کلیات لایحه برنامه اول چگونه تصویب شد - ۱
گزارش عبدالعلی‌زاده از کلیات برنامه
سال ۱۳۶۷ به ویژه پس از پایان جنگ عراق علیه ایران، را می‌توان از مقاطع سرنوشت ساز ۳دهه گذشته دانست. در فاصله پاییز تا زمستان ۱۳۶۷، رویدادهای قابل تاملی در عرصه تصمیم‌گیری‌های کلان سیاسی و اقتصادی رخ داد که آثار آن هنوز بر زندگی و کسب و کار شهروندان ایرانی باقی مانده است. یکی از تصمیم‌های بزرگ در مهرماه ۱۳۶۷، ارائه گزارش کمیسیون برنامه و بودجه مجلس سوم از «شور اول درباره لایحه برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است» که به بحث‌های پرشوری در مجلس منجر شد. این گزارش روز سه‌شنبه ۱۶ مهرماه ۱۳۶۷ و درجلسه سی‌و هفتم دوره سوم مجلس ارائه شد. در آن روز آقای هاشمی رفسنجانی هنوز رییس مجلس و آقای موسوی نخست وزیر بودند. با توجه به اهمیت تاریخی بحث‌های مربوط به این گزارش، بخش‌های مهم گزارش و همچنین سخنان موافقان و مخالفان را در چند بخش به نقل از مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی برای افزایش اطلاعات علاقه‌مندان به تاریخ اقتصاد سیاسی ایران درج می‌کنیم.
تاریخچه برنامه توسعه
علی عبدالعلی‌زاده که در دور سوم مجلس از ارومیه برای مجلس شورای اسلامی انتخاب شده بود، مخبر کمیسیون برنامه و بودجه بود. رییس این کمیسیون در مهرماه ۱۳۶۷، مرتضی الویری بود. گزارش کمیسیون توسط عبدالعلی‌زاده قرائت شد. وی در این گزارش چنین خواند:
«... نمایندگان محترم به طوری که استحضار دارند برنامه ۵ ساله از مهمترین لایحه‌هایی است که (از بدو تشکیل جمهوری اسلامی ایران و روی کارآمدن دولت جمهوری اسلامی ایران مطرح بوده و از سال ۱۳۶۰حالت جدی گرفته و دولت وقت زیادی را به همراه نیروهای بسیار فراوانی صرف تهیه لایحه برنامه ۵ ساله کرده است. در تاریخ ۲۲/۵/۱۳۶۲، لایحه برنامه اول توسعه به مجلس دوره اول تقدیم شد. با توجه به اینکه در آن زمان فرصت کافی برای بررسی نبود، مجلس نتوانست لایحه را تصویب کند. با توجه به اهمیت موضوع بار دیگر در ۴/۴/۱۳۶۳ و پس از تشکیل مجلس دوم، دولت تقاضای رسیدگی به برنامه را نمود. در مجلس دوم کمیسیون خاصی به منظور بررسی برنامه تشکیل شد. این کمیسیون پس از ۳۵ جلسه توانست برنامه را برای شور اول تقدیم مجلس کند که در تاریخ ۱۴/۹/۱۳۶۴ این برنامه تقدیم مجلس شد و به تصویب رسید. بعد از تصویب شور اول برنامه توسط مجلس به لحاظ مسائلی که در آن موقع کشور ما با آن دست به گریبان بود لایحه در شور اول فاقد اهداف کمی بود و صرفا کلیات و اهداف کلی آن بیان شده بود که برای شور دوم باید اهداف کمی هم به آن اضافه می‌شد. متاسفانه مجلس دوم به رغم تلاشی که کمیسیون ویژه به خرج داد نتوانست به این توفیق دست یابد و در مجلس سوم بود که دولت مجددا در ۲۶/۳/۱۳۶۷ تقاضای بررسی برنامه را کرد. هیات رییسه مجلس به لحاظ مشکلاتی که در صورت تشکیل کمیسیون خاص پیش می‌آمد این کار را به کمیسیون برنامه و بودجه ارجاع داد. این کمیسیون ۳۰ جلسه برگزار کرد که در آن جلسه‌ها کارشناسان و نمایندگان دولت مخصوصا نمایندگان وزارت برنامه و بودجه نیز حضور داشتند، این مساله را بررسی کرد و با توجه به وضعیت تازه‌ای که برای کشور پدیدار شده است، برنامه را تدوین و تصویب کردند.
