تاریخ مناطق آزاد
هامبورگ، نخستین منطقه آزاد جهان
یکی از مهم‌ترین اقداماتی که بعد از اتمام جنگ جهانی دوم در تعدادی از کشورها برای توسعه صادرات و کمک به آزادسازی اقتصادی انجام گرفت، ایجاد مناطق آزاد بود. در همین راستا باید گفت شکل‌گیری بنادر یا مناطق آزاد ریشه‌ای تاریخی دارد. تاریخچه چگونگی و نحوه پیدایش مناطق آزاد تجاری و تطور این مناطق و شکل‌گیری انواع گوناگون آن می‌تواند چشم‌انداز واقع گرایانه‌تری در این زمینه به دست دهد. گذشته بنادر آزاد مبین آن است که حفظ امنیت بازرگانی بین‌المللی و جلوگیری از هجوم دیگران هدف اولیه ایجاد این بنادر بوده است و به همین دلیل این گونه بنادر با دیوارهای دفاعی محصور می‌شده‌اند. بنادر «پالیس» و «پیرائوس» نمونه این‌گونه بنادر آزاد در یونان بودند. علاوه بر این، نیل به افزایش داد و ستد را در بنادر آزاد رومی‌ها در جزیره «دلاس» در دریای اژه می‌توان دید.
افزایش تجارت بین مصر، یونان، سوریه، شمال آفریقا، آسیا و روم، بدون دریافت حقوق و عوارض گمرکی، هدف عمده ایجاد بنادر آزاد فوق بود. در راستای همین هدف و موفقیت نسبی بنادر فوق، بنادر دیگری مانند «جنوا»، «ونیز» و «جبل الطارق» ایجاد شدند. تراکم سرمایه در نظام تجاری آن روز در زمره اهداف بنادر آزاد قرار می‌گرفت.
در فاصله سده‌های ۱۲ تا ۱۷ میلادی شهرها و ایالات کوچک و متعددی در اروپا به وجود آمدند که هر یک در راه تولید و تجارت جهانی با اخذ مالیات و وضع مقررات، محدودیت‌هایی را ایجاد می‌کردند. اعمال سیاست‌های محدود کننده در این شهرها و ایالات منجر به افت تقاضا و از رونق افتادن تجارت شد. در مقابل، شهرها وایالات دیگری بودند که سیاست تجارت آزاد را در مورد تعداد محدودی از کالاها اعمال می‌کردند.
به کارگیری چنین سیاستی موجب شد این کالاها از رونق خاصی بهره‌مند شوند و تولیدکنندگان و تجار درگیر در مبادلات آن کالاها، از وضع بهتری برخوردار شوند.
مشاهده چنین موفقیتی در تجارت کالا، ظهور مکتب فکری جدیدی را که بعدها مکتب سوداگری نام گرفت، موجب گردید. لذا در قرون ۱۷ و ۱۸، مکتب سوداگری پندارهای گذشته را در هم ریخت و تقریبا کلیه ملت‌های سوداگر برای افزایش قدرت خویش، تشویق صدور کالا در مقابل ورود طلا را هدف قرار دادند.
اما در راستای این هدف، ملت‌های سوداگر دیوارهای عظیم گمرکی را نیز برای حمایت از بازرگانان و تولیدکنندگان خود برافراشتند. تضادی که بین گسترش و محدودیت تجارت به وجود آمد، حتی امروزه نیز در تجارت بین‌الملل حاکم است.
برای غلبه بر این تضاد، بعضی از ملت‌ها برای افزایش منافع خود دست به ایجاد بنادر آزاد زدند. کشور ایتالیا (روم قدیم) در این زمینه پیشگام شد و بندر لگهورن را در سال ۱۵۴۷ میلادی به صورت بندر آزاد در آورد. در همین دوران بنادر دیگری در اروپا به حالت آزاد درآمدند که از میان آنها می‌توان مارسی، بایون، دانکرک، برمن و هامبورگ را نام برد.
اولین بندر آزاد تجاری که اهداف تاسیس آن تا حدود زیادی با اهداف مناطق آزاد در مفهوم امروزی تطابق دارد، بندر هامبورگ است که در سال ۱۸۸۸ ایجاد شد. هدف از تاسیس این بندر آزاد، ورود محصولات صنعتی ذکر شد مشروط بر آنکه این تولیدات از رقابت با صنایع داخل کشور دوری کند. به‌این سان، روند حرکت این بندر در جهت صادرات مستمر سیاست‌گذاری شد و صنعتی شدن، لازمه گسترش آن به شمار آمد.
موفقیت چشمگیر بندر هامبورگ موجب ایجاد بنادر آزاد دیگری به خصوص در اروپا شد. در ادبیات مناطق آزاد تجاری بعد از جنگ جهانی دوم، منطقه آزاد «شانون» در ایرلند که در سال ۱۹۵۹ برپا گردید، به عنوان اولین منطقه آزاد به مفهوم جدید آن شناخته می‌شود و به همین دلیل در غالب نوشته‌های بعد از دهه ۱۹۷۰ مبدا، ایجاد مناطق آزاد را این بندر می‌دانند؛ چرا که در ایجاد این منطقه، شاید برای اولین بار جذب سرمایه‌های خارجی، انتقال تکنولوژی و ایجاد اشتغال که ازاهداف مهم تاسیس مناطق آزاد در کشورهای در حال توسعه است، ملحوظ شده بود.
منبع: پایگاه اینترنتی منطقه آزاد دوغارون
ارسال نظر