چهره
پیشتاز مدیریت مدرن صنعتی
ژوزف شومپیتر اقتصاددان و پدر معنوی کارآفرینی جهان در تحقیقات خود نشان داده است که سطوح بالای زندگی دنیای غرب مدیون شرکت‌های عظیمی چون IBM، ATT، GE، GM، RCA..... است تا شرکت‌های کوچک و بودجه‌های تحقیقاتی این قبیل شرکت‌ها که دنیای غرب را دگرگون می‌کند. او اثبات کرده است که بهره‌ای که اینان به جامعه می‌رسانند بسیار بیشتر از سودی است که خود از آن حاصل می‌کنند. در ایران، اما بنا به ساختار اقتصاد دولتی ظهور این نوع کارآفرینان همواره بنا به توزیع نابرابر قدرت و عدم امکان فرصت‌های سرمایه‌گذاری و آشفتگی در سامانه اقتصاد دست کم در نوسان بوده است. به همین جهت بنا به مستندات تاریخی عمده‌ترین کارآفرینان ایران در دهه ۴۰ و اندکی در دهه ۵۰ به اوج سرمایه و تولید دست یافته و از این حیث جامعه ایران تنها اثری که از این مردان بزرگ در حافظه خود ثبت کرده مربوط به این دوره است.
رحیم متقی ایروانی بی‌تردید یکی از این مردان بزرگ اقتصاد ایران است که نامش در تاریخ کارآفرینان ایرانی به نیکی یاد شده است. آخرین بار هفت ماه پیش از آنکه دار فانی را وداع گوید، در نامه‌ای به علی سعید لو، معاون اجرایی رییس‌جمهور یادآور شد که با بازپس گیری مجموعه زنجیره‌ای کفش ملی می‌تواند بیش از ۰۰۰/۱۰ شغل تولید کند. دکتر علی‌اصغر سعیدی استاد جامعه‌‌شناسی دانشگاه تهران و فریدون شیرین کام محقق و پژوهشگر تاریخ اقتصاد ایران در این مقاله به زندگی و سرنوشت این انتروپرونر (کارآفرین نوآور) اقتصادی اشارات بدیعی کرده‌اند که پاره‌ای از آن تا به امروز از دید کارشناسان تاریخ اقتصاد ایران مغفول مانده است.
استفاده از تجربه بزرگان در طول زندگی یکی از شیوه‌های جدید در امر آموزش به ویژه آموزش نیروی کار در عصر جهانی شدن اقتصاد و دانش محوری است. در شرایط کشور ما که نیاز به کارآفرینی برای به حرکت درآوردن نیروی کار جوان روزبه‌روز بیشتر احساس می‌شود تکیه بر پیشگامان تحول اقتصادی در بخش خصوصی که تجربه بومی کردن دانش‌های روز را داشته‌اند از جمله امور مهم محسوب می‌شود. هدف این نوشته بررسی زندگی یکی از پیشگامان تاریخ اقتصادی ایران است. رحیم متقی ایروانی از پیشتازان و بنیانگذاران صنعت مدرن کفش در ایران بود. او از سال ۱۳۳۶ تا ۱۳۵۷ شمسی بیش از ۵۲ شرکت در صنعت کفش و چرم و بیش از ۳۰۰ فروشگاه زنجیره‌ای کفش ملی در سطح ایران تاسیس کرد. رحیم ایروانی در خانواده‌ای تاجر پیشه در شیراز به دنیا آمد. چند نسل پیشینان او همگی از تجار بزرگ شیراز و یک نفر از ملک التجارهای شیراز بودند. پدر بزرگ او اولین تاجری بود که تعدادی پمپ دستی به شیراز آورد و همین امر باعث شد مردم چاه‌های بیشتری حفر نمایند. ایروانی با تمام سختی زندگی شم و بینش اقتصادی را از ۶ سالگی با کار در تجارتخانه پدر و پدربزرگش با کارهای مختلف و جز به‌دست آورد. ایروانی در سال ۱۳۱۳ هـ.ش پس از اتمام دوره دبستان برای یادگیری زبان انگلیسی به کالج ستیوارت اصفهان رفت که تحت اداره هیات مرسلین کلیسایی انگلستان قرار داشت. سه سال در مدرسه شبانه روزی آنجا بود. این دوره نقش تعیین‌کننده‌ای در شیوه کار ایروانی گذاشت.
