انقلابی مدرن

دو انقلاب ایران با عنوان فرعی مدرنیته، جامعه مدنی، مبارزه طبقاتی»، نوشته دکتر مسعود کمالی، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه‌های سوئد، یکی از چندین کتابی است که در دهه اخیر برای تبیین انقلاب اسلامی ایران نوشته شده است. این کتاب ابتدا به وسیله انتشارات گیت در انگلستان منتشر شده و سپس در سال ۱۳۸۱ در ایران توسط انتشارات «نشر دیگر» منتشر شد. نویسنده در پیشگفتار می‌نویسد: «نه انقلاب اسلامی ایران انقلابی به تمام معنی ملی بود و نه حتی انقلاب مشروطیت تحولی خاص ایرانی و پدیده‌ای به غایت ایرانی بود... انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی، انقلاب‌هایی مدرن بودند که در چارچوب مدرنیزاسیون جامعه ایرانی و در بستر جهانی تحولات مدرن به وقوع پیوست.»

«مدرنیته، جهانی شدن و تئوری اجتماعی» ، «دو انقلاب ایران»، «ایران در آستانه انقلاب اسلامی» و «پس گفتار تئوریک جامعه مدنی در جوامع اسلامی» سرفصل‌های کتاب «دو انقلاب ایران» هستند. نویسنده کتاب در فصل ایران در آستانه انقلاب اسلامی سعی می‌کند وضعیت «گروه‌های عمده اقتصادی - اجتماعی جامعه ایران را با تاکید بر آرایش طبقاتی، خواسته‌ها، مبارزات و آنچه برای وقوع انقلاب اهمیت دارد بررسی کند. به اعتقاد کمالی در آستانه انقلاب اسلامی صاحبان شرکت‌های کشت و صنعت، صاحبان صنایع مدرن و سران دولتی و ارتش و تجار و صراف‌های بازاری طبقات بالا در جامعه روستایی، شهری مدرن و شهری سنتی بوده‌اند.

او اعتقاد دارد «کارکنان شرکت‌های کشت‌وصنعت و تعاونی‌های روستایی» و «کشاورزان» طبقات پایین روستایی مدرن و روستایی سنتی بوده‌اند. طبقه متوسط شهری (مدرن) به نظر نویسنده در آستانه انقلاب اسلامی شامل بوروکرات‌ها، کارمندان بانک‌ها، معلمین، استادان دانشگاه‌ها و کارمندان بخش خدمات می‌شدند. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «مدرن‌سازی خودکامه نه تنها نتایج دلخواه رژیم را حاصل نکرد، بلکه به انقلاب اسلامی ۱۹۷۹-۱۹۷۷ انجامید که تومار رژیم شاهنشاهی را برای همیشه درهم پیچید.

انقلابی که با وجود رهبری مذهبی آن‌قدر مدرن بود که انقلاب کبیر ۱۷۸۹فرانسه و انقلاب اکتبر ۱۹۱۷روسیه. انقلاب اسلامی توسط منتقدان برچسب‌های گوناگونی مثل سنتی، بنیادگرا، و مذهبی خورده است. «فرآیند انقلاب اسلامی» فصلی از کتاب است که در آن آمده «انقلاب اسلامی با شدت گرفتنش برخورد و رویارویی حاشیه‌نشینان خارج از محدوده شهری با پلیس و ماموران شهرداری در سال ۱۳۵۶ آغاز شد که این مرحله را می‌توان مرحله سرکوب انقلاب نام گذاشت. سال دوم را می‌توان سال سازش نامید...