پارک نمود، بر زیبایی شهر تهران افزوده خواهد شد. اصولا باید محله‌های جنوب تهران را به مرور تبدیل به پارک و جنگل مصنوعی نمود و مردم را تشویق کرد تدریجا در شمال شهر سکونت گزینند.

نخست‌وزیر به عرض رساندند، انجام این برنامه مستلزم زمان و داشتن اعتبارات کافی است که با دقت کامل اوامر ملوکانه به مرحله اجرا گذارده شود. اگر در شرق تهران قبلا فکر ایجاد پارک و درختکاری را می‌نمودند با صرف هزینه کمتر می‌توانستند زمین‌های مناسبی برای این منظور در نظر گیرند. اکنون هم از هر نقطه آزاد برای غرس درخت و ایجاد پارک استفاده خواهد شد.

شاه گفت: در مورد خانه‌های مربوط به افسران ارتش که تحت نظارت رییس گارد شاهنشاهی ساخته می‌شود، پیش‌بینی می‌کنند که هزینه آنها به نصف بهای معمولی بازار تمام شود. بهتر است وزارت آبادانی و مسکن هم برنامه کار خود را با برنامه خانه‌سازی مذکور تطبیق دهد.

وزیر آبادانی و مسکن به عرض رساندند حد متوسط هزینه

هر یک از خانه‌های سازمانی هر مترمربع در حدود دو هزار و هفتصد ریال برآورد گردیده و اگر خود دولت به طور امانی کار کند، هزینه آن تا بیست درصد هم از این رقم کمتر خواهد شد، ولی اجرای طرح‌های بزرگ برای دولت به طور امانی آسان نیست.

شاه گفت: اگر در این ساختمان‌ها مصالح خوب به کار برده شود، رقم مذکور کاملا منطقی به نظر می‌رسد، ولی به هر حال برنامه‌ کارتان را با برنامه کار ساختمانی ارتش تطبیق دهید که از تجارب یکدیگر استفاده نمایید.

آمار نیروی انسانی

وزیر کار به عرض رساندند، برای نخستین بار در وزارت کار سازمان برآورد نیروی انسانی به وجود آمده و آمار لازم تهیه گردیده، در مورد محصلین ایران در خارج نیز اقداماتی صورت گرفته و به طور کلی می‌توان آنها را به دو دسته تقسیم نمود؛ یک دسته آنهایی که خوب تحصیل نکرده‌اند و لذا از فامیل و بستگانشان خجالت می‌کشند بایران مراجعت نمایند. دسته دیگر آنهایی هستند که خوب تحصیل کرده‌اند، ولی معمولا در محل با شرکت‌های خارجی قرارداد منعقد و همانجا کار می‌کنند.

شاه گفت: موضوع محصلین ایرانی در خارج بحث وسیع‌تری دارد، ولی به هر حال باید وزارت کار با محصلین خوب تماس گرفته و ترتیب مراجعت و اشتغال آنها را بدهد. اصولا وزارت کار وظیفه خطیری بر عهده دارد و باید کاملا برای این منظور مجهز گردد. این وزارت و وزارت فرهنگ باید با یکدیگر همکاری نزدیک داشته باشند و برنامه صحیحی اتخاذ نمایند که با توجه به حوائج کشور افراد مورد نیاز را تربیت کنند. برای بررسی این وضع و تجدیدنظر در برنامه فرهنگ باید کمیته‌هایی از افراد جوان واقعا فعال تحصیلکرده، تشکیل گردد و در صورت لزوم برای این منظور از کارشناسان دول دیگر حداکثر استفاده به عمل آید.

نخست‌وزیر به عرض رساندند برای استفاده صحیح از نیروی انسانی باید احتیاجات آینده را از حالا پیش‌بینی نمود و برای آنها آدم تربیت کرد، فی‌المثل در مورد بخشدارها همین امروز پنجاه نفر لیسانسه که یک دوره تعلیماتی طی نموده‌اند، به نقاط ماموریت خود اعزام گردیدند و تا آخر سال یکصد نفر دیگر هم به همین ترتیب انتخاب و اعزام خواهند شد، ولی کشور جمعا به پانصد بخشدار احتیاج دارد که باید برای این کار تربیت شوند. برای کدخدایان نیز کارت مخصوص صادر و خود آنها از طریق شرکت‌های تعاونی ضمنا عهده‌دار نمایندگی حزب ایران نوین در روستاها خواهند گردید.