او سخت کوشی، انضباط و نحوه رفتار با انسان‌ها و نیروی کار را از شیوه‌های آموزش این مدارس که مبتنی‌بر شیوه مدارس عمومی انگلستان بود، آموخت. مطالعه شیوه هدایت این مدارس نشان می‌دهد که آنها سعی می‌کردند که ضمن برقراری انضباط کامل در مدارس قواعد و احترام به قانون را از طریق انجام بازی‌های مختلف در مدارس آموزش دهند. ایروانی در سال ۱۳۲۱ در رشته حقوق دانشگاه تهران پذیرفته شد. در دوران دانشجویی ضمن تحصیل به کارهای مختلفی مشغول شد.
او در دانشگاه با انتشار نشریه آیین دانشجویان با کمک دوست خود عباس اردوبادی در حقیقت یک فعال دانشجویی محسوب می‌شد که نظرات دانشجویان را منعکس می‌کرد. این نظریات عمدتا ملی گرایانه بود. پس از پایان تحصیل در سال ۱۳۲۴ به آبادان رفت و شش ماه بعد به استخدام دادگستری درآمد. پس از آن پروانه وکالت گرفت و پنج ماه به کار وکالت پرداخت. در همین زمان چند ماه در بانک شاهی ایران کار کرد. این تجربه کوتاه مدت خدمت در بانک به همراه شم اقتصادی او که ناشی از کار در خانواده‌ای تاجر پیشه بود باعث شد که در همه فعالیت‌های اقتصادیش بر نقش حسابداری تاکید کند. او پس از تحصیل و چندین کار مختلف از جمله تاسیس کارخانه برق فسا، ساخت پاساژ استاندارد در شیراز و تجارت کفش و کالاهای دیگر، سرانجام واردات کفش را با صنعت کفش جایگزین کرد و بزرگ‌ترین صنعت کفش و چرم در ایران و خاورمیانه را در طی دو دهه شکل داد. او که نماینده فروش شرکت معروف
کفش سازی باتا در ایران بود و کفش‌های لاستیکی از اروپای شرقی وارد می‌کرد، نخست پاساژی در خیابان خیام ساخت و پس از چند سال واردات کفش‌های گالش از چک و اسلواکی با خرید دو دستگاه ماشین تزریق مواد لاستیکی، نخستین تولید کفش را آغاز کرد. در سال‌های ۱۳۳۴- ۱۳۳۳ زمینی در اطراف مهرآباد خرید و فعالیتش را در آغاز به آنجا و سپس به پارک صنعتی اسماعیل آباد کیلومتر ۱۵ جاده کرج منتقل نمود. ایروانی با تجربه کالج ستیوارت در اصفهان و بانک شاهی ترکیبی از نظم‌پذیری و دقت محاسبه‌گری در حسابداری را به هم آمیخت که با تکیه بر قواعد و قانون در کار در تمام فعالیت‌هایش منعکس شد و نمونه خوبی از یک کارآفرین ایرانی را پدید آورد. رحیم ایروانی از سال ۱۳۲۵ تا ۱۳۵۷ در کار تجارت و صنعت بود.
او اولین شرکت خود را با نام شرکت سهامی باتا در تیر ماه ۱۳۳۰ به منظور صادرات و واردات کفش در سبزه میدان تهران و آخرین شرکت را به نام چرم خسروی نو در سال ۱۳۵۶ به منظور دباغی و چرمسازی به ثبت رساند. وی علاوه‌بر فعالیت اقتصادی در همین زمان به یک کار بزرگ اجتماعی دست زد که تا آن زمان در تاریخ ایران سابقه نداشت و نمونه انجام مسوولیت اجتماعی کارآفرین در جامعه محسوب می‌شد.
ادامه دارد
ارسال نظر