ملی شدن نفت در نوشته‌ها

نفت ایران

«برای بسیاری از مردم غرب، دکتر مصدق شخصیتی عجیب و پیچیده بود. عجیب به لحاظ اینکه اشک‌هایش گاه و بیگاه جاری می‌شد، جسته و گریخته غش می‌کرد، و از روی تخت آهنی ساده‌اش با پیژامه پشمی و خاکستری، با میل زیاد امور مردم را اداره می‌کرد و در عین حال پیچیده و گیج‌کننده به علت موفقیت فوق‌العاده‌اش در فرار از مهیب‌ترین و غیرممکن‌ترین تقاضاها.»

«برای بسیاری از مردم غرب، دکتر مصدق شخصیتی عجیب و پیچیده بود. عجیب به لحاظ اینکه اشک‌هایش گاه و بیگاه جاری می‌شد، جسته و گریخته غش می‌کرد، و از روی تخت آهنی ساده‌اش با پیژامه پشمی و خاکستری، با میل زیاد امور مردم را اداره می‌کرد و در عین حال پیچیده و گیج‌کننده به علت موفقیت فوق‌العاده‌اش در فرار از مهیب‌ترین و غیرممکن‌ترین تقاضاها.» «نفت ایران» عنوان کتابی از الول ساتن است که با ترجمه رضا رییس‌طوسی توسط انتشارات صابرین در سال۱۳۷۲ منتشر شده است.

طوسی در مقدمه، این کتاب را دارای برجستگی‌های بسیار در مقابل دیگر آثار نگاشته شده در این زمینه می‌داند و از دلایل آن به دسترسی ساتن به اسناد شرکت نفت انگلیس و ایران اشاره می‌کند که در آن زمان چنین امکانی برای هر کسی میسر نبود.

«نفت ایران» دو سال پس از کودتای ۲۸ مرداد نگاشته شده و اولین نوشته‌ای است که از اسرار پیچیده و روابط طولانی نفت انگلیس و ایران در سطحی جهانی پرده برمی‌دارد. انتشار این کتاب در آن سال‌ها ضربه شدیدی به سیاست‌گذاران شرکت نفت و طرفداران آنها در وزارت خارجه بریتانیا وارد کرد. از این رو نسخه‌های این کتاب در سال ۱۹۵۵ جمع‌آوری شد و جز جلدهایی معدود در کتابخانه‌های مهم، نسخه دیگر از آن باقی‌نماند. هر چند که با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به چاپ‌های متعدد رسید.

«نفت ایران» در ۲۶ فصل تنظیم شده و در آن نگارنده می‌کوشد داستان رابطه شرکت نفت انگلیس و ایران را از یک سو و رابطه دولت و مردم ایران را از سوی دیگر تعقیب کند. کتاب درصدد بیان تاریخ نفت در ایران نیست و توجهی به دستاوردهای تکنیکی شرکت نفت ندارد. بلکه بر این باور است که در دیدگاه روابط بین‌الملل خطاهای زیادی وجود دارد و تنش‌های گسترده جهان و اغتشاشات موجود از این واقعیت ناشی می‌شود.