شاه گفت: موضوع بخشدارها بسیار مهم است. بخشدار خوب مانع عمل احتمالا بد کدخدایان نیز خواهد شد. بخشدارها و شرکت‌های تعاون روستایی باید جلوی هر نوع خلافکاری را در روستا بگیرند. حزب ایران نوین باید انقلاب عظیم ما را تا قلب روستاها رسوخ و بین طبقات مختلف مردم تعمیم دهد. با تشکیل سپاهیان دانش و بهداشت و اخیرا ترویج و آبادانی نه تنها اثرات عمیقی در سطح ده به وجود خواهد آمد، بلکه موضوع بیکاری جوانان با سواد نیز تدریجا مرتفع خواهد شد.

بودجه ۱۳۴۴

نخست‌وزیر به عرض رساندند رییس و اعضای دفتر بودجه در ظرف شش‌ماه گذشته بسیار خوب کار کرده‌اند.

انتقال امور بودجه از وزارت دارایی به سازمان برنامه- تهیه دو بودجه در ظرف مدت شش ماه و تهیه دستورالعمل چگونگی تنظیم بودجه سال آینده همه با حداکثر سرعت انجام گردیده و جا دارد این افتخار نصیب رییس دفتر بودجه شود که در حضور مبارک از ایشان تمجید گردد. رییس دفتر بودجه گزارش طرز تنظیم بودجه سال ۱۳۴۴ را بشرفعرض همایونی رساندند.

شاه گفت: چند روز دیگر در ستاد بزرگ کنفرانسی درباره روشی که در این مورد در ارتش اتخاذ شده تشکیل می‌گردد. نخست‌وزیر و وزرای مربوطه و رییس دفتر بودجه در آن شرکت نمایند. اصولا رویه‌هایی که در ارتش ایران اتخاذ شده بسیار جدید است و گویا فقط در چهار ارتش دیگر دنیا هم مورد عمل قرار گرفته. در ارتش یک برنامه پنج ساله تنظیم گردیده و رعایت حداکثر صرفه‌جویی در تمام کارها به عمل می‌آید و از نامه‌نگاری‌های بی‌جهت و زائد خودداری می‌شود، اگر دستگاه‌های اداری هم برنامه پنج ساله‌‌ای برای خود تنظیم نمایند، خواهند توانست بسیاری از مشکلات را قبلا پیش‌بینی و تا حدودی مرتفع کنند.

موضوع صرفه‌جویی نسبت به هر قلم دربادی امر کوچک به نظر می‌رسد، ولی مجموع آنها قلم بزرگی را تشکیل می‌دهد.

نکته دیگر آنکه تمرکز کارها در تهران تا این حد جایز نیست و قسمتی از امور باید در استان‌ها انجام و برای این منظور دفاتر فنی آنها تقویت شود.

با توجه به اضافه درآمدی که از طریق وصول مالیات‌های جدید عاید خواهد گردید باید بتوان قسمتی از درآمدها را برای ترمیم حقوق کادر کشوری و لشگری تخصیص داده و قسمت اعظم آن را به مصرف اجرای برنامه‌های عمرانی کشور و حصول حداکثر رشد اقتصادی رسانید.

وزیر دارایی به عرض رساندند طبق برآوردی که شده در سال آینده و سال‌های بعد درآمد ایران از محل نفت افزایش محسوسی خواهد داشت و در سال ۱۳۴۵ مجموعا به ۶۴۰میلیون دلار بالغ خواهد گردید. امید است مبالغ قابل توجهی هم از محل پذیره نفت در مورد قراردادهای مربوط به بخش یک به دست آید. گزارش مقدماتی مربوط به افزایش مالیات‌ها آماده است و گزارش نهایی جلسه بعد بشرفعرض همایونی خواهد رسید. شاه گفت: طبق پیش‌بینی شرکت نفت لااقل دویست میلیون دلار از محل پذیره نفت به دست خواهد آمد که قسمتی از آن باید به بانک کشاورزی قسمتی به سازمان برنامه و بقیه به برنامه‌های شرکت نفت تخصیص داده شود. با اجرای قانون جدید استخدام و ترمیم حقوق کارمندان دولت و افراد ارتش هزینه‌های اداری افزایش خواهد یافت. از این گذشته غالب وزارتخانه‌ها مخصوصا فرهنگ- کار- بهداری و اطلاعات همه احتیاج به وجوه اضافی دارند، لذا نباید منتظر قانون جدید مالیات بر درآمد شد. باید آنچه میسر است زودتر وصول نمود که هم به بودجه سال‌جاری و هم به نیازمندی‌های سال آینده کمک شود.

