شروع ساخت راه‌آهن در ایران

ساخت راه‌آهن توسط کارگران

ساخت راه‌آهن به عنوان یکی ازمبانی پیشرفت و ترقی از اهمیت بسیاری برخوردار است. در ایران اوایل قرن بیستم،‌ روس و آلمان به دلایلی بر ساخت راه‌آهن در این ایران تاکید داشتند. آنچه می‌خوانید جمع‌بندی مذاکرات این دو دولت در آلمان است که در روزنامه اطلاعات فروردین ماه ۱۳۱۱ به چاپ رسیده است. در چهارم نوامبر ۱۹۱۰ در ساعت ۱۰ صبح امپراتور روس که برای ملاقات قیصر آلمان به این کشور سفر کرده بود، وارد شهر پتسدام شد. وزیر امور خارجه آلمان، کیدرلن در دهم نوامبر تلگراف ذیل را به وزیر مختار آلمان در پطرزبورگ مخابره و از مفاد آن می‌توان متوجه نکاتی شده و فهمید که این ملاقات برای طرفین بی نتیجه نبوده است: «اعلیحضرتین از ملاقات هم کاملا راضی و مخصوصا اعلیحضرت قیصر بی‌نهایت خوشوقت بودند که تزار با نهایت سادگی داخل قضایای سیاسی شده و نظریات خود را بدون غل و غش اظهار کرده است اعلیحضرت قیصر امیدوار شدند که روابط روس و آلمان در آتیه به نحو رضایت بخشی ادامه داشته و بعدا دولتین می‌توانند نظریات خود را به وضوح اظهار و به همدیگر اعتماد داشته باشند.» در همین ملاقات موضوع «درهای باز تجارت» ایران مطرح و مذاکراتی راجع به ساختمان راه آهن به بغداد به عمل آمد که در ۱۹ اوت ۱۹۱۱ نتیجه آن گرفته شده و قراردادی بین روس و آلمان منعقد شد.شرایط قرارداد ذیل در ۲۷ ژوئیه ۱۹۱۱ از طرف آلمان‌ها پیشنهاد و روس‌ها آن را در ۱۵ اوت تصویب کردند. مقدمه: دولتین روس و آلمان از لحاظ اصول مساوات تجارتی کلیه دول در ایران با مراعات اینکه دولت روسیه در این سرزمین دارای مقاصد و منافع به‌خصوصی است و دولت آلمان به عکس در این مملکت جز مقاصد تجارتی و اقتصادی نظریاتی ندارد، قرارداد زیر را منعقد و با کلیه مواد آن موافقت می‌نمایند. ماده اول- دولت امپراتوری آلمان اشعار می‌دارد که برای خود یا به نفع تابعین دولت آلمان با اتباع خارجی دیگری به هیچ وجه داخل امتیازات و موسسات خط آهن - جاده‌سازی، کشتیرانی و تلگراف نشود و در شمال ایران (یعنی خطی که از قصرشیرین شروع شده و از اصفهان و یزد و خاف عبور کرده و در ارتفاعات نواحی قازک به سرحد افغان اتصال یابد) ابدا تجسساتی ننماید.ماده دوم- دولت روسیه مترصد است از حکومت ایران امتیاز ساختمان راه‌آهن شمال را گرفته و پس از اینکه خط کوئیا و بغداد به اتمام رسید تهران را با راه آهن سدیجه و خانقین اتصال دهد.به مجرد اینکه امتیاز فوق گرفته شد، دولت روس منتهی پس از دو سال دیگر خط آهن فوق الذکر را شروع و چهارساله خاتمه خواهد داد. حکومت روسیه نقشه خط مزبور را به دولت آلمان تقدیم خواهد داشت. دولتین روس و آلمان در معامله مزبور وسایل تسهیل امر را فراهم ساخته و در خط خانقین به تهران و همین‌طور خانقین به بغداد شرایط بین‌المللی را از قبیل قراردادهای ترانزیت و گمرکی مراعات و آسان خواهند نمود. چنانچه دو سال از اختتام راه سدیجه و خانقین گذشت و حکومت روس شروع به ساختمان راه تهران و خانقین ننمود؛ دولت آلمان می‌تواند از منصرف شدن نقشه روس آگاه و چنانچه مایل باشد شخصا امتیاز راه مزبور را به عهده بگیرد. ماده سوم- چون راه‌آهن به بغداد از لحاظ تجارت بین‌المللی دارای اهمیت زیادی است، حکومت روس متعهد می‌شود موانع و خساراتی برای مسببین موسسه این راه ایجاب ننماید. بدیهی است از این نظر منافع تجارتی و اقتصادی روس بایستی توسط موسسه مزبور مراعات شود.ماده چهارم- دولت روس مجاز است که ساختمان خط آهن سدیجه و خانقین را یا شخصا عهده‌دار شود یا اینکه دولت دیگری را برای این منظور معرفی و ساختمان راه مزبور را به دولت مذکوره محول دارد.