انگلستان، پیشگام صنعتی شدن

انقلاب صنعتی که از انگلستان شروع شد و به سرعت آلمان و‌ آمریکا و پس از آن فرانسه را در بر گرفت، زندگی مادی انسان را با تغییرات گوناگون و بنیادین مواجه کرد. پیامدهای انقلاب صنعتی را می‌توان در تولید انبوه، تمایل به کسب بازارهای تازه و در هم آمیزی اقتصاد جهان دانست. درباره انقلاب صنعتی که چگونه شروع شد، چه عواملی در ایجاد و تسریع آن دخالت داشتند، صدها کتاب نوشته شده است. دکتر علی رشیدی اقتصاددان قدیمی و از اعضای فعال اتاق بازرگانی تهران و از اعضای بانفوذ و قدیمی انجمن اقتصاددانان ایرانی نیز در همین باره با عنوان «نظام سرمایه‌داری و انقلاب صنعتی اروپا» نوشته است که در سال ۱۳۸۵ و با همت انجمن مدیران صنایع منتشر شده است.

کتاب «نظام سرمایه‌داری و انقلاب صنعتی اروپا» دارای ۱۰فصل و ۳ضمیمه است. هیات مدیره انجمن مدیران صنایع در مقدمه کتاب نوشته است: «جنگ‌های صلیبی که از قرن یازدهم میلادی شروع شد، بزرگ‌ترین عامل رشد تقاضا برای کالاها بود که به ثروتمند شدن طبقه سوداگر منجر شد. در این دوران ۵۰۰ ساله طبقه سوداگر کارآفرین از درون تقویت شد و در مقابل دشمنان ایستادگی کرد و این همه به دلیل درک منافع مشترک رخ داد.»

«آغاز نظام سرمایه‌داری»، «تشکل‌های سوداگران- اتحادیه تجار»، «روندهای کلی و درازمدت»، «مقدمات انقلاب صنعتی»، «انقلاب صنعتی، پیشگامان انگلستان»، «تکامل سرمایه‌داری در فرانسه»، «توسعه صنعتی آلمان در قرن نوزدهم»، «دومین انقلاب صنعتی و پیامدهای آن»، «رشد نیروی کار سازمان‌یافته در اروپا» و «نظام سرمایه‌داری و انقلاب صنعتی در اروپا» عناوین ۱۰ فصل این کتاب هستند.

در فصل آخر کتاب می‌خوانیم: «از اواخر قرون وسطی پیدایش طبقه سوداگر باتجربه با خصایص و دیدگاه‌های مدرن که به دنبال افزایش سود و بهبود ثروت و قدرت خود بود، عامل آغازکننده استقرار نظام سرمایه‌داری و هدایت‌کننده منابع به سوی سرمایه‌گذاری‌های تولیدی بوده است.

در ضمیمه اول این کتاب جدولی با عنوان «سطح صنعتی شدن سرانه کشورها در سال‌های ۱۷۵۰ تا ۱۹۱۳» تهیه شده است.

این جدول که در آن بالاترین امتیاز ۱۰۰ در نظر گرفته شده است، نشان می‌دهد سطح صنعتی شدن سرانه در انگلستان در سال ۱۷۵۰ میلادی ۱۰ بوده است. در آن سال امتیاز بلژیک ۹، ایالات متحده آمریکا ۴، فرانسه ۹، آلمان ۸، ایتالیا ۸ و روسیه ۶امتیاز کسب کرده‌اند. سطح صنعتی شدن سرانه انگلستان در سال ۱۹۱۳ به ۱۱۵، بلژیک ۸۸، ایالات متحده آمریکا ۱۲۶، فرانسه ۵۹، آلمان ۸۵، ایتالیا ۲۶ و روسیه ۲۰ است.