نخست‌وزیر به عرض رساندند حسب‌الامر مبارک ملوکانه کلیه توجه دولت علاوه بر تقویت نیروی دفاعی کشور باید معطوف به اجرای صحیح و سریع برنامه‌های عمرانی گردد و این امر مستلزم یک هماهنگی کامل در اتخاذ سیاست صرفه‌جویی و تامین حداکثر درآمدهای مملکت و تجهیز امکانات نیروی انسانی با توجه به تحولات عمیق اقتصادی و اجتماعی اخیر که به ابتکار شاهنشاه صورت گرفته است می‌باشد. در اوایل تشکیل دولت به علت رکود اقتصادی ضرورت داشت که برنامه رونق اقتصادی که یک برنامه موقتی است به مرحله اجرا درآید و سرمایه‌گذاری‌های دولت در کارهای عمرانی و تامین مسکن و سایر اموری که نتیجه آن فورا محسوس گردد به عمل آید. با اتخاذ روش صحیح سیاست بازرگانی خارجی و توجه به سیاست پولی و اعتباری دوره رکود جای خود را به رونق داده. امروز ما دوره رکود را پشت سر گذاشته و باید دوره رونق را با اصول صحیحی ادامه دهیم که منجر به مشکلات اقتصادی جدید نشده و محتاج به اتخاذ تصمیمات حاد که عملا مشکلات دوره رکود گذشته را تکرار کند نگردیم. با توجه به پیش‌بینی افزایش درآمد نفت و بهبود دستگاه وصول مالیات‌های جدید و اتخاذ یک سیاست صرفه‌جویی کامل باید در نحوه فکر مردم تغییرات اساسی داده شود و ملت را برای اجرای برنامه‌های وسیع تجهیز نمود. این امر تنها مربوط به دستگاه‌های دولتی نیست و علاوه بر یک انضباط کامل در دستگاه اداری رسیدن به این هدف مستلزم راهنمایی و ارشاد مردم و توجه به مسائل اجتماعی و سطح اشتغال در مملکت و عوامل مختلف دیگر می‌باشد. با توجه به اینکه شاه شخصا در شورای اقتصاد به جزئیات امور که قبلا به وسیله مسوولان هر امر مورد مطالعه دقیق قرار گرفته توجه خاص مبذول می‌فرمایند، بیم هر گونه مشکلات اقتصادی در آینده مرتفع می‌شود و کلیه سیاست‌های مالی- پولی- اعتباری- بازرگانی خارجی- سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی تحت‌کنترل منظم قرار داشته و هر گونه تغییر و تحولی در آن با توجه به وضع اقتصادی روز انجام خواهد گردید. در ابتدای امر اتخاذ تصمیمات حاد با توجه به لزوم تجهیز و تقویت فعالیت‌های خصوصی و به حرکت انداختن سرمایه‌های راکد به مصلحت و مقتضی بود این امر به بعد از عملی شدن سیاست رونق اقتصادی موکول می‌گردید. در این فاصله مطالعات زیادی به عمل آمده و گزارش اقتصادی امر در جلسه آینده تقدیم خواهد شد و همچنین اصول تنظیم قانون مالیات بر درآمد جدید و وضع مالیات‌های غیرمستقیم که بتواند درآمدهای کافی برای اجرای برنامه‌های عمرانی و رفع نیازمندی‌های بودجه عمومی تامین نماید بشرفعرض خواهد رسید.

شاه گفت: نظریات نخست‌وزیر صحیح است. گزارش‌هایی که اشاره شد در شورای اسفند مطرح نمایید.

جلسه مدت دو ساعت ادامه داشت و در ساعت شش و نیم بعدازظهر پایان یافت.