برنامه‌محتوایی
عبدالعلی‌زاده، مخبر کمیسیون برنامه و بودجه پس از یادآوری سابقه تدوین برنامه اول درباره کیفیت و اهداف و فصل‌های آن چنین توضیح داد: «... برنامه‌ای که الان خدمت برادران تقدیم شده است، برنامه‌ای است که می‌شود اسم آن را به لحاظ محتوایی که دارد به نام برنامه تجهیز و بازسازی جمهوری اسلامی نام گذاشت.
آن‌طوری‌که برنامه مصوب مجلس دوره دوم هم تحت عنوان تجهیز و آمادگی برای شروع بازسازی آن موقع مطرح می‌شد نامگذاری کرده بود. برنامه شامل دو بخش است؛ بخش اول اهداف و خط مشی کلی و بلند مدت جمهوری اسلامی ایران است. این بخش شامل سه فصل می‌شود: فصل اول، اهداف، فصل دوم خط مشی است و فصل سوم مراحل توسعه. سعی شده است که شعارهای مقدسی که ما در انقلابمان داشتیم و آرمان‌های بلندمدتی که در قانون اساسی و فرمایشات گهربار حضرت امام بارها برای نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران پیش‌بینی شده است، لحاظ و قید شود.
در بخش دوم که شامل اهداف و خط مشی مراحل توسعه است و این بخش هم سه فصل است که در فصل اول قید گردیده به عنوان اهداف نهایی ایران سعی شده است به هفت هدف برسیم.
در این فصل قید شده که امکانات مملکت اجازه می‌دهد که در جهت این برنامه قدم‌هایی را برداریم، این بخش بعد از این هفت هدف در فصل دوم استراتژی رسیدن به آنها را آورده که شامل ۳۳ راه و ۳۳ خط‌مشی است که در صورت عمل به آنها می‌شود به سوی هدف نهایی که ذکر شده قدم برداشت... این برنامه اگر هم نقطه ضعف‌هایی داشته باشد یا هر چیزی که مجلس تصویب کند نوری است برای روشن شدن آینده نظام و نوری خواهد بود که راهی را که باید دولت و قوه مجریه بر‌دارد روشن کند... ما از مطبوعات کشور انتظار داریم که قلم‌ها را به حرکت در بیاورند و این برنامه را نقد کنند.
موافقان و مخالفان
پس از پایان سخنان مخبر کمیسیون برنامه و بودجه، بحث درباره ماهیت برنامه آغاز شد. اما پیش از آن برخی مجادله‌ها درباره اینکه این لایحه چگونه باید بررسی شود صورت پذیرفت. یادآور می‌شویم که در این موقع ریاست مجلس در اختیار مهدی کروبی، نایب‌رییس مجلس بود. پس از بحث‌های زیاد سرانجام بنی‌هاشمی به عنوان اولین مخالف برنامه صحبت کرد. بنی‌هاشمی پس از بیان یک مقدمه بسیار کوتاه یادآور شد: «بحث‌ها و جلسه‌هایی که در دوره‌های اول و دوم مجلس برگزار شده و در دوره فعلی هم توسط کمیسیون برنامه و بودجه پیگیری و بررسی شده نشان می‌دهد که با مساله بسیار مهمی مواجه هستیم... از نمایندگان محترم درخواست می‌کنم متن لایحه را نگاه کنند تا عرایض من مشخص شود... برنامه‌ای که ما تهیه می‌کنیم باید چند ویژگی داشته باشد و در چهار محور خلاصه شود.
ارسال